πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_121 της ΠΕΣΕΔΕ
Βιοποικιλότητα και Έδαφος Καβασίλης Σταμάτης, Γεωπόνος – Εδαφολόγος
Η βιοποικιλότητα είναι ένας σύνθετος όρος από τις λέξεις «βίος», δηλαδή τη ζωή και την «ποικιλία». Τον όρο τον χρησιμοποιούσε για αρκετά χρόνια ο κλάδος της οικολογίας για να εκφράσει την ποικιλία των μορφών ζωής σε έναν συγκεκριμένο χώρο. Καθιερώθηκε όμως η χρήση του μετά την υπογραφή της συνθήκης του Ρίο Ντε Τζανέιρο το 1992.
Τελικά, τι είναι η βιοποικιλότητα και που εξυπηρετεί τη ζωή του ανθρώπου; Ως βιοποικιλότητα ορίζεται η ποικιλία των οικοσυστημάτων, των ειδών και των γονιδίων που υπάρχουν στον πλανήτη ή σε έναν συγκεκριμένο βιότοπο. Η βιοποικιλότητα είναι πολύ σημαντική για την ευημερία του ανθρώπου διότι προσφέρει υπηρεσίες οι οποίες στηρίζουν την οικονομία και την κοινωνία. Τέτοιες υπηρεσίες είναι η επικονίαση, η ρύθμιση του κλίματος, η αντιπλημμυρική προστασία, η γονιμότητα των εδαφών και η παραγωγή τροφίμων, καυσίμων, ινών και φαρμάκων.
Δυστυχώς όμως στις μέρες μας τα νέα δεν είναι καλά. Παρατηρείται μία σταθερή απώλεια της βιοποικιλότητας, με σοβαρές συνέπειες για τη ζωή του ανθρώπου και τη βιωσιμότητα του πλανήτη. Βασικές αιτίες αυτής της απώλειας είναι οι αλλαγές που προκαλούνται στα φυσικά οικοσυστήματα λόγω της εντατικής αγροτικής παραγωγής, των κατασκευών, των λατομείων, της υπερεκμετάλλευσης των δασών, των ωκεανών, των ποταμών, των λιμνών και των εδαφών, καθώς και λόγω της έλευσης ποικίλων ξενικών χωροκατακτητικών ειδών, της αυξανόμενης ρύπανσης και της ολοένα εντεινόμενης σε παγκόσμιο επίπεδο κλιματικής αλλαγής.
Στην Ευρώπη, η ανθρώπινη δραστηριότητα διαμορφώνει τη βιοποικιλότητα για περισσότερο από 5.000 χρόνια, δηλαδή από τότε που άρχισε να εντείνεται η γεωργία και η κτηνοτροφία. Ωστόσο, τα τελευταία 150 έτη παρατηρούνται δραματικές και επιταχυνόμενες αλλαγές στη χρήση της γης, εντατικοποίηση της γεωργίας, αστικοποίηση και τέλος εγκατάλειψη της γης. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω αλλαγών εγκαταλείφτηκαν πολλές καλλιεργητικές πρακτικές οι οποίες συνέβαλαν στη διατήρηση τοπίων με πλούσια βιοποικιλότητα. Παράλληλα, ο σύγχρονος ευρωπαϊκός τρόπος ζωής βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εισαγωγή πόρων και αγαθών από ολόκληρο τον κόσμο, γεγονός που συχνά ενθαρρύνει τη μη βιώσιμη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων του πλανήτη και εντείνει το πρόβλημα της παραγωγής και διαχείρισης των αποβλήτων.
Ας εστιάσουμε τώρα στο έδαφος που είναι ένας σημαντικός φυσικός πόρος, τον οποίο συχνά παραβλέπουμε. Το πλήθος των μικροοργανισμών που ζούνε σε μία κουταλιά υγιούς εδάφους είναι πολύ μεγαλύτερο από το πλήθος των ανθρώπων που κατοικούν σήμερα στη Γη. Έτσι μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητό ότι το έδαφος φιλοξενεί το ¼ της βιοποικιλότητας του πλανήτη και σε αυτό παράγεται το 95% της τροφής του κόσμου.
Παρόλα αυτά είναι ένας πόρος ο οποίος υποβαθμίζεται συνεχώς. Ήδη μέχρι σήμερα το 33% των εδαφών παγκοσμίως έχουν υποβαθμιστεί. Οι κακές καλλιεργητικές πρακτικές, η καταστροφή των δασών, η υπερβόσκηση, η ρύπανση και η επέκταση του οικιστικού ιστού και των υποδομών είναι μερικές από τις βασικές αιτίες που οδηγούν σε αυτήν την υποβάθμιση. Στις πόλεις αν και ζει το 59% των κατοίκων του πλανήτη μεγάλες επιφάνειες εδάφους εξακολουθούν να εξαφανίζονται κάτω από τις νέες υποδομές, που συχνά επεκτείνονται με αυθαίρετο τρόπο και έτσι μειώνονται συνεχώς οι ακάλυπτοι και οι ελεύθεροι χώροι.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ αναφέρει ότι κάθε χρόνο στην Ευρώπη εξαφανίζονται 892 km2 εδάφους λόγω των υποδομών, που ισοδυναμεί με την έκταση της πόλης του Βερολίνου. Αντίστοιχα, σε παγκόσμιο επίπεδο εξαφανίζονται 50.000 km2 εδάφους, δηλαδή έκταση μεγαλύτερη από το 1/3 της Ελλάδας. Πρόκειται για εδάφη που θα «εξαφανιστούν» λόγω της αλόγιστης οικιστικής ανάπτυξης, δηλαδή εδάφη που δεν θα ξαναχρησιμοποιηθούν. Μπορούμε λοιπόν να αναλογιστούμε όλες τις αρνητικές συνέπειες της υποβάθμισης του εδάφους στη βιοποικιλότητα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Επομένως, η σωστή διαχείριση του εδάφους και των υπολοίπων φυσικών πόρων οδηγεί στην προστασία της βιοποικιλότητας, με αποτέλεσμα τα οικοσυστήματα να παραμένουν ικανά να θρέψουν και να υποστηρίξουν γενικότερα τις μελλοντικές γενιές των ανθρώπων στον πλανήτη Γη.
