πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_116 της ΠΕΣΕΔΕ
email: info@smedekem.gr
Ένας από τους σκοπούς του ΣΜΕΔΕΚΕΜ είναι και η παρακολούθηση της εφαρμογής του θεσμικού πλαισίου για την ανάθεση και εκπόνηση μελετών (ν. 4412/2016 και εκτελεστικές υπουργικές αποφάσεις), ο έλεγχος των αναθετουσών Αρχών που δεν το εφαρμόζουν σωστά, καθώς και η συνεχής προσπάθεια βελτίωσής του προς όφελος της ποιότητας των μελετών και των δημοσίων έργων.
Την τριετή περίοδο από τον Αύγουστο του 2016 (έναρξη ισχύος του νόμου), μέχρι τον Αύγουστο του 2019, ο Σύλλογος απεύθυνε έγγραφες καταγγελίες-διαμαρτυρίες προς αναθέτουσες Αρχές,που σχετίζονται με θέματα καταστρατήγησης των διατάξεων του ν. 4412/2016 σε διαγωνιστικές διαδικασίες για την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων μελετών και τεχνικών & λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών.
Κάνοντας έναν απολογισμό, με στόχο την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας των ενεργειών του Συλλόγου, προκύπτουν τα ακόλουθα:
1.Την 3ετία Αύγουστος 2016-Αύγουστος 2019 ο ΣΜΕΔΕΚΕΜ απέστειλε 47 επιστολές διαμαρτυρίας-καταγγελίας προς αναθέτουσες Αρχές για 101 συμβάσεις ανάθεσης μελετών ή παροχής τεχνικών & λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, συνολικού προϋπολογισμού €40.000.000 (συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ 24%) περίπου.
2.Οι αναθέτουσες Αρχές που διεξήγαγαν προβληματικούς διαγωνισμούς κατανέμονται κατά κατηγορία ως εξής:
• Κεντρική Διοίκηση (υπουργεία, αποκεντρωμένες διοικήσεις):30% • Δήμοι & δημοτικά νομικά πρόσωπα: 52% • Περιφέρειες & περιφερειακά νομικά πρόσωπα:4% • Ευρύτερος δημόσιος τομέας:14%
3.Λαμβάνοντας υπόψη ότι το οικονομικό μέγεθος των προβληματικών συμβάσεων είναι περισσότερο σημαντικό από τον αριθμό των συμβάσεων, παρακάτω παρουσιάζεται η κατανομή των ποσών προϋπολογισμών των συμβάσεων κατά κατηγορία αναθέτουσας Αρχής. Στην παρένθεση φαίνεται το μέσο οικονομικό μέγεθος σύμβασης για κάθε αναθέτουσα Αρχή. Στους υπολογισμούς δεν λήφθηκε υπόψη μία σύμβαση της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ ΑΕ (ευρύτερος δημόσιος τομέας), προϋπολογισμού €26.800.000,00, επειδή οι αιτιάσεις του Συλλόγου απαντήθηκαν ικανοποιητικά από την εταιρεία, και το μέγεθός της είναι πολύ μεγάλο και επηρεάζει σημαντικά τα στατιστικά στοιχεία.
• Κεντρική Διοίκηση (υπουργεία): 25% (€100.000,00) • Δήμοι & δημοτικά νομικά πρόσωπα:52% (€210.000,00) • Περιφέρειες & περιφερειακά νομικά πρόσωπα:22% (€455.000,00) • Ευρύτερος δημόσιος τομέας:1% (€25.000,00)
4.Οι επιστολές του Συλλόγου απαντήθηκαν εγγράφως σε ποσοστό (κατά κατηγορία αναθέτουσας Αρχής):
• Κεντρική Διοίκηση (υπουργεία): 0% • Δήμοι & δημοτικά νομικά πρόσωπα: 96% • Περιφέρειες & περιφερειακά νομικά πρόσωπα: 50% • Αποκεντρωμένες Διοικήσεις: 100% • Ευρύτερος δημόσιος τομέας: 14%.
5.Όλες οι επιστολές του Συλλόγου απευθύνθηκαν ή κοινοποιήθηκαν, για ενημέρωση και για τις ενέργειές τους κατ’ αρμοδιότητα, στους:
•Υπουργό Υποδομών & Μεταφορών, ο οποίος δεν ανταποκρίθηκε ποτέ •ΕΑΑΔΗΣΥ, που έστειλε 3 απαντήσεις και στη συνέχεια σταμάτησε να ανταποκρίνεται. Οι 3 απαντήσεις είχαν το περιεχόμενο ότι η ΕΑΑΔΗΣΥ εκτελεί δειγματοληπτικούς ελέγχους και η υπόθεση που αφορά η επιστολή του Συλλόγου δεν προκρίνεται για να εξεταστεί στην παρούσα φάση •ΤΕΕ, ΤΕΕ-ΤΚΜ και Τμήμα του ΤΕΕ στην περιφέρεια του οποίου έλαβε χώρα η παράβαση, κυρίως για ενημέρωση. Το ΤΕΕ δεν ανταποκρίθηκε ποτέ. Το Τμήμα της Κεντρικής Μακεδονίας στήριξε τις προσπάθειες του Συλλόγου, όποτε ζητήθηκε. •Αποκεντρωμένη Διοίκηση στην περιφέρεια της οποίας έλαβε χώρα η παράβαση, στις περιπτώσεις Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, για τον έλεγχο νομιμότητας. Τις περισσότερες φορές οι αρμόδιες Υπηρεσίες της εκάστοτε Αποκεντρωμένης Διοίκησης ζήτησαν από τους ΟΤΑ στοιχεία για να απαντήσουν στις αιτιάσεις του Συλλόγου και στη συνέχεια κοινοποίησαν την απάντηση του ΟΤΑ στον Σύλλογο. Επί της ουσίας, οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις δηλώνουν ότι αντικείμενό τους είναι ο έλεγχος «νομιμότητας» και όχι «σκοπιμότητας», και ότι θα θέματα που θίγουν οι επιστολές του Συλλόγου αφορούν τη δεύτερη περίπτωση.
6.Τα προβλήματα που καταγράφηκαν στις 101 περιπτώσεις διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων κατανέμονται κατά κατηγορία ως ακολούθως (πολλές περιπτώσεις παρουσιάζουν περισσότερα του ενός προβλήματα):
• Κατάχρηση κριτηρίων τεχνικής & επαγγελματικής ικανότητας: 26% • Προβλήματα στην προεκτίμηση αμοιβής της σύμβασης: 25% • Κατάχρηση διατάξεων απευθείας ανάθεσης: 20% • Προβλήματα στα κριτήρια ποιοτικής επιλογής:8% • Προβλήματα στη διαδικασία του διαγωνισμού (εσφαλμένη επιλογή διαδικασίας, λάθος CPV, παράλειψη δημοσιεύσεων,άνοιγμα οικονομικών προσφορών πριν την αξιολόγηση): 7% • Ανάθεση ως «γενικής» αντί «τεχνικής» υπηρεσίας: 5% • Ελλείψεις του φακέλου δημόσιας σύμβασης: 3% • Παράλειψη γνωμοδότησης Τεχνικού Συμβουλίου: 3% • Προβλήματα με την Επιτροπή Διαγωνισμού: 3%.
7. Από τις 101 καταγγελθείσες περιπτώσεις διαδικασιών ανάθεσης δημόσιας σύμβασης:
• Εννέα (9) ακυρώθηκαν και επαναλήφθηκαν οι διαδικασίες ορθά • Μία (1) διορθώθηκε και συνεχίστηκε ο διαγωνισμός, και • Σε μία (1), που είχε συνεχιστεί, απαγορεύθηκε η υπογραφή της σύμβασης από το Ελεγκτικό Συνέδριο κατά τον προσυμβατικό έλεγχο.
8. ΣΕΔΕ και ΣΕΕΔΔ: Ο Σύλλογος απευθύνθηκε για συγκεκριμένες περιπτώσεις κατάφωρης παραβίασης της νομοθεσίας στους δύο αυτούς ελεγκτικούς μηχανισμούς, χωρίς αποτέλεσμα.
9. Ιδιαίτερα επισημαίνεται η περίπτωση του Πράσινου Ταμείου, ως αναθέτουσας Αρχής, το οποίο έχει πρόγραμμα χρηματοδότησης 162 περίπου Δήμων, με το συνολικό ποσό των €9.000.000, που αντιστοιχεί σε ποσά από €30.000 ως €230.000 ανάλογα με τον πληθυσμό και την έκτασή τους, για την εκπόνηση Σχεδίων Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ). Παρά το γεγονός ότι ο ΣΜΕΔΕΚΕΜ έχει καταγγείλει με 4 έγγραφα αντίστοιχους Δήμους για παραβιάσεις των διατάξεων της νομοθεσίας στις διαδικασίες ανάθεσης, και με άλλα 2 έγγραφα απευθείας προς το Πράσινο Ταμείο για παραβιάσεις της νομοθεσίας σε 5 διαγωνισμούς, η Υπηρεσία αυτή ουδέποτε έδωσε γραπτή απάντηση.
Από τα συνολικά αποτελέσματα των ενεργειών του Συλλόγου συμπεραίνονται τα ακόλουθα:
- Υπάρχει ασύδοτη συμπεριφορά των αναθετουσών Αρχών σε θέματα καταστρατήγησης των διατάξεων της νομοθεσίας περί δημοσίων συμβάσεων, που ενισχύεται από την πλήρη αδιαφορία και αναποτελεσματικότητα των ελεγκτικών μηχανισμών της πολιτείας.
- Από τα βασικότερα προβλήματα που παρουσιάζονται είναι η κατάχρηση των κριτηρίων της τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας, με σκοπό την καθοδήγηση της ανάθεσης της σύμβασης σε συγκεκριμένους οικονομικούς φορείς της επιλογής τους, θέτοντας εκτός ανταγωνισμού μελετητές και μελετητικά γραφεία που διαθέτουν την εμπειρία, την οργάνωση και τη γνώση να εκπονήσουν τις μελέτες, εξίσου καλά ή και καλύτερα από τους επίδοξους (εκ των προτέρων γνωστούς) αναδόχους.
- Δεύτερο σημαντικό πρόβλημα είναι η εσφαλμένη προεκτίμηση των αμοιβών των μελετών και των τεχνικών υπηρεσιών, παρά το γεγονός ότι η εθνική νομοθεσία περιλαμβάνει αναλυτικές μεθοδολογίες για τον μεγαλύτερο αριθμό μελετών, και σίγουρα για όλες τις βασικές κατηγορίες μελετών.
- Τέλος, το τρίτο μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η κατάχρηση των διατάξεων περί απευθείας αναθέσεων, είτε παραβιάζοντας τις διατάξεις του άρθρου 118 του Βιβλίου Ι του ν. 4412/2016, είτε με την επιλογή των διαδικασιών ανάθεσης «γενικών» υπηρεσιών, ενώ πρόκειται για «τεχνικές και λοιπές συναφείς επιστημονικές» υπηρεσίες.
Εκπρόσωποι του ΔΣ του Συλλόγου συναντήθηκαν με τον νέο Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Υποδομών, κ. Γ. Καραγιάννη, στον οποίο παρέδωσαν πίνακα με αναλυτικά στοιχεία των επίμαχων διαγωνισμών. Επίσης, συζήτησαν μαζί του διεξοδικά θα θέματα και πρότειναν συγκεκριμένες λύσεις για την αντιμετώπισή τους. Συγκεκριμένα:
- Το πρόβλημα της κατάχρησης του κριτηρίου της τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας μπορεί να αντιμετωπιστεί με την έκδοση υπουργικής απόφασης που θα παρέχει οδηγίες και κατευθύνσεις για την επιλογή των κριτηρίων κατά κατηγορία και υποκατηγορία μελέτης.
- Το ίδιο πρόβλημα, όπως και τα προβλήματα του προϋπολογισμού και της εσκεμμένα εσφαλμένης χρήσης των διατάξεων ανάθεσης «γενικών» υπηρεσιών, μπορούν να αντιμετωπιστούν με έλεγχο των στοιχείων αυτών κατά τις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων μελετών και τεχνικών & λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών. Η ΕΑΑΔΗΣΥ θα μπορούσε να είναι ο φορέας ελέγχου, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει επιτελέσει τον ρόλο της που προέκυπτε από την αρμοδιότητα της παρ. 2 (ζ) του άρθρου 2 του π.δ. 155/2012 (215 Α), που προέβλεπε ότι: «ζ) Ασκεί δειγματοληπτικούς ελέγχους, αναζητώντας με δική της πρωτοβουλία ή/και κατόπιν καταγγελίας πληροφορίες και στοιχεία σχετικά με τις εν εξελίξει διαδικασίες προκήρυξης, ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων από τις αναθέτουσες αρχές και τους εμπλεκόμενους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και καλεί σε ακρόαση τους εκπροσώπους τους για την παροχή πληροφοριών και στοιχείων…..». Η διάταξη αυτή έχει καταργηθεί και ισχύει πλέον η παρ. 4(β) του άρθρου 10 του Κανονισμού της ΕΑΑΔΗΣΥ, που περιλαμβάνεται στο άρθρο 53 του ν. 4605/2019 (52 Α), που έχει αφαιρέσει την περίπτωση καταγγελίας, και προβλέπει την αρμοδιότητα ελέγχου της ΕΑΑΔΗΣΥ ως εξής: «β)διενέργειαδειγματοληπτικώνελέγχωνσεευρισκόμενεςσεεξέλιξηδιαδικασίεςπροκήρυξης, ανάθεσηςκαιεκτέλεσηςδημοσίωνσυμβάσεωναπότιςαναθέτουσες αρχές και τους εμπλεκόμενους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς για την διαπίστωση παραβίασης ή μη του εθνικού δικαίου ή του δικαίου τη Ένωσης.».
- Για τη μείωση του αντικειμένου, μπορούν οι έλεγχοι να περιοριστούν στις συμβάσεις άνω των €120.000,00.
- Αν η ΕΑΑΔΗΣΥ δεν μπορεί να παίξει τον παραπάνω ρόλο αυτό, θα πρέπει να γίνεται έλεγχος από άλλο Όργανο, όπως το Τεχνικό Συμβούλιο .Δημοσίων Έργων του Υπουργείου Υποδομών & Μεταφορών, τα Περιφερειακά Τεχνικά Συμβούλια ή άλλο Τεχνικό Συμβούλιο που θα θεσπιστεί ειδικά για τον σκοπό αυτό, ή, τέλος να δοθεί ως αρμοδιότητα στο Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδας.
