Παρατηρητήριο εξαγγελιών

Οι τελευταίες ενημερώσεις για την πορεία έργων υποδομής στη χώρα δεν είναι ευχάριστες καθώς επαληθεύονται οι επιφυλάξεις που έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς για τον σχεδιασμό τους. Οι συνεχείς εξαγγελίες της τελευταίας περιόδου για την υλοποίηση ενός προγράμματος υποδομών δισεκατομμυρίων που σχεδιάστηκε με διάφορα “νέα εργαλεία” και ιδεοληπτικές προσεγγίσεις, ήρθαν αντιμέτωπες με την σκληρή πραγματικότητα. Αποδείχθηκε με τον χειρότερο τρόπο ότι όταν η πραγματικότητα δεν συμφωνεί με τις επιθυμίες μας τότε δεν είναι κακό για την πραγματικότητα αλλά για τις επιθυμίες μας. Πριν από ενάμιση χρόνο περίπου είχα αναφέρει σε ένα άρθρο την αντιδιαστολή μεταξύ των εννοιών “βολονταρισμός και την αποτελεσματικότητα” (Εργοληπτικόν Βήμα Τεύχος 129/03-04-2022) όπου επισήμαινα τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν οι πολιτικές ηγεσίες εάν παρασυρθούν στους σχεδιασμούς τους με μία βολονταριστική διάθεση που “ονομάζεται” ΟΡΑΜΑ.

Υπήρξε μία χρονική περίοδος πρόσφατα στην οποία ενδεχομένως επικράτησαν ιδεοληπτικές αντιλήψεις όπως:

• Οι μελέτες αποτελούν ένα στάδιο στην παραγωγή έργων υποδομής μειωμένης χρησιμότητας
• Οι μελέτες αποτελούν χρονοκαθυστέρηση στην εξέλιξη των προγραμμάτων
• Οι ΣΔΙΤ είναι ένα εργαλείο που “παράγει πόρους” καθώς θα χρηματοδοτήσουν προγράμματα υποδομών “περίπου αδαπάνως” για τη χώρα
• Οι ΣΔΙΤ είναι ένα εργαλείο που παρακάμπτει-εξαφανίζει τον μελετητικό χρόνο και πολλές άλλες “έξυπνες και ευρηματικές” καινοτόμες ιδέες, οι οποίες ευτυχώς φαίνεται ότι εγκαταλείπονται μεν αφού όμως έχουν δημιουργήσει τα κενά που επισημάνθηκαν στην αρχή του παρόντος.

Θα θυμίσω μερικά ενδεικτικά παραδείγματα άστοχων σχεδιασμών έργων υποδομής με σημαντικό κόστος για τη χώρα, οι οποίοι δυστυχώς σε βάθος  χρόνου λησμονούνται και καθίστανται ΟΡΦΑΝΟΙ ΕΥΘΥΝΩΝ καθώς επικρατεί η αντίληψη των “διαχρονικών ευθυνών που έχουν όλοι και κανείς”, μία αντίληψη η οποία κατά την ταπεινή μου άποψη μειώνει την ποιότητα της δημοκρατίας. Χαρακτηριστικά αναφέρονται:

• Ο πολύπαθος αυτοκινητόδρομος Πάτρα-Πύργος με τις κατατμήσεις του και την ανασύνθεση του που οδήγησε σε νέο καθεστώς απευθείας ανάθεσης με άγνωστη τελική κατάληξη ως προς το κόστος κατασκευής του.
• Ο πολύπαθος αυτοκινητόδρομος Ε65 της περιόδου 2005-2007 στον οποίο ο παραχωρησιούχος του κεντρικού τμήματος, ανέλαβε επίσης με διαδικασία απευθείας ανάθεσης να ολοκληρώσει το νότιο και βόρειο τμήμα, επίσης με άγνωστο τελικό κόστος για τη χώρα.
• Η πολύπαθη υποθαλάσσια αρτηρία της Θεσσαλονίκης εκτιμώμενου κόστους κατασκευής 470 εκ., για την οποία “πετύχαμε” ως χώρα να μην κατασκευαστεί αλλά να πληρώσουμε 87 εκ. ως αποζημίωση στον Ανάδοχο.

Επισημαίνεται ότι τα παραπάνω αποτέλεσαν “σχεδιασμούς” που έχουν συμπληρώσει 17 χρόνια από την έναρξή τους και δεν έχουν ολοκληρωθεί και τον αντιδιαστέλω με τις αιτιάσεις που είχαν διατυπωθεί για το χρόνο υλοποίησης της Εγνατίας Οδού, ο οποίος ήταν πολύ μικρότερος (περί τα 10 χρόνια).

• Ο πολύπαθος άξονας Ε61, ο οποίος άλλαξε δύο φορές χάραξη περιλαμβάνοντας αρχικά τη σύνδεση της Καβάλας με τις Σέρρες και στη συνέχεια εξελίχθηκε ως Καβάλα-Δράμα-Σέρρες, η υλοποίηση του οποίου αγνοείται παρά τη χρηματοδότηση των μελετών από την Περιφέρεια Αν. Μακεδονίας Θράκης. Επισημαίνεται ότι στην ίδια περιοχή “εμφανίστηκε”, “εξαγγέλθηκε” και “δημοπρατήθηκε” άλλος άξονας αυτοκινητόδρομου (χωρίς αριθμό) το Δράμα-Αμφίπολη για τον οποίο μάλιστα έχει προκηρυχθεί διαγωνισμός με την μέθοδο ΣΔΙΤ.
• Η πολυπαθή ανάταξη-συντήρηση του σιδηροδρομικού δικτύου της Βορείου Ελλάδος που “εξαγγέλθηκε” από το 2021, η εξέλιξη του οποίου επίσης αγνοείται παρότι πρέπει να θεωρείται ως έργο προτεραιότητας καθώς όλο το σιδηροδρομικό δίκτυο της Β. Ελλάδας κατά την έννοια Α-Δ είναι εκτός λειτουργίας προ ετών. Ενδεχομένως η κεντρική κυβέρνηση να μην έχει υπόψη της την κατάρρευση του σιδηροδρομικού δικτύου καθώς στις εξαγγελίες της το δίκτυο χαρακτηρίζεται ως λειτουργικό (υπουργική απόφαση περιόδου 2021).
• Οι εξαγγελίες που έγιναν από δύο διαδοχικούς πρωθυπουργούς για την κατασκευή της νέας σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης-Καβάλας-Τοξοτών ως έργο διακρατικής προτεραιότητας (σύνδεση λιμανιών), είναι έργο που επίσης προκηρύχθηκε και το οποίο εντοπίσθηκε “ορφανό” από πόρους. Επισημαίνεται ότι όλος ο σχεδιασμός για το λιμάνι της Καβάλας, είναι να γίνει πολυτροπικός κόμβος σε σύνδεση με τους Τοξότες ώστε να υπάρχει σιδηροδρομική σύνδεση. Να πληροφορήσω επίσης ότι στο ΣΠΕΜ του 2018, το έργο Θεσσαλονίκη – Καβάλα, δεν αξιολογείται ως έργο και παραπέμπεται προς επανεξέταση το 2027 (η νέα ηγεσία φαίνεται να λαμβάνει υπόψη την ανάγκη προσαρμογών).
• Ο κατάλογος εξαγγελθέντων έργων με “εξασφαλισμένες” πιστώσεις πολλά εκ των οποίων έχουν “απενταχθεί” από κάθε χρηματοδοτικό πρόγραμμα που υποτίθεται ότι ήταν “κλειδωμένα” ενώ άλλα “αγνοούνται” ως προς την εξέλιξη τους είναι μακρύς και θα ήταν κουραστικό να ονομαστούν στα πλαίσια της παρόντος, τεκμηριώνοντας την ανύπαρκτη προετοιμασία και αναδεικνύοντας το “σπορ των εξαγγελιών” ως ιδιαίτερα δημοφιλές για τις πολιτικές ηγεσίες.

Από τα παραπάνω παραδείγματα και τις ενδεικτικές αναφορές, αναδεικνύεται η παθογένεια του συστήματος ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΥΠΟΔΟΜΩΝ στη χώρα που περιλαμβάνει (ενδεικτικά):

• Την έλλειψη συνέχειας και συνέπειας
• Τους πειραματισμούς της εκάστοτε νέας πολιτικής ηγεσίας που “εκπαιδεύεται” “στου κασίδη το κεφάλι”.
• Την αντίληψη ότι δεν υπάρχει κόστος για την αποτυχία των σχεδιασμών
• Την έλλειψη κουλτούρας ολιστικού σχεδιασμού
• Την υπέρβαση των συστημάτων που δημιουργούνται κάθε φορά μέσα από ένα πλαίσιο “νομοθετικών πρωτοβουλιών βελτίωσης”, οι οποίες συνήθως διαμορφώνουν τις θυρίδες (παραθυράκια) αποδιοργάνωσης κάθε συστήματος.

Οι παθογένειες που ενδεικτικά αναφέρονται παραπάνω (δεν είναι οι μόνες και θα ήταν δυνατή λεπτομερέστερη ανάπτυξή τους) έχουν προφανώς βλαπτικά αποτελέσματα για τη χώρα στο επίπεδο παραγωγής υποδομών, πιστεύω όμως ότι τα δυσμενέστερα αποτελέσματα βρίσκονται στο επίπεδο της κοινωνικής συνείδησης, στην καλλιέργειας του κλίματος της αναποτελεσματικότητας, της σπατάλης πόρων, της διαχείρισης ενός σπάταλου κράτους, της υπερχρέωσης και τελικά στην “ηθική” αιτιολόγηση πρακτικών φοροδιαφυγής. Σημαντικός αριθμός των νέων οικονομικών μεταναστών από τη χώρα, επικαλούνται τις παραπάνω αιτίες για τη μετανάστευσή τους, τις οποίες προσωπικά κατανοώ απολύτως.

Θεωρώ όμως, τόσο σαν μηχανικοί όσο και σαν πολίτες της χώρας, ότι οφείλουμε να συμβάλουμε στην ανατροπή των παθογενειών ώστε να ανακτήσει η χώρα ένα ελκυστικό περιβάλλον το οποίο θα λειτουργούσε οραματικά για τη νέα γενιά συναδέλφων, μια γενιά που θα δουλεύει με ΟΡΑΜΑ την ανάταξη της χώρας και το οποίο πρέπει να δώσει η πολιτεία.

Πιστεύω και προτείνω το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας να ανακτήσει τον θεσμικό του ρόλο, που είναι ο Τεχνικός Σύμβουλος της Πολιτείας και να συγκροτήσει ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΕΞΑΓΓΕΛΙΩΝ, ώστε να υπάρχει διαχρονικά η δυνατότητα να παρακολουθούνται οι εξαγγελίες των εκάστοτε πολιτικών ηγεσιών, να αποτιμάται η αποτελεσματικότητα σχεδιασμών και να αιτιολογούνται οι αναγκαίες τροποποιήσεις.

Η λειτουργία ενός ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΕΞΑΓΓΕΛΙΩΝ πιστεύω ότι μπορεί να επιτύχει:

• Την διακοπή των ανέξοδων εξαγγελιών
• Την προσωποποίηση δεσμεύσεων και ευθύνης σχεδιασμού
• Την δημοσιοποίηση χρονοδιαγραμμάτων και δεικτών αποτελεσματικότητας
• Την διατήρηση ενεργής κοινωνικής-συλλογικής μνήμης
• Την σύνδεση των ΕΞΑΓΓΕΛΙΩΝ με τον υπάρχοντα προγραμματισμό της χώρας (πχ συνάφεια εξαγγελιών υποδομών με το ΣΠΕΜ της χώρας)
• Την καλλιέργεια της συνείδησης του “χρήσιμου” και “δίκαιου” προγράμματος υποδομών ώστε να υπάρχει κοινωνική αποδοχή του και να αιτιολογείται η ανάγκη χρηματοδότησης του από τους πολίτες.

Πιστεύω ότι η λειτουργία του ΤΕΕ με την δημιουργία μηχανισμών παρατήρησης-βελτίωσης, αποτελεί σημαντική συμβολή στην αναβάθμιση του ρόλου του. Πιστεύω ότι η “επιχειρηματικού τύπου”, οργάνωση δράσεων “αμφιβόλου αποτελεσματικότητας, περιορισμένης χρησιμότητας και υψηλότατου κόστους”, πρακτικά καθιστά το ΤΕΕ μέρος των παθογενειών που έχουν επισημανθεί.

Ειδικά για το ΤΕΕ, που προσωπικά υπηρέτησα για δεκαετίες, θα ήθελα να τονίσω ότι η αλλαγή του θεσμικού του ρόλου μπορεί να έχει βραχυπρόθεσμα εκλογικά οφέλη για τους διαχειριστές του αλλά σε μεσομακροχρόνιο ορίζοντα θα έχει το τίμημα της απαξίωσης, διότι μειώνει την ποιότητα της δημοκρατίας καθιστώντας το Επιμελητήριο μέρος της εκάστοτε κυβερνητικής πολιτικής, εξαφανίζοντας μηχανισμούς κοινωνικού ελέγχου και αξιολόγησης.

Δυστυχώς για την χώρα, η λήθη ευνοεί την διατήρηση ενός σαθρού συστήματος αξιολόγησης διότι ποιος άραγε θα θυμάται μετά από κάποια χρόνια, ποια διοίκηση εξέτρεψε το ΤΕΕ από τον θεσμικό του ρόλο, και ποιος θα θυμάται να αποδώσει ευθύνες.

Για τους λόγους αυτούς πιστεύω ότι η δημιουργία ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ ΠΑΡΑΤΗΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ ΕΞΑΓΓΕΛΙΩΝ από το ΤΕΕ αποτελεί ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ της ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ενώ ΑΠΟΔΙΔΕΙ έναν ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ και ΕΘΝΙΚΑ ΧΡΗΣΙΜΟ ΡΟΛΟ ΣΤΟ ΤΕΕ.

πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_137 της ΠΕΣΕΔΕ

Ακολουθήστε το gobhma.gr στο Google News για να έχετε έγκαιρη & έγκυρη τεχνική ενημέρωση