
Ποιοτικός έλεγχος εκρηκτικών
Στο σημαντικό ζήτημα του ποιοτικού ελέγχου των υλικών που χρησιμοποιούνται για την ανατίναξη εστιάζει ο κ. Λεωνίδας Καζάκος, Μηχανικός Μεταλλείων ΕΜΠ MSH, Τεχνικός Σύμβουλος σε θέματα εφαρμογής εκρηκτικών υλών, υπεύθυνος για εκπόνηση μελετών, ελεγχόμενων ανατινάξεων - μετρήσεων δονήσεων - επίβλεψης εργασιών.
Σε προηγούμενα άρθρα σχετικά με την ελεγχόμενη χρήση των εκρηκτικών στα τεχνικά έργα για την εξόρυξη γεωλογικών σχηματισμών με συμπεριφορά υγιούς βράχου (ελεγχόμενες ανατινάξεις), αναφερθήκαμε στα κριτήρια επιλογής της μεθόδου καθώς και στα ανεπιθύμητα φαινόμενα που προκύπτουν.
Κατά γενική ομολογία η ανατίναξη (ακόμα και η ελεγχόμενη) είναι μια δραστηριότητα υψηλού κινδύνου. Οποιαδήποτε “αστοχία” προκαλεί κατά κανόνα σοβαρά προβλήματα & ζημιές. Προφανώς η “αστοχία” μπορεί να οφείλεται και σε κακή ποιότητα υλικών.
Στο άρθρο αυτό θα εξετάσουμε το ζήτημα του ποιοτικού ελέγχου των χρησιμοποιούμενων υλικών ξεκινώντας με αυτά που ορίζει η νομοθεσία.
Η ΚΥΑ 3329 / 1989 (Κανονισμοί για την παραγωγή, αποθήκευση & διάθεση σε κατανάλωση εκρηκτικών υλών – ΦΕΚ 132 Β/21.2.1989) ορίζει ότι όλες οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή εκρηκτικών καθώς και τα έτοιμα τελικά προϊόντα, πρέπει να ελέγχονται σχετικά με τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά (§6).
Γενικά όλα τα υλικά πρέπει να είναι απαλλαγμένα από προσμίξεις που μπορεί να υποβαθμίσουν την ποιότητα ή/και να αυξήσουν την αστάθεια ή/και της επικινδυνότητα τους και γενικά να δημιουργήσουν με οποιονδήποτε τρόπο προβλήματα στην υγεία αυτών που θα τα χρησιμοποιήσουν.
Τούτο αποτελεί υποχρέωση των κατασκευαστών, οι οποίοι και πρέπει να διαθέτουν χημείο με τον κατάλληλο εργαστηριακό εξοπλισμό καθώς και πεδίο δοκιμών (ΚΥΑ 3329 – §48).
Αναφέρεται επίσης ρητά ότι ο αγοραστής – καταναλωτής εκρηκτικών έχει το δικαίωμα να παρίσταται ή να εκπροσωπείται κατά τη διάρκεια των διαφόρων ελέγχων ποιότητας, που ούτως ή άλλως θα πρέπει να κάνει ο κατασκευαστής (ΚΥΑ 3329 – §48).
Επιπρόσθετα ο Κανονισμός Μεταλλευτικών & Λατομικών Εργασιών (ΚΜΛΕ – ΦΕΚ 1227 / 14.6.2011) ορίζει ότι o γομωτής – πυροδότης πριν από τη χρησιμοποίηση των εκρηκτικών υλών καθώς και των μέσων έναυσης & πυροδότησης, πρέπει να ελέγχει την ποιότητα και την καλή κατάσταση τους (§55). Σε περίπτωση που διαπιστώσει οποιαδήποτε ατέλεια, πρέπει άμεσα να αναφερθεί στον ιεραρχικά ανώτερό του για τη λήψη των κατάλληλων οδηγιών και μέτρων.
Ακατάλληλες εκρηκτικές ύλες & καψύλλια, πρέπει στο μέτρο του δυνατού, να επιστρέφονται στον προμηθευτή (ΚΜΛΕ – §62).
Πρακτικά λοιπόν, όταν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν εκρηκτικά κατά τις εργασίες εξόρυξης θα πρέπει να γίνονται οι ακόλουθες ενέργειες.
ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ο δικαιούχος της άδειας αγοράς – μεταφοράς & κατανάλωσης πρέπει να ζητήσει από τον προμηθευτή τα πιστοποιητικά ποιότητας των υλικών που θα αγοράσει.
Εφόσον δε κριθεί απαραίτητο, έχει το δικαίωμα να ζητήσει να επισκεφθεί τις εγκαταστάσεις του κατασκευαστή προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι σχετικοί έλεγχοι ποιότητας ενώπιον του, με ή χωρίς την παρουσία εξειδικευμένου τεχνικού συμβούλου.
Τούτο, εκτός του ότι προβλέπεται από τη σχετική ΚΥΑ, αφορά συνήθη πρακτική όσων εταιρειών εφαρμόζουν πιστοποιημένο σύστημα διαχείρισης ποιότητας σύμφωνα με το ISO 9001, προς ικανοποίηση των απαιτήσεων της παραγράφου 8.4 του διεθνούς προτύπου (έλεγχος των παρεχομένων από εξωτερικά μέρη διεργασιών, προϊόντων και υπηρεσιών).
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΛΑΒΗ στον τόπο του έργου, ο γομωτής-πυροδότης οφείλει προφανώς να καταμετρήσει τα υλικά που παραλαμβάνει, καθώς και να προβεί σε οπτικό έλεγχο τους ώστε να επιβεβαιώσει ότι είναι σε καλή κατάσταση.
Συγκεκριμένα πρέπει να :
- κοιτάξει την ημερομηνία λήξης τους (αναγράφεται πάνω στις συσκευασίες). Υλικά που είναι ληγμένα δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν (ΚΜΛΕ –§50).
- παρατηρήσει προσεκτική τη γενικότερη εικόνα των υλικών.

Κακής ποιότητας υλικά θα οδηγήσουν σε κακό θρυμματισμό κατά την ανατίναξη (ύπαρξη μεγάλων όγκων στα μπάζα) λόγω της μειωμένης απόδοσης τους.
Τούτο θα γίνει άμεσα αντιληπτό από το γομωτή, αφού κατά την ανατίναξη θα δημιουργηθεί ένα πορτοκαλί νέφος πάνω από το μέτωπο εξόρυξης, που οφείλετε στη μεγάλη συγκέντρωση οξειδίων τους αζώτου (ΝΟx) στα αέρια της έκρηξης.
Πετρωμένα υλικά, τσακισμένες συσκευασίες, ανοιγμένα φυσίγγια, φθαρμένα ή κομμένα καλώδια ή/και σωληνάκια στα καψύλλια, χαλαρά συνδεδεμένα πλαστικά μέρη στους συνδέσμους επιβραδυντές, φθαρμένες θρυαλλίδες κλπ, υποδηλώνουν “κακή ποιότητα” που μπορεί ενδεχομένως να οδηγήσει σε αφλογιστία κατά την ανατίναξη.


Εξιδρώσεις πάνω στα φυσίγγια συνήθως οφείλονται σε διαχωρισμό των συστατικών του υλικού, με συνακόλουθες συνέπειες :
- την απώλεια ευαισθησίας κατά την έναυση. Πρόκειται για την πιο συνηθισμένη περίπτωση που σίγουρα θα οδηγήσει σε αφλογιστία.
- αύξηση της ευαισθησίας.
Πρόκειται για σπάνια περίπτωση που αφορά τη ζελατινοδυναμίτιδα και συνιστά μεγάλο κίνδυνο για πρόκληση ανεξέλεγκτης έκρηξης.

Επίσης κακής ποιότητας θεωρούνται και υλικά με έντονη οσμή, μια και προκαλούν πονοκεφάλους & ναυτία σε αυτούς που τα χρησιμοποιούν.
Η έντονη μυρωδιά οφείλεται συνήθως σε πρόσθετα (συνήθως DNT) τα οποία είναι τοξικά & καρκινογόνα.
Κομβικό ρόλο στη διασφάλιση της ποιότητας έχουν οι κατασκευαστές, οι οποίοι πρέπει να κάνουν συχνούς & ουσιαστικούς ελέγχους στα υλικά που παράγουν και εμπορεύονται.
Το λογικό είναι να εντοπίζονται άμεσα οι παρτίδες ακατάλληλων υλικών πριν διατεθούν στους τελικούς χρήστες.

Ακόμα όμως και στη περίπτωση καθυστερημένου εντοπισμού ή/και εκ παραδρομής αποστολής ακατάλληλων υλικών στο έργο, ο προμηθευτής θα πρέπει να ενημερώσει τον τελικό χρήστη για να μην τα χρησιμοποιήσει, αμέσως μόλις εντοπίσει το πρόβλημα.
Σε κάθε περίπτωση επιβάλλεται όλοι οι εμπλεκόμενοι στις εργασίες γόμωσης (γομωτής-πυροδότης, αποθηκάριος, εργοδηγός, επιβλέπων μηχανικός) να έχουν υψηλό βαθμό ευαισθητοποίησης, ώστε να εντοπίσουν άμεσα οτιδήποτε φαίνεται περίεργο και μη κανονικό, αναφέροντας το αμέσως στα αρμόδια στελέχη της ιεραρχίας του έργου.
Σε αυτό θα βοηθήσει η εκπαίδευση, ώστε όλοι να γνωρίζουν όσο το δυνατόν περισσότερες τεχνικές λεπτομέρειες για τα υλικά, καθώς επίσης και η συνδρομή έμπειρου συμβούλου μηχανικού για πιο εξειδικευμένα ζητήματα.
Λεωνίδας Καζάκος, Μηχανικός Μεταλλείων ΕΜΠ MSc Τεχνικός σύμβουλος σε θέματα εφαρμογής εκρηκτικών υλών Εκπόνηση μελετών ελεγχόμενων ανατινάξεων – μετρήσεις δονήσεων – επίβλεψη εργασιών
πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_140 της ΠΕΣΕΔΕ
Ακολουθήστε το gobhma.gr στο Google News για να έχετε έγκαιρη & έγκυρη τεχνική ενημέρωση