πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_118 της ΠΕΣΕΔΕ

11 Προτάσεις Μέτρων και Πολιτικής

H Υγεία και η Ασφάλεια των Εργαζομένων (ΥΑΕ) είναι ένα σύνθετο και πολύπλοκο ζήτημα στο οποίο επιδρούν παράγοντες διαφορετικών επιπέδων και χαρακτηριστικών.

Είναι όμως ένα μεγάλο στοίχημα που αν το πετύχουμε κερδίζουμε όλοι. Εργαζόμενοι, Εργοδότες, Κυβέρνηση.

Σε έναν κόσμο που αλλάζουν οι μορφές εργασίας, η σύνθεση και η ηλικιακή κατανομή των εργαζομένων και ανακύπτουν νέοι κίνδυνοι, απαιτούνται νέα εργαλεία και νέες στρατηγικές για την αντιμετώπισή τους.

Τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες εργαζόμενοι εξαιτίας των συνθηκών και των πρακτικών που ακολουθούνται κατά την άσκηση της εργασίας τους, μπορούν να αντιμετωπιστούν, εάν υπάρξουν συστηματικές παρεμβάσεις από την πολιτεία και τους κοινωνικούς φορείς, πριν αυτά αποκτήσουν μόνιμο χαρακτήρα.

Το θεσμικό πλαίσιο για την Υγεία και την Ασφάλεια των Εργαζομένων στην Ελλάδα είναι σχετικά ολοκληρωμένο και καλύπτει πολλαπλές διαστάσεις που επιδρούν στη φυσική και πνευματική τους κατάσταση. Αποσαφηνίζει την ευθύνη του εργοδότη και τις υποχρεώσεις του εργαζόμενου και προβλέπει την παρουσία συμβουλευτικών και εποπτικών μηχανισμών, τόσο εντός όσο κι εκτός επιχείρησης, οι οποίοι εφόσον λειτουργούν όπως προβλέπεται,  συμβάλλουν σημαντικά στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας.

Όμως οι ανεπάρκειες στην εφαρμογή της νομοθεσίας είναι τεράστιες. Δομικό πρόβλημα αποτελεί ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των εργαζομένων στην Ελλάδα απασχολείται στις πολύ μικρές επιχειρήσεις ή είναι αυτοαπασχολούμενοι. Για τέτοιου είδους επιχειρήσεις δεν προβλέπεται η παρουσία συμβουλευτικών οργάνων όπως είναι ο γιατρός εργασίας, ο εξειδικευμένος τεχνικός ασφάλειας και ο εκπρόσωπος των εργαζομένων, ούτε λειτουργούν επαρκώς οι δια- επιχειρησιακοί μηχανισμοί όπως είναι οι Νομαρχιακές Επιτροπές Υγείας και ο Επιθεωρήσεις Εργασίας που είναι  ανεπαρκώς στελεχωμένοι με συνέπεια οι περισσότερες επιχειρήσεις να είναι απίθανο να δεχτούν την επίσκεψη των ελεγκτικών μηχανισμών για πολλά χρόνια.

Ανασταλτικοί παράγοντες που φαίνεται ότι επιδρούν σε καθοριστικό βαθμό στη μη εφαρμογή των διατάξεων της νομοθεσίας είναι οιυπεργολαβίες και οι ευέλικτες εργασιακές σχέσεις, σε συνδυασμό με την απουσία εκπροσώπων των εργαζομένων. Σοβαρός ανασταλτικός παράγοντας είναι επίσης, η απουσία κινήτρων και αντικινήτρων για την εφαρμογή μέσων πρόληψης από τους εργοδότες καθώς παραμένουμε ίσως η μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης δίχως Φορέα Εκτίμησης και Ασφάλισης Επαγγελματικών Ασθενειών και Εργατικών Ατυχημάτων. Κατά συνέπεια η επίλυση των προβλημάτων υγείας των εργαζομένων παραπέμπεται στο δημόσιο σύστημα υγείας χωρίς να επιβάλλεται οποιαδήποτε επιβάρυνση στους ασυνεπείς εργοδότες ή επιβράβευση στους συνεπείς.

Τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες εργαζόμενοι είναι κυρίως μυοσκελετικά, προβλήματα, του κυκλοφορικού συστήματος, αναπνευστικά, προβλήματα όρασης, και βέβαια διαφόρων μορφών καρκίνοι, ενώ ιδιαίτερη ένταση και συχνότητα έχουν την τελευταία δεκαετία της κρίσης, προβλήματα που συνδέονται με το εργασιακό στρες (κεφαλαλγίες, ορμονικές διαταραχές, γαστρεντερικά προβλήματα, κρίσεις πανικού). Αν και τα περισσότερα από αυτά τα προβλήματα σχετίζονται  με τις συνθήκες εργασίας και είναι αρκετά διαδεδομένα, δεν είναι προσδιορισμένη, ούτε η ακριβής τους έκταση ούτε οι συνέπειες τους στην παραγωγή αλλά και την ποιότητα ζωής των εργαζομένων. Εκτός από την τσιμεντοκονίαση και τη μολυβδίαση, οι άλλες ασθένειες κατά βάση, δεν καταγράφονται ούτε αντιμετωπίζονται ως επαγγελματικές. Το γεγονός ότι μέχρι σήμερα στην Ελλάδα δεν υπάρχει συστηματική καταγραφή τωνπροβλημάτων υγείας που προκαλούνται από τις συνθήκες εργασίας αλλά και η «επιπόλαιη» αναγωγή τους στο προσωπικό τρόπο ζωής του εργαζόμενου κατά τον ελεύθερο χρόνο τους, δεν αναιρεί την έκταση ή και τη σοβαρότητα του προβλήματος που απλώς επιλέγεται από την Πολιτεία να αποσιωπάται.

Τομή στην προσέγγιση των επαγγελματικών ασθενειών, αποτελεί η απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών στις αρχές Νοεμβρίου, με την οποία επιδικάστηκε αποζημίωση 160.000 ευρώ από τον εργοδότη στην οικογένεια εργαζόμενου ο οποίος πέθανε από καρδιακό επεισόδιο αναγνωρίζοντας το εργασιακό στρες ως αιτία του θανάτου του.

Η ευέλικτη απασχόληση, επίσης, αποτελεί από μόνη της επαρκή συνθήκη για να μην αντιμετωπίζονται θετικά τα προβλήματα υγείας και ασφάλειας ακόμα και εκεί όπου υπάρχουν εκπρόσωποι των εργαζομένων και λειτουργούν τα Μέσα Ατομικής και Ομαδικής Προστασίας.

Τα αποτελέσματα που προέκυψαν, από την ποσοτική ανάλυση του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ στα εμπειρικά δεδομένα της 5ης Ευρωπαϊκής Έρευνας Συνθηκών Εργασίας, όπως αποτυπώνονται στην Μελέτη ΄΄Εργασία και Προβλήματα Υγείας στην Ελλάδα’’ φανερώνουν ότι στην Ελλάδα οι χειριστές σταθερών βιομηχανικών εγκαταστάσεων, οι ειδικευμένοι γεωργοί, κτηνοτρόφοι, αλιείς και οι ειδικευμένοι τεχνίτες εμφανίζουν σε  μεγαλύτερα ποσοστά προβλήματα υγείας από ό,τι τα άλλα επαγγέλματα. Επιπλέον, μεγάλα είναι τα ποσοστά των εργατικών ατυχημάτων στα επαγγέλματα παροχής υπηρεσιών, στις μεταφορές, στον τουρισμό και βέβαια στον κλάδο μας, στις κατασκευές.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ζητήματα που άπτονται της ψυχικής υγείας των εργαζομένων. Ομεγάλος αριθμός των ωρών εργασίας σε ημερήσια και εβδομαδιαία βάση, το αίσθημα εργασιακής ανασφάλειας, οι προοπτικές για επαγγελματική καριέρα, η ικανοποίηση των εργαζομένων από τις απολαβές τους και η καταλληλόλητα του ωραρίου εργασίας προκειμένου τα άτομα να ανταποκρίνονται στις οικογενειακές και κοινωνικές τους υποχρεώσεις  έχουν αρνητικό πρόσημο τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας.

11 βασικές προτάσεις για Μέτρα και Πολιτικές που θα συνέβαλαν στη δημιουργία μίας εθνικής κουλτούρας και θα αντιμετώπιζαν αποτελεσματικά τα ζητήματα Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία είναι τα παρακάτω:

1. Η ένταξη του μαθήματος ΥΑΕ στο ωρολόγιο πρόγραμμα από την πρωτοβάθμια έως την τριτοβάθμια εκπαίδευση
2. Η σύσταση και λειτουργία Φορέα Επαγγελματικών Ατυχημάτων και Ασθενειών
3. Η ενίσχυση και στελέχωση του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας, το οποίο υποβαθμίστηκε θεσμικά από την νέα Κυβέρνηση σε Γενική Διεύθυνση Υπουργείου από Ειδική Γραμματεία της Κυβέρνησης
4. Η επαναλειτουργία του Εθνικού Συμβουλίου Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία που έχει να συνεδριάσει πέντε μήνες
5. Η κλαδική ή και γεωγραφική  σύσταση επιτροπών ΥΑΕ και η αντίστοιχη εκπροσώπηση των εργαζομένωνγια τις πολύ μικρές επιχειρήσεις
6. Η δημιουργία Διευθύνσεων ΥΑΕ στις Αποκεντρωμένες Περιφερειακές Διοικήσεις και η στελέχωσή τους σε επίπεδο Δήμων. 
7. Η δημιουργία ειδικών τμημάτων πρόληψης, όπου θα περιλαμβάνεται και η Ιατρική της Εργασίας σε όλα τα νοσοκομεία.
8. Σχεδιασμός και εφαρμογή εθνικού δημόσιου προγράμματος υποχρεωτικών, περιοδικών προσυμπτωματικών ελέγχων στους χώρους εργασίας κατά τα πρότυπα του εθνικού προγράμματος υποχρεωτικών εμβολιασμών.
9. Σχεδιασμός και εφαρμογή ειδικού προγράμματος γενικευμένης πρακτικής ειδίκευσης στην Ιατρική της Εργασίας προκειμένου να καλυφθούν τα μεγάλα κενά σε ειδικευμένους γιατρούς εργασίας
10. Αναμόρφωση του συστήματος αναγγελίας και καταγραφής των επαγγελματικών ασθενειών και των εργατικών ατυχημάτων καθώς και του συστήματοςπαρακολούθησης, αξιολόγησης και αξιοποίησης των δεδομένων
11. Ενημέρωση και πιστοποίηση σε θέματα ΥΑΕ, κάθε εργαζόμενου, σε κάθε θέση εργασίας

Διανύοντας τον 10^ομνημονιακό χρόνο στην πατρίδα μας

• με μία τεράστια απορύθμιση των εργασιακών σχέσεων και πλήρη υποβάθμιση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας
• με μείωση του ΑΕΠ μεγαλύτερη από αυτή που έχουν υποστεί ιστορικά χώρες που συμμετείχαν σε πολεμική σύρραξη
• με μείωση των μισθών των εργαζομένων στο μισό
• με υπερδιπλασιασμό του ποσοστού ανεργίας
• με την αδήλωτη εργασία να αποτελείσταθερά, άγραφο κανόνα
• με το κλείσιμο χιλιάδων μικρών επιχειρήσεων
• με την μετανάστευση άνω των 600.000 νέων συμπατριωτών μας, επιστήμονες οι περισσότεροι, στο εξωτερικό,
• με χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες να τους υποδεχόμαστε με μη οργανωμένο τρόπο τόσο στο κοινωνικό όσο και στο εργασιακό περιβάλλον

δεν είναι τυχαίο

• ούτε ότι είμαστε πρωταθλητές στα κρυμμένα εργατικά ατυχήματα καθώς σύμφωνα με την Eurostat εκτιμάται ότι υπάρχει απόκλιση 39% μεταξύ των στατιστικών και των πραγματικών στοιχείων στην χώρα μας,
• ούτε ότι ο δείκτης εργατικών ατυχημάτων αυξήθηκε από 1,07/1000 το 2013 σε 1,32/1000 το 2017.

Σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία οφείλουμε να οικοδομήσουμε και να υπηρετήσουμε μία νέα συμφωνία στα θέματα Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία στην Ελλάδα. Έχουν γίνει βήματα, μένουν να γίνουν πολλά ακόμα. Οι προτάσεις μας μπορούν να συνεισφέρουν σε αυτή την κατεύθυνση.