Βιώσιμη Aνάπτυξη και Aγροτικός Xώρος :Δρ. Ανδρέας Στοϊμενίδης, Πρόεδρος ΟΣΕΤΕΕ/ΣΤΥΕ

πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_113 της ΠΕΣΕΔΕ

 

Η μετεξέλιξη του  αγροτικού χώρου σε πεδίο πολλαπλών οικονομικών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα σε μία νέα, δυναμική, αναπτυξιακή εθνική στρατηγική ανάπτυξης.Η ολοκλήρωση των μεγάλων οδικών δικτύων διευκολύνει την ενσωμάτωση των περιφερειών σε εθνικό επίπεδο.

Ας δούμε όμως τις προϋποθέσεις που μπορούν να καταστήσουν ένα τέτοιο αναπτυξιακό πρόγραμμα περιβαλλοντικά και κοινωνικά βιώσιμο, ώστε να προχωρήσει στη συνέχεια στο επίπεδο του οικονομικού προγραμματισμού.

Το σχέδιο ανάπτυξης μιας αγροτικής περιοχής πρέπει να διαμορφώνεται με δύο πλαίσια γενικών αρχών και επιδιώξεων, στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους (Στοϊμενίδης, 01/2005):

•Τις γενικές αρχές αειφόρου ανάπτυξης. •Τις γενικές αρχές χωροταξικού σχεδιασμού αγροτικών περιοχών.

Γενικές αρχές αειφόρου ανάπτυξης

Θεμελιώδης αρχή για την ανάπτυξη και στον αγροτικό χώρο είναι η επιδίωξη και εξασφάλιση μορφών αειφόρου ανάπτυξης. Ως βασικές αρχές για την αειφόρο ανάπτυξη μιας αγροτικής περιοχής μπορούν να θεωρηθούν η διατήρηση των πόρων, η  με περιορισμούς δόμηση του περιβάλλοντος, η ποιότητα του περιβάλλοντος, η κοινωνική ισότητα και η δημόσια συμμετοχή (Marsden, Banks, RentingandVanDerPloeg, 2001),.  Οι αρχές αυτές αναλύονται παρακάτω:

• Διατήρηση πόρων

Η εξασφάλιση της παροχής φυσικών πόρων για τις παρούσες και τις μελλοντικές γενεές, μέσα από την ορθολογική διαχείρισή τους, την μείωση κατασπατάλησης μη ανανεώσιμων πόρων, την αντικατάστασή τους από ανανεώσιμους πόρους και τη διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας (U.S. DepartmentofAgriculture, 2006 andOutlow, Collins&Duffield, 2005), (Κανελόπουλος,1996). Η ορθολογική διαχείριση του υδατικού δυναμικού μιας περιοχής, η προστασία των ποικίλων μορφών χλωρίδας και πανίδας της και η αξιοποίηση τοπικών η περιφερειακών μορφών ενέργειας, όπως η γεωθερμία η βιομάζα κ.α, αποτελούν κατευθύνσεις που εντάσσονται στον πρώτο άξονα της βιώσιμης  ανάπτυξης του αγροτικού χώρου (Στοϊμενίδης, 02/2005).

• Δομημένο περιβάλλον

Η εξασφάλιση μορφών ανάπτυξης και χρήσης του δομημένου περιβάλλοντος που είναι σε αρμονία και σχέση ισορροπίας και αμοιβαίας συνύπαρξης με το φυσικό περιβάλλον (COM, 2006/ 144/ 20-02-06). Η ανάπτυξη οικιστικών  πιέσεων, η άναρχη δόμηση, καθώς και η χωρίς σχεδιασμό εγκατάσταση βιομηχανικών και βιοτεχνικών μονάδων ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχουν οι απαραίτητες υποδομές και ο δημόσιος έλεγχος διαταράσσουν την  ισορροπία δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος.

• Ποιότητα περιβάλλοντος

Ο αποκλεισμός ή ο περιορισμός διαδικασιών που υποβαθμίζουν ή ρυπαίνουν το περιβάλλον, η προστασία της ικανότητας ανανέωσης των οικοσυστημάτων και ο περιορισμός τρόπων ανάπτυξης που είναι επιζήμιες για την ανθρώπινη υγεία ή μειώνουν την ποιότητα ζωής. Το περιβάλλον πρέπει να προστατεύεται από επιβαρύνσεις  με μη αντιστρεπτές επιπτώσεις.  Ζητήματα, όπως ο έλεγχος της χρήσης λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, η σταδιακή επέκταση μεθόδων καλλιέργειας φιλικών προς το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, η ανάπτυξη των συμπληρωματικών δραστηριοτήτων με τρόπους ήπιους, αποτελούν κατευθύνσεις κρίσιμες και απαραίτητες για τη βιωσιμότητα του περιβάλλοντος.

• Κοινωνική ισότητα

Ο περιορισμός τρόπων ανάπτυξης που αυξάνουν την απόσταση ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες και ενθαρρύνουν αλόγιστες μορφές εκμετάλλευσης των πόρων για γρήγορο πλουτισμό. Αν και η αρχή αυτή δεν εξασφαλίζει από μόνη της την αειφόρο ανάπτυξη, ωστόσο, μετριάζει τις κοινωνικές συγκρούσεις και τις επιδιώξεις υπερεκμετάλλευσης των πόρων και προβάλλει τον κοινωνικό χαρακτήρα μιας πολιτικής αειφόρου ανάπτυξης (Σαμαράς, Δαμιανός, Κασίμης, Μωυσίδης και Ντεμούσης, 1995).  Η έμφαση στην ολοκλήρωση βασικών υποδομών, τεχνικών και κοινωνικών, υποστήριξης του  ανθρώπινου δυναμικού που κατοικεί και εργάζεται στον αγροτικό χώρο και η αναβάθμιση της ποιότητας ζωής εντάσσονται σε αυτή την αρχή (AgriblueWorkingGroup, 2004).

• Δημόσια συμμετοχή

Η αλλαγή αξιών, απόψεων και συμπεριφορών, με την ενθάρρυνση της συμμετοχής κατοίκων και φορέων στη λήψη αποφάσεων και στην ανάληψη πρωτοβουλιών αναβάθμισης του περιβάλλοντος, που ξεκινούν από την τοπική κοινότητα (MorrisandTassone, 2008).

Η δημόσια συμμετοχή αποτελεί ένα ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα και απαιτεί συστηματική προσπάθεια (COM, 2005/1698/20-09-05). Σε κάθε αναπτυξιακή προσπάθεια η δημόσια συμμετοχή πρέπει να επιδιώκεται μέσα από την εξασφάλιση συμμετοχικών μορφών παρακολούθησης της υλοποίησής του, καθώς και με την υπόδειξη ενεργειών και δράσεων που έχουν τον χαρακτήρα «από-τα-κάτω» παρέμβασης σε ζητήματα τοπικής ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος (Λαμπριανίδης, 2000).

Γενικές αρχές χωροταξικού σχεδιασμού αγροτικών περιοχών

Το δεύτερο πλαίσιο αρχών για την ανάπτυξη του αγροτικού χώρου αποτελούν, οι αρχές χωροταξικού σχεδιασμού των αγροτικών περιοχών. Ο χωροταξικός σχεδιασμός των αγροτικών περιοχών σε γενικές γραμμές επιδιώκει (Στοϊμενίδης, 02/2005):

•Να ορίζει και να εξασφαλίζει τα ελάχιστα αποδεκτά επίπεδα ποιότητας ζωής και ποιότητας κατοικίας γι’ αυτούς που ζουν και δουλεύουν στην ύπαιθρο. •Να προστατεύει τις σπάνιες και μοναδικές περιοχές φυσικού περιβάλλοντος (Geneletti, 2008). •Να μειώνει τη ρύπανση στο ελάχιστο δυνατόν. •Να προσφέρει στον καθένα πρόσβαση (σε λογικά πλαίσια) στην εξοχή και τις περιοχές φυσικού περιβάλλοντος. •Να αποδέχεται την ποικιλία χρήσεων γης στον αγροτικό χώρο, στον βαθμό που είναι συμβατές με τους παραπάνω άξονες (Willemen, HeinandVerburg, 2008).

Η τόνωση της τοπικής οικονομίας, με την υποστήριξη νέων συμπληρωματικών κλάδων και την αύξηση των διασυνδέσεών της με την ευρύτερη περιοχή, η βελτίωση των τεχνικών και κοινωνικών υποδομών, η βελτίωση της περιοχής ως τόπου κατοικίας, έχουν απώτερο στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και τη συγκράτηση ή ακόμα την αύξηση, του πληθυσμού μιας γεωγραφικής ενότητας. Η πρόταση ενός συνόλου παράλληλων δράσεων προστασίας όλων των υποπεριοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και ποιότητας περιβάλλοντος, διευκόλυνσης της πρόσβασης σε αυτές τις περιοχές με ήπιους τρόπους και ανάσχεσης της ρύπανσης κρίνεται απαραίτητη για τη βιωσιμότητα του αναπτυξιακού μοντέλου.