Η “Γαλάζια” Ανάπτυξη στον κλάδο της Αλιείας και η Ευρωπαϊκή Οικονομία

Η «ΓΑΛΑΖΙΑ» ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ο Γενικός Γραμματέας Ενωσιακών Πόρων και Υποδομών του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, κ. Δημήτρης Παπαγιαννίδης παρουσιάζει στο Εργοληπτικόν Βήμα No_129 τη στρατηγική της Γαλάζιας Ανάπτυξης.

Με τον όρο “Γαλάζια Ανάπτυξη” εννοούμε τη μακροπρόθεσμη στρατηγική για τη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης του θαλάσσιου και ναυτιλιακού τομέα. Η στρατηγική αυτή αναγνωρίζει ότι οι θάλασσες και οι ωκεανοί είναι αναπτυξιακοί μοχλοί της ευρωπαϊκής οικονομίας, με τεράστια δυναμική για καινοτομία και ανάπτυξη. Αποτελεί τη συμβολή της Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής “Ευρώπη 2020” για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη.

Η εν λόγω στρατηγική αποτελεί το μέσο της ανάπτυξης και σταδιακής εφαρμογήςτης γαλάζιας οικονομίας, όπως αυτή ορίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: “Γαλάζια οικονομία είναι όλες οι οικονομικές δραστηριότητες οι οποίες σχετίζονται με τους ωκεανούς, τις θάλασσες και τις παράκτιες περιοχές. Περιλαμβάνει επίσης δραστηριότητες που παρέχουν άμεση ή έμμεση υποστήριξη στη λειτουργία των γαλάζιων οικονομικών τομέων και οι  οποίες δεν βρίσκονται απαραίτητα σε παράκτιες περιοχές.

Σε αυτό το περιβάλλον εντάσσονται και δράσεις του τομέα Αλιείας, όπως περιγράφονται και υλοποιούνται με χρηματοδότηση ή μη, από τα διαρθρωτικά Ταμεία της Ένωσης.

Γενικότερα αναφερόμενοι, η στρατηγική της Γαλάζιας ανάπτυξης αποτελείται από τρεις (3) συνιστώσες:

1^Η ΣΥΝΙΣΤΩΣΑ: ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η συνιστώσα αυτή περιλαμβάνει τα παρακάτω μέτρα

• Βελτίωση της πρόσβασης σε πληροφορίες και γνώση για τη θάλασσα
• Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός (ΘΧΣ),ως ανάγκη συνεκτικότερης διαχείρισης των ευρωπαϊκών υδάτων. Αναπτύσσεται σε διασυνοριακό και διατομεακό επίπεδο έτσι ώστε οι ανθρώπινες δραστηριότητες που δρουν ανταγωνιστικά στην παράκτια ζώνη, να διεξάγονται με αποτελεσματικό, ασφαλή και βιώσιμο τρόπο.
• Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Επιτήρηση,με την έννοια της ανταλλαγής πληροφοριών και δεδομένων μεταξύ των αρχών που ενδιαφέρονται για τη θαλάσσια επιτήρηση, με στόχο την οικονομικότερη, συνεκτικότερη και αποτελεσματικότερη (περιβάλλον CISE).

2^Η ΣΥΝΙΣΤΩΣΑ: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΛΕΚΑΝΕΣ

Οι στρατηγικές που αφορούν την Ελλάδα είναι:

• Αδριατική Θάλασσα και Ιόνιο Πέλαγος.

Η μακροπεριφερειακή στρατηγική Αδριατικής-Ιονίου, ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2014 και περιστρέφεται κυρίως γύρω από τις δυνατότητες της θαλάσσιας οικονομίας να διαδραματίσει καίριο ρόλο στη δημιουργία απασχόλησης και στην τόνωση της συνολικής ανάπτυξης της περιοχής.

Βασικοί πυλώνες της είναι:

1. Γαλάζια ανάπτυξη
2. Σύνδεση της περιφέρειας
3. Ποιότητα του περιβάλλοντος
4. Βιώσιμος τουρισμός»

Επιπλέον, η ενδυνάμωση ικανοτήτων καθώς και η έρευνα, η καινοτομία και η ενίσχυση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων είναι σημαντικές διατομεακές παράμετροι. Τέλος, ο περιορισμός της κλιματικής αλλαγής και η προσαρμογή σε αυτήν, καθώς και η διαχείριση του κινδύνου καταστροφών, είναι οριζόντιες αρχές που διέπουν όλους τους παραπάνω τέσσερις πυλώνες.

• Μεσόγειος Θάλασσα

Παρόλο που περισσότερες από 20 χώρες περιβάλλονται από τη Μεσόγειο Θάλασσα, μεγάλο μέρος της βρίσκεται εκτός εθνικής δικαιοδοσίας. Συνεπώς,απαιτείται συνεργασία για

• Τη διαχείριση των θαλάσσιων δραστηριοτήτων
• Την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της θαλάσσιας κληρονομιάς
• Την πρόληψη και την καταπολέμηση της ρύπανσης
• Τη βελτίωση της ασφάλειας στη θάλασσα
• Την προώθηση της γαλάζιας ανάπτυξης και της απασχόλησης.

3^Η ΣΥΝΙΣΤΩΣΑ: ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΙΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

• Παράκτιος τουρισμός

Στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για τη Γαλάζια Ανάπτυξη, ο τομέας του θαλάσσιου και παράκτιου τουρισμού θεωρείται ότι παρουσιάζει ιδιαίτερες δυνατότητες για την προώθηση μιας έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη στην Ευρώπη.

• Υδατοκαλλιέργεια

Για την Ευρωπαϊκή Ένωση ο τομέας της υδατοκαλλιέργειας αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο της Στρατηγικής της για τη Γαλάζια Ανάπτυξη, η οποία αποβλέπει στην κάλυψη του ελλείμματος των περίπου 8 εκατομμυρίων τόνων καταναλωτικής ζήτησης που δε μπορεί να καλυφθεί από την συλλεκτική αλιεία. Την ίδια στιγμή, η συλλεκτική αλιεία έχει μείνει σχετικά στάσιμη και η εξάρτηση από τα εισαγόμενα ψάρια στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυξάνεται διαρκώς (κυρίως από Νορβηγία και Κίνα που καταλαμβάνουν το 22% και το 6% της αξίας των συνολικών εισαγωγών αντίστοιχα).

• Γαλάζια βιοτεχνολογία

Με αυτό τον όρο, εννοείται η εξερεύνηση και εκμετάλλευση των διάφορων θαλάσσιων οργανισμών με σκοπό την ανάπτυξη νέων προϊόντων (ανάπτυξη νέων φαρμάκων ή βιομηχανικών ενζύμων ανθεκτικών σε ακραίες συνθήκες και, κατά συνέπεια, μεγάλης οικονομικής αξίας).

• Ωκεάνια ενέργεια

Με την αξιοποίηση του δυναμικού των ρευμάτων και των κυμάτων καθώς και των διαφορών θερμοκρασίας και αλατότητας.

• Εκμετάλλευση κοιτασμάτων του θαλάσσιου βυθού

Ειδικότερα, στόχος της ανωτέρω στρατηγικής της Επιτροπής, τμήματα της οποίας χρηματοδοτούνται από τους πόρους του υφιστάμενου(προγραμματική περίοδος 2014-2020) και νέου (προγρ. περ. 2021-2027) Προγράμματος Αλιείας και Θάλασσας,είναι να τεθεί το εν λόγω σύστημα σε βιώσιμη τροχιά, με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που διαχέεται σε πολλές πτυχές της γαλάζιας οικονομίας. Σε αυτές όπως αναφέρθηκε στην αρχή,συμπεριλαμβάνονται σημαντικές δράσεις του αλιευτικού τομέα όπωςη υπεύθυνη αλιεία για την επαναφορά των αποθεμάτων σε βιώσιμα επίπεδα, καθώς και η βιώσιμη υδατοκαλλιέργεια για τη συμπλήρωση των φυσικών περιορισμών της άγριας αλιείας, όπως και η παραγωγή φυκιών ως εναλλακτική λύση στη γεωργία.

Η ευρωπαϊκή συλλεκτική αλιεία έχει κάνει σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της επαναφοράς των ευρωπαϊκών ιχθυαποθεμάτων σε βιώσιμα επίπεδα και της τήρησης του προτύπου βιωσιμότητας της κοινής αλιευτικής πολιτικής. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις, όπως η μείωση των ανεπιθύμητων αλιευμάτων και των απορρίψεων μέσω πιο επιλεκτικών τεχνικών αλιείας. Οι απορρίψεις δημιουργούν σημαντικά απόβλητα και υπονομεύουν τόσο τη βιώσιμη εκμετάλλευση των έμβιων θαλάσσιων πόρων όσο και τη βιωσιμότητα της αλιείας. Οι ενέργειες της ΕΕ για τον έλεγχο της αλιείας, η σχετική συζήτηση όσον αφορά την έλλειψη ελέγχου της υποχρέωσης εκφόρτωσης και η ανάγκη πλήρους τεκμηρίωσης της αλιείας και των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων ευαίσθητων ειδών επιβεβαιώνουν πόσο σημαντική είναι η μετάβαση από τις παραδοσιακές μεθόδους ελέγχου στα νέα ψηφιακά συστήματα. Η ψηφιοποίηση και τα προηγμένα εργαλεία αλιείας (όπως τα συστήματα ηλεκτρονικής παρακολούθησης εξ αποστάσεως, η αναφορά αλιευμάτων μέσω εφαρμογών για κινητές συσκευές, η μοντελοποίηση οικοσυστημάτων και τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης) μπορούν να βελτιστοποιήσουν τις αλιευτικές δραστηριότητες και, ταυτόχρονα, να επιτρέψουν τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων, να βελτιώσουν τον έλεγχο και την παρακολούθηση, να μειώσουν τον διοικητικό φόρτο και, τελικά, να υποστηρίξουν τη βιώσιμη διαχείριση των έμβιων θαλάσσιων πόρων χωρίς να απαιτείται φυσική παρουσία.

Αναφορικά με την υδατοκαλλιέργεια, όταν η διαχείρισή της γίνεται με βιώσιμο τρόπο, τότε αποτελεί πολύτιμη, ήπιων επιπτώσεων πηγή τροφίμων και ζωοτροφών. Ο τομέας της υδατοκαλλιέργειας της ΕΕ πληροί υψηλά πρότυπα όσον αφορά την ποιότητα των προϊόντων και την υγεία των ζώων, εξακολουθούν να υπάρχουν ωστόσο περιθώρια βελτίωσης όσον αφορά τη διαφοροποίηση, την ανταγωνιστικότητα και τις περιβαλλοντικές επιδόσεις.

Αξίζει να αναφερθεί ότι η ΕΕ εξακολουθεί να εισάγει πάνω από το 70% των θαλασσινών προϊόντων που καταναλώνει. Τα προϊόνταυδατοκαλλιέργειας αντιπροσωπεύουν μόλις το 25 % της κατανάλωσης θαλασσινών στην ΕΕ και ο τομέας υδατοκαλλιέργειας της ΕΕ αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 2% της παγκόσμιας παραγωγής προϊόντων υδατοκαλλιέργειας. Οι νέες στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές για την υδατοκαλλιέργεια στην ΕΕ, διαμορφώνουν το όραμα και μια επιχειρησιακή πορεία για την εγκαθίδρυση βέλτιστων πρακτικώνδιασφάλισης περιβαλλοντικών επιδόσεων και ενθαρρύνουν τις κυκλικές πρακτικές στον τομέα της υδατοκαλλιέργειας, για παράδειγμα μέσω της περιβαλλοντικής παρακολούθησης περιοχών και της διαχείρισης των αποβλήτων.

Τα φύκη, πέραν της δυνατότητας να παράγουν προϊόντα βιολογικής προέλευσης και βιοκαύσιμα, μπορούν να παρέχουν βιώσιμες και διατηρήσιμες εναλλακτικές πρώτες ύλες τροφίμων και ζωοτροφών. Τα τρόφιμα με βάση τα φύκη μπορούν να μετριάσουν τις περιβαλλοντικές πιέσεις που ασκούνται από τη γεωργία, την υδατοκαλλιέργεια και την αλιεία. Η επένδυση στα μικροφύκη ως νέα πηγή ζωοτροφών μπορεί να συμβάλει στη μείωση των αλιευμάτων μη εκτρεφόμενων ψαριών για ζωοτροφές. Αν και η καταπολέμηση του ευτροφισμού απαιτεί κυρίως τη μείωση της ρύπανσης στην πηγή, η παραγωγή φυκιών στη θάλασσα μπορεί να συμβάλει στην απομάκρυνση της περίσσειας άνθρακα, αζώτου και φωσφόρου από το νερό. Η εισαγωγή νέων τροφίμων και ζωοτροφών με βάση τα φύκη και τη θάλασσα στην αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί σημαντική ευκαιρία για την ανάπτυξη ενός βιώσιμου τομέα τροφίμων.

πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_129 της ΠΕΣΕΔΕ