Μετρό Θεσσαλονίκης και διαχείριση αρχαιοτήτων

17:30 - 13/03/2025

Για τις προκλήσεις που έπρεπε να υπερκεραστούν αλλά και στον αγώνα δρόμου, προκειμένου να παραδοθεί το Μετρό Θεσσαλονίκης στις 30 Νοεμβρίου 2024 προς χρήση, εστιάζει ο Σπύρος Καλαϊτζής, διευθυντής του έργου από τον Όμιλo AKTOR στο αφιέρωμα του Εργοληπτικού Βήματος για το έργο του έτους που πέρασε.

Η κατασκευή του Μετρό Θεσσαλονίκης αποτέλεσε ένα από τα πλέον δύσκολα και απαιτητικά έργα στην ελληνική τεχνική ιστορία και λειτούργησε ως ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα για το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να γίνεται σε ένα μεγάλο έργο υποδομής, αλλά και ως case study για τη σωστή συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Άλλωστε, όπως έχουμε διαπιστώσει πολλές φορές στο παρελθόν, όταν κράτος και επιχειρήσεις συνεργάζονται σε υγιείς βάσεις, τα αποτελέσματα μπορούν να είναι θεαματικά και εξαιρετικά για όλους.

Από την πρώτη στιγμή που ο Όμιλός μας ανέλαβε τον μετοχικό έλεγχο και τη διοίκηση της ΑΚΤΩΡ ΑΤΕ, το έργο του Μετρό Θεσσαλονίκης τέθηκε σε απόλυτη προτεραιότητα. Ο Όμιλος επένδυσε σε υλικούς και ανθρώπινους πόρους, δουλέψαμε διπλοβάρδια και τριπλοβάρδια, τακτοποιήσαμε εκκρεμότητες του παρελθόντος και επιταχύναμε τις εργασίες, ώστε να πετύχουμε την έγκαιρη παράδοση του έργου. Και αυτός ο στόχος έγινε πραγματικότητα και συνέβαλε στο να αλλάξει η Θεσσαλονίκη για πάντα. Για εμάς η ολοκλήρωση του έργου, με τη συνθετότητα, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και τις δυσκολίες που είχε, είναι απόδειξη των δυνατοτήτων των ανθρώπων μας στον Όμιλο AKTOR, ο οποίος έχει συνδεθεί άλλωστε και με τα εμβληματικότερα έργα υποδομής στη χώρα

Ένας μεγάλος αρχαιολογικός χώρος μέσα σε ένα τεχνικό έργο

Η μοναδικότητα του έργου

Η διαχείριση των αρχαιοτήτων στο έργο του Μετρό Θεσσαλονίκης αποτέλεσε μία από τις πιο σύνθετες και δύσκολες επιχειρήσεις στην ιστορία των τεχνικών έργων στην Ελλάδα. Ήταν, επίσης, ένα θέμα που δίχασε στην τοπική κοινωνία, προκάλεσε σοβαρές καθυστερήσεις στο έργο και χρειάστηκε δύσκολες, αλλά καθαρές αποφάσεις προκειμένου να απεμπλακεί. Οι πρωτόγνωρες προκλήσεις του έργου απαίτησαν βαθιά τεχνική γνώση, τόλμη, εφευρετικότητα και άριστο συντονισμό. Ωστόσο, τα καταφέραμε και πετύχαμε κάτι πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα και έτσι διατέθηκαν στην πόλη σταθμοί – στολίδια, όπως οι «Βενιζέλου» και «Αγίας Σοφίας», που είναι μοναδικοί στην Ευρώπη.

Η δυσκολία του εγχειρήματος

Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζει η υπόθεση του σταθμού «Βενιζέλου», στον οποίο από τις πρόδρομες κιόλας εργασίες εντοπίστηκε το αρχαιολογικό στρώμα οπότε ήταν προφανές πως το κατασκευαστικό έργο θα είχε άμεση εμπλοκή με το αρχαιολογικό. Μετά από πολλά χρόνια διαφορετικών προσεγγίσεων, το 2020 το Υπουργείο Πολιτισμού ενέκρινε τη μελέτη της Ελληνικό Μετρό για την κατασκευή του σταθμού με την λύση της απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαίων.

Συνολικά, αποσπάσθηκαν 325 αρχαιολογικές ενότητες εκ των οποίων επανατοποθετήθηκαν 280 στον σταθμό και τις προσβάσεις του, με εξειδικευμένες μεθοδολογίες και χρήση ειδικών πρωτότυπων γερανογεφυρών. Και παρόλη την πολυπλοκότητα του εγχειρήματος και του όγκου των εργασιών, όπως η απομάκρυνση των ευρημάτων από δύο μικρών διαστάσεων ανοίγματα στα άκρα του σταθμού, η επαναφορά από ένα μόνο άνοιγμα και η ταυτόχρονη εκτέλεση τεχνικών και αρχαιολογικών εργασιών, ο χρόνος ολοκλήρωσής ήταν πρωτόγνωρος για τα ελληνικά δεδομένα.

Διαβάστε: Εταιρείες «εν τη ενώσει» για το έργο – ορόσημο για το 2024

Αρχαιολογία και τεχνολογία

Για να προχωρήσει αυτό το δύσκολο εγχείρημα, αξιοποιήσαμε σύγχρονες τεχνολογίες. Για παράδειγμα, η αποτύπωση της ακριβούς θέσης των αρχαιοτήτων έγινε με υψηλής ανάλυσης 3d scanner. Και ακολούθησαν ειδικές μελέτες που περιελάμβαναν, μεταξύ πολλών άλλων, αναλύσεις για την σύνθεση των κονιαμάτων, την στατική και δυναμική ανάλυση καθενός τμήματος χωριστά τόσο για την απόσπαση όσο και την επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων, μελέτη απόσπασης και επανατοποθέτησης που έγινε από τους εξειδικευμένους συνεργάτες μας, προβλέψεις για τον τρόπο της εξόδου μετά την απόσπαση για την προσωρινή αποθήκευση και της εισόδου για την επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων κτλ. Όλα αυτά αποτέλεσαν πρωτόγνωρες προκλήσεις που απαίτησαν βαθιά τεχνική γνώση, τόλμη, εφευρετικότητα και άριστο συντονισμό.

Μάχη με τον χρόνο

Οι τροποποιήσεις και προσαρμογές που έγιναν στην μελέτη του σταθμού προκειμένου να μπορέσουν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις της επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων ήταν πολύ μεγάλες, και φυσικά έπρεπε να υλοποιηθούν σε πολύ στενά χρονικά πλαίσια ώστε να παραδοθεί το έργο ολοκληρωμένο στο τέλος του Νοεμβρίου του 2024. Και μέρα με την μέρα βλέπαμε να επανασυντίθεται το αρχικό επιβλητικό σκηνικό του Decumanus Maximus και του Cardo, όπως όταν πρώτη φορά μετά από 17 αιώνες η αρχαιολογική έρευνα αποκάλυψε.

Όλα αυτά έγιναν εφικτά, χάρη στην εξαιρετική συνεργασία που είχαμε με τους συνεργάτες μας, αλλά και με το υπουργείο Πολιτισμού, την Εφορεία Αρχαιοτήτων πόλης Θεσσαλονίκης, το Υπουργείο Υποδομών και την Ελληνικό Μετρό. Επίσης, ήταν πολύτιμη η συμβολή των συνεργατών μας. Όλοι εμείς που εργαστήκαμε στο δύσκολο έργο του Μετρό Θεσσαλονίκης, αισθανόμαστε τυχεροί και προνομιούχοι: Γιατί ζήσαμε από κοντά ένα από τα πιο απαιτητικά τεχνικά έργα της Ελληνικής ιστορίας, η αποπεράτωση του οποίου απαίτησε τη στενή συνεργασία ικανών μηχανικών και αρχαιολόγων και οδήγησε στην παράδοση ενός υπερσύγχρονου έργου υποδομής, που άλλαξε τη Θεσσαλονίκη για πάντα.