Υγιεινή και Ασφάλεια Των Εργαζομένων – Ο Ρόλος Του Τεχνικού Ασφαλείας και Του Ιατρού Εργασίας:Παπασταμάτης Ζήσης-Πολιτικός Μηχανικός

πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_112 της ΠΕΣΕΔΕ

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (Δ.Ο.Ε.), κάθε χρόνο παγκοσμίως χάνουν τη ζωή τους περίπου 2,2 εκατομμύρια άνθρωποι, από εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες, αριθμός που αντιστοιχεί σε έναν νεκρό ανά 20 δευτερόλεπτα. Ταυτόχρονα, περίπου 270 εκατομμύρια εργαζόμενοι παγκοσμίως, έχουν υποστεί μη θανατηφόρο εργατικό ατύχημα, ενώ αντίστοιχα 160 εκατομμύρια υποφέρουν από επαγγελματικές ασθένειες. Αν και στην Ελλάδα το σύστημα καταγραφής δεν είναι ιδιαίτερα αξιόπιστο και σύγχρονο, υπολογίζεται ότι, περίπου κάθε 15 λεπτά της ώρας συμβαίνει και ένα εργατικό ατύχημα, ενώ κάθε τρεις ημέρες ένα θανατηφόρο.

Οι αριθμοί αυτοί κάνουν ξεκάθαρο πλέον, ότι δεν μπορούμε να εθελοτυφλούμε στην ύπαρξη πηγών επαγγελματικού κινδύνου στους χώρους εργασίας, βασιζόμενοι στον παράγοντα της τύχης, που θα μας γλιτώσει προσωρινά και μόνο, από κάποιο εργατικό ατύχημα.

Πρέπει να αντιληφθούμε ότι, κανένα ατύχημα δεν γίνεται στην τύχη. Η άγνοια, είναι αυτή που με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγήσει στην πρόκληση εργατικού ατυχήματος. Η γνώση οδηγεί στην πρόληψη, η οποία με τη σειρά της, έχει ως συνέπεια τη μείωση των εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών. Όσο μεγαλύτερη είναι η γνώση των πηγών του επαγγελματικού κινδύνου, τόσο περισσότερο στενεύουν τα περιθώρια, ώστε το εργατικό ατύχημα να θεωρείται ως «τυχαίο».

Η δημιουργία ενός καλού περιβάλλοντος εργασίας στους εργαζομένους μιας εργοληπτικής επιχείρησης έχει μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, θετικές επιπτώσεις στην ίδια την επιχείρηση όσον αφορά στην παραγωγικότητα και στην ποιότητα της παρεχόμενης εργασίας. Πολλές φορές, οι εργαζόμενοι αναγκάζονται από άγνοια των κινδύνων ή υπό την απειλή της ανεργίας, να εργάζονται κάτω από ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες. Όμως, η ποιότητα του περιβάλλοντος εργασίας και οι προτεραιότητες που θέτουμε στο δίλημμα «εργασία σε επικίνδυνο περιβάλλον ή βελτίωσή του με οποιοδήποτε οικονομικό κόστος», αποτελεί δείκτη πολιτισμού.

Βασικός άξονας και προτεραιότητα της πολιτικής ηγεσίας πρέπει να είναι ο άνθρωπος.

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Η πρώτη ουσιαστική νομοθετική ρύθμιση, για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων στην Ελλάδα, πραγματοποιήθηκε με νόμο το 1911 και μέχρι το 1985 ακολουθούν πλήθος νόμων, εκτελεστικών διαταγμάτων και ειδικών κανονισμών.

Αλλά η βαθιά τομή για τον εξανθρωπισμό της εργασίας, πραγματοποιήθηκε το 1985, με το Νόμο 1568/1985 «Υγιεινή και Ασφάλεια στην Εργασία».

Με το Νόμο αυτό, για πρώτη φορά :

• Ο Άνθρωπος εισήχθη ως κεντρικό σημείο στο σχεδιασμό του εργασιακού περιβάλλοντος
• Εισήχθησαν οι θεσμοί του Τεχνικού Ασφάλειας και του Ιατρού Εργασίας.

– Σήμερα, το Εθνικό μας Δίκαιο, περιλαμβάνει περισσότερα από 130 νομοθετήματα για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων.Ενδεικτικά, και όχι περιοριστικά μπορούν να αναφερθούν:

Π.Δ. 1073/1981  “Μέτρα  Ασφάλειας  σε Εργοτάξια και Έργα Πολιτικού Μηχανικού”

Π.Δ. 305/1996 – “Προδιαγραφές Ασφάλειας σε προσωρινά ή κινητά Εργοτάξια”

Π.Δ. 778/1980    – “Ικριώματα – Σκαλωσιές”

Π.Δ. 17/1996      – “Τεχνικοί Ασφαλείας”

Π.Δ. 225/1989    – “Υπόγεια Έργα”

Π.Δ. 395/1994    – “Εξοπλισμός Εργαζομένων  στα μηχανήματα”

Π.Δ. 105/2004    – “Σήμανση Εργοταξίου

Στα πλαίσια προσπάθειας Κωδικοποίησης τον Νομοθετημάτων περί την υγεινή και ασφάλεια των εργαζομένων το 2010 ψηφίσθηκε ο Ν. 3850 / 2 -6- 2010 “Κύρωση του Κώδικα νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων”, ο οποίος και εφαρμόζεται σήμερα, σε συνδυασμό με τα παραπάνω νομοθετήματα.

Εκτός από την εθνική νομοθεσία, υπάρχει και η ευρωπαϊκή, όπως επίσης και πλήθος διατάξεων και καλών πρακτικών, που αφορούν στην υγιεινή και ασφάλεια στην εργασία.

ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ

• Εργοδότες – Eκπρόσωποι εργοδοτών
• Εργαζόμενοι – Εκπρόσωποι εργαζομένων.
• Πολιτεία:
• Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας
• Ασφαλιστικά Ταμεία.
• Άλλοι φορείς – Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ).__

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ

Το συνολικό κόστος των ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, υπολογίζεται ότι ανέρχεται ετησίως περίπου στο 4% του ακαθάριστου παγκόσμιου προϊόντος.

Στη χώρα μας το οικονομικό κόστος για την Εθνική Οικονομία, υπολογίζεται σε 1.175.000 ευρώ, ενώ το κόστος για τις επαγγελματικές ασθένειες δεν μπορεί να υπολογισθεί, δεδομένου ότι η χώρα μας δεν έχει σύστημα καταγραφής ασθενειών. Είναι όμως διεθνώς αναγνωρισμένο ότι, το κόστος τους είναι περίπου πενταπλάσιο του κόστους των ατυχημάτων. Από τα επίσημα στοιχεία γνωρίζουμε ότι στην Ελλάδα, κάθε χρόνο 11.000 εργαζόμενοι οδηγούνται σε πρόωρη σύνταξη για λόγους υγείας, με τον χαρακτηρισμό «κοινή νόσος». Αυτά τα στατιστικά στοιχεία, μας οδηγούν στην ανάγκη υιοθέτησης πρακτικών, με μοναδικό στόχο την μείωση του ποσοστού των εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών.

ΩΦΕΛΗ ΑΠΟ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Πολλά από τα ατυχήματα, μπορούν να προληφθούν με την σε βάθος εκτίμηση των κινδύνων, καθώς και την εφαρμογή και την τήρηση ασφαλών μεθόδων εργασίας. Τα μέτρα πρόληψης από την κείμενη νομοθεσία θεωρούνται προαπαιτούμενα και δεδομένα για κάθε υγιή επιχείρηση, σκοπό έχουν την προστασία της υγείας και της σωματικής ακεραιότητας των εργαζομένων και βεβαίως δεν λαμβάνονται για την επίτευξη οικονομικών στόχων . Η ανάλυση των ωφελημάτων των μέτρων πρόληψης που γίνεται παρακάτω, έχει ως στόχο την κατανόηση της επίδρασης και των επιπτώσεων αυτών των μέτρων, όχι μόνο στον εργαζόμενο, αλλά στην επιχείρηση, στο κράτος και στην κοινωνία γενικότερα.

ΟΡΙΣΜΟΙ

Σύμφωνα με το Π.Δ. 17/96:

• Εργαζόμενος, είναι κάθε πρόσωπο που απασχολείται από έναν εργοδότη με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ασκούμενων και των μαθητευόμενων, εκτός από το οικιακό υπηρετικό προσωπικό. Εργοδότης είναι, κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το οποίο συνδέεται με σχέση εργασίας με τον εργαζόμενο και έχει την ευθύνη για την επιχείρηση ή/και την εγκατάσταση.

• Επιχείρηση, είναι κάθε επιχείρηση, εκμετάλλευση, εγκατάσταση και εργασία του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, ανεξαρτήτως του κλάδου οικονομικής δραστηριότητας στον οποίο κατατάσσεται.

• Τόπος εργασίας, είναι κάθε χώρος όπου βρίσκονται ή μεταβαίνουν οι εργαζόμενοι, εξ αιτίας της εργασίας τους και που είναι κάτω από τον έλεγχο του εργοδότη.

• Πρόληψη, είναι το σύνολο των διατάξεων ή μέτρων που λαμβάνονται ή προβλέπονται καθ’ όλα τα στάδια της δραστηριότητας της επιχείρησης, με στόχο την αποφυγή ή τη μείωση των επαγγελματικών κινδύνων.

• Ως πηγή επαγγελματικού κινδύνου, εννοείται η ιδιότητα ή η ικανότητα που υπάρχει ή μπορεί να δημιουργηθεί σε κάποιο στοιχείο, η οποία (ιδιότητα ή ικανότητα) πιθανόν να προκαλέσει κάποια βλάβη.

• Εργατικό ατύχημα, είναι κάθε βίαιο, ξαφνικό και απρόβλεπτο γεγονός, που συμβαίνει στον εργαζόμενο κατά τη διάρκεια της εργασίας του ή έχει σχέση με την εργασία του, με συνέπεια τον τραυματισμό του σώματος, τη βλάβη της υγείας του ή την απώλεια της ζωής του.

• Ως Επαγγελματική Ασθένεια, θεωρείται οποιαδήποτε βλάβη προκαλείται στην υγεία του εργαζόμενου, λόγω της εργασίας που εκτελεί.

• Ο Τεχνικός Ασφάλειας, παρέχει στον εργοδότη υποδείξεις και συμβουλές, γραπτά ή προφορικά, σε θέματα σχετικά με την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας και την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων.

• Ο Ιατρός Εργασίας, παρέχει υποδείξεις και συμβουλές στον εργοδότη, στους εργαζομένους και στους εκπροσώπους τους, γραπτά ή προφορικά, σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται, για τη σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ

Τα όρια ανικανότητας του τραυματισθέντος για εργασία, πάνω από τα οποία ο τραυματισμός θεωρείται ως ατύχημα, είναι τρεις μέρες ανικανότητα για εργασία. Για τη διάκριση μεταξύ εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθένειας, θα πρέπει πάλι να γνωματεύσει ο Ιατρός Εργασίας. Για την εν λόγω γνωμάτευση εάν ένα πρόβλημα υγείας είναι εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια, λαμβάνεται υπόψη το αίτιο που το προκάλεσε, το οποίο γενικά στις περιπτώσεις ατυχημάτων είναι βίαιο, απότομο και στιγμιαίο, ενώ στις επαγγελματικές ασθένειες δεν είναι. Μετά από αποφάσεις δικαστηρίων, θεωρούνται εργατικά ατυχήματα και τα τροχαία που συμβαίνουν την ώρα της μετάβασης και αποχώρησης από την εργασία με οποιοδήποτε μέσο και αν χρησιμοποιεί ο εργαζόμενος. Με βάση τα παραπάνω, π.χ. η απώλεια ακοής από μακροχρόνια έκθεση σε υπερβολικό θόρυβο θεωρείται επαγγελματική ασθένεια, ενώ η απώλεια ακοής εργαζόμενου  από μία έκρηξη, θεωρείται εργατικό ατύχημα .  Το παρ’ ολίγον εργατικό ατύχημα (το οποίο είναι εξίσου σημαντικό με το εργατικό ατύχημα, εφόσον βοηθά στον εντοπισμό προβλημάτων) είναι το γεγονός εκείνο, που μολονότι δεν προκάλεσε κανένα τραυματισμό ή ζημιά την ώρα που προκλήθηκε, δημιούργησε ωστόσο όλες εκείνες τις προϋποθέσεις για ένα εργατικό ατύχημα.

 ΜΕΤΡΑ ΜΕΙΩΣΗΣ ΕΞΑΛΕΙΨΗΣ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ

Για την αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου, πριν αυτός προκαλέσει βλάβη στην υγεία ή τη σωματική ακεραιότητα του εργαζόμενου, ακολουθούμε κάποιες μεθόδους. Για επιλογή των μεθόδων αυτών λαμβάνονται υπόψη κάποιες αρχές που καθορίζονται κυρίως με βάση (α)το μέγεθος των κινδύνων, (β)το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα και (γ) γενικότερα τις προτεραιότητες που έχουμε θέσει σαν επιχείρηση ή θεσμοθετήσει σαν πολιτεία, παρουσιάζεται δέ εκτεταμένα στο Σχέδιο Ασφάλειας και Υγείας (Σ.Α.Υ.) και στον Φάκελο Ασφάλειας και Υγείας(φ.α.υ.) τα οποία και αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο κατά την μελέτη και κατασκευή Δημοσίων Έργων, και θα μας απασχολήσουν σε επόμενο άρθρο.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΛΕΙΨΗ Ή ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

• Η αναγνώριση του κινδύνου και η εκτίμηση του μεγέθους του

Για να αντιμετωπίσουμε τον κίνδυνο, είναι σημαντικό να μπορέσουμε να τον διακρίνουμε. Έχουμε τις παρακάτω κατηγορίες κινδύνων:

– Φανεροί κίνδυνοι. Είναι οι κίνδυνοι, που γίνονται εύκολα αντιληπτοί από ένα έμπειρο άτομο, π.χ. κίνδυνος πτώσης εργαζόμενου από ορισμένο ύψος.

– Κρυφοί κίνδυνοι. Είναι η ελλιπής εσωτερική μόνωση ηλεκτρικών εργαλείων χειρός, κοπτικά εργαλεία ή κινούμενα μέρη εύκολα προσπελάσιμα στον εργαζόμενο, πατάρια χωρίς επαρκή στήριξη κ.α.

– Πιθανοί κίνδυνοι. Είναι οι ακόμα πιο δύσκολα αντιληπτοί κίνδυνοι, αφού εμφανίζονται μόνο υπό προϋποθέσεις, όπως για παράδειγμα, επικίνδυνα υπολείμματα φορτίου, που υπάρχουν στα αμπάρια ενός πλοίου που έρχεται για επισκευή κ.α.

– Συνδυασμός κινδύνων. Η συνδυασμένη παρουσία όλων των παραπάνω κινδύνων, αποτελεί την πιο επικίνδυνη κατάσταση.

• Η αποφυγή του κινδύνου

Κατά την κατασκευή Δημοσίων Έργων δύσκολα επιτυγχάνεται η αποφυγή μιας εργασίας, η οποία είναι εκ φύσεως επικίνδυνη. . Υπάρχουν εργασίες που είναι επικίνδυνες και πρέπει να γίνουν. Για παράδειγμα, ο αμίαντος αποτελεί ένα από τα πιο επικίνδυνα υλικά και σε πολλές περιπτώσεις έχει απαγορευτεί η χρήση του, όμως επειδή είναι αναγκαίο να χρησιμοποιηθεί σε κάποιες εργασίες, ακόμα και σήμερα γίνεται εξόρυξή του.

Τα μέτρα που στηρίζονται στον ανθρώπινο παράγοντα πολλές φορές δεν είναι αποτελεσματικά, επειδή ο εργαζόμενος δεν τα εφαρμόζει. Είναι προτιμότερο π.χ. να εξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να περιορίσουμε τον θόρυβο που παράγει μια μηχανή, παρά να προμηθεύσουμε στους εργαζόμενους ωτοασπίδες. Κατά συνέπεια στα πλαίσια της γενικής αρχής ότι  “η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία”, η υγιής επιχείρηση είναι προτιμότερο να  προβεί στην λήψη μέτρων ( λαμβανομένου υπόψη του κόστους ένταξης αυτών στον συνολικό προϋπολογισμό του υπό εκτεέλαση έργου, παρά η επιχείρηση να αναγκαστεί εκ των υστέρων, να εναρμονίσει την όλη της παραγωγική διαδικασία και οργάνωση, λαμβάνοντας υπόψη τον παράγοντα ασφάλεια. Δεδομένου ότι το κόστος λήψης των έτρων προστασίας των εργαζομένων συμπεριλαμβάνεται στα τεύχη δημοπράτησης της Υπηρεσίας, η επιχείρηση οφείλει να εντάξει την ασφάλεια της εργασίας στην συνολική πολιτική της.

• Ο εξοπλισμός ατομικής προστασίας ή Μέσα Ατομικής Προστασίας (Μ.Α.Π.)

Δεδομένου ότι ο επαγγελματικός κίνδυνος δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με άλλο τρόπο , για την προφύλαξη του εργαζόμενου χρησιμοποιούμε τα Μέσα Ατομικής Προστασίας.

• Η ενημέρωση και η κατάρτιση των εργαζομένων

Είναι σημαντικό για τον κάθε εργαζόμενο, να γνωρίζει τις πηγές των επαγγελματικών κινδύνων που υπάρχουν στους χώρους εργασίας και τους τρόπους αντιμετώπισής τους.

• Ο έλεγχος και η εξασφάλιση της εφαρμογής των μέτρων

Ο εργοδότης, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, είναι υπεύθυνος για τη λήψη των μέτρων που απαιτούνται για την αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου και για την επίβλεψη της τήρησης αυτών των μέτρων. Είναι σημαντικό, όταν δίνονται κάποιες οδηγίες για την εκτέλεση μιας εργασίας, να δίνονται συγχρόνως και οδηγίες για τον τρόπο που θα γίνει η εργασία αυτή με ασφάλεια. Ανεξαρτήτως των γραπτών οδηγιών που συνήθως υπάρχουν σε μία επιχείρηση, για τα θέματα της ασφάλειας της εργασίας, πρέπει να γίνεται επίβλεψη και έλεγχος της εξασφάλισης της εφαρμογής των μέτρων ώστε να τηρούνται τα προβλεπόμενα μέτρα και να ακολουθούν οι εργαζόμενοι τις οδηγίες ασφαλούς εργασίας.

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

ΟΡΙΣΜΟΙ

Σύμφωνα με το Π.Δ. 17/96:

• Εργαζόμενος, είναι κάθε πρόσωπο που απασχολείται από έναν εργοδότη με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ασκούμενων και των μαθητευόμενων, εκτός από το οικιακό υπηρετικό προσωπικό. Εργοδότης είναι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο συνδέεται με σχέση εργασίας με τον εργαζόμενο και έχει την ευθύνη για την επιχείρηση ή/και την εγκατάσταση.

• Επιχείρηση, είναι κάθε επιχείρηση, εκμετάλλευση, εγκατάσταση και εργασία του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, ανεξαρτήτως του κλάδου οικονομικής δραστηριότητας στον οποίο κατατάσσεται.

• Τόπος εργασίας, είναι κάθε χώρος όπου βρίσκονται ή μεταβαίνουν οι εργαζόμενοι εξ αιτίας της εργασίας τους και που είναι κάτω από τον έλεγχο του εργοδότη.

ΓΕΝΙΚΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ

Στον Ν.1568/85 και τις παραγράφους 1, 2, 3 του Άρθρου 7, του Π.Δ. 17/96, διατυπώνεται ρητά η αρχή ευθύνης του εργοδότη, σύμφωνα με την οποία:

«Ο εργοδότης είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων στην επιχείρησή του και δεν απαλλάσσεται από αυτή την ευθύνη του, ούτε όταν οι εργαζόμενοι δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους ούτε όταν αναθέτει καθήκοντα προστασίας και πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου στον Τεχνικό Ασφάλειας ή/και στον Ιατρό Εργασίας ή/και σε αρμόδιες Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης».

 ΓΕΝΙΚΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ

– Ο εργοδότης υποχρεούται, να εξασφαλίζει την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας και να λαμβάνει μέτρα που να εξασφαλίζουν την υγεία και ασφάλεια των τρίτων. Αν ο εργοδότης προσφεύγει σε άτομα εκτός της επιχείρησης ή σε Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης (ΕΞΥΠΠ), για την ανάθεση των καθηκόντων ΤΑ ή/και ΙΕ, αυτό δεν τον απαλλάσσει από τις υποχρεώσεις του στον τομέα αυτό. Οι υποχρεώσεις του Τεχνικού Ασφάλειας, του Ιατρού Εργασίας και των εκπροσώπων των εργαζομένων, δεν θίγουν την αρχή της ευθύνης του εργοδότη. Ο εργοδότης, επίσης οφείλει να θέτει στη διάθεση των εκπροσώπων των εργαζομένων, επαρκή απαλλαγή από την εργασία, χωρίς απώλεια αποδοχών, καθώς και τα αναγκαία μέσα, προκειμένου να μπορούν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις κείμενες διατάξεις.

– Ο εργοδότης υποχρεούται, να:

• Επιβλέπει την ορθή εφαρμογή των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας.
• Γνωστοποιεί στους εργαζόμενους, τον επαγγελματικό κίνδυνο από την εργασία τους.
• Καταρτίζει πρόγραμμα προληπτικής δράσης και βελτίωσης των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση.
• Εξασφαλίζει τη συντήρηση και την παρακολούθηση της ασφαλούς λειτουργίας μέσων και εγκαταστάσεων.

ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

Ως τα σημαντικότερα μπορούν να αναφερθούν :  

• Η αποφυγή των κινδύνων.
• Η Εκτίμηση των κινδύνων που δεν μπορούν να αποφευχθούν.
• Καταπολέμηση των κινδύνων στην πηγή τους, προτεραιότητα στη λήψη μέτρων ομαδικής προστασίας, σε σχέση με τα μέτρα ατομικής προστασίας.
• Προγραμματισμός της πρόληψης, με στόχο την τεχνική, την οργάνωση της εργασίας, τις συνθήκες εργασίας, τις σχέσεις μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων και την επίδραση των παραγόντων του περιβάλλοντος στην εργασία
• Προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο. Ειδικότερα, όσον αφορά στη διαμόρφωση των θέσεων εργασίας, καθώς και στην επιλογή των εξοπλισμών εργασίας και των μεθόδων εργασίας και παραγωγής, προκειμένου ιδίως να μετριασθεί η μονότονη και ρυθμικά επαναλαμβανόμενη εργασία και να μειωθούν οι επιπτώσεις της στην υγεία.
• Αντικατάσταση του επικίνδυνου από το μη επικίνδυνο ή το λιγότερο επικίνδυνο.
• Παροχή των κατάλληλων οδηγιών στους εργαζόμενους.
• Προσαρμογή στις τεχνικές εξελίξεις.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΙΑΤΡΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Το 1985, για πρώτη φορά στη χώρα μας, ψηφίστηκε νόμος ο οποίος διέπει το σύνολο σχεδόν των δραστηριοτήτων για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων. Είναι ο Ν.1568/85, «Υγιεινή και Ασφάλεια των Εργαζομένων» και εισάγει τους παρακάτω τρεις νέους θεσμούς:

• Τεχνικού Ασφάλειας (Τ.Α.),

• Ιατρού Εργασίας (Ι.Ε.) και της

• Επιτροπής Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (Ε.Υ.Α.Ε.)

Σύμφωνα με το Π.Δ. 17/96, υποχρέωση για απασχόληση Τεχνικού Ασφάλειας έχουν, όλες οι επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, ανεξαρτήτως οικονομικής δραστηριότητας, που απασχολούν έστω και έναν εργαζόμενο.

Αντίστοιχα, υποχρέωση για απασχόληση Ιατρού Εργασίας, έχουν όλες οι επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 50 εργαζόμενους ή όσες απασχολούν έστω και έναν εργαζόμενο, εφόσον οι εργασίες τους είναι σχετικές με μόλυβδο (Π.Δ. 94/87), αμίαντο (Π.Δ. 70α/88), καρκινογόνες ουσίες (Π.Δ. 399/94) ή βιολογικούς παράγοντες (Π.Δ. 186/95).

Ο εργοδότης,  πριν από την επιλογή του Τεχνικού Ασφάλειας ή του Ιατρού Εργασίας, έχει υποχρέωση να γνωστοποιεί στην τοπική Επιθεώρηση Εργασίας, τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα τους, καθώς και την τυχόν απασχόλησή τους σε άλλη επιχείρηση, τα στοιχεία για το είδος και την οργάνωση της επιχείρησης, τον αριθμό των εργαζομένων και λοιπές συναφείς πληροφορίες. Η σύμβαση πρόσληψης του Τεχνικού Ασφάλειας και του Ιατρού Εργασίας, γίνεται εγγράφως και αντίγραφό της κοινοποιείται από τον εργοδότη στην τοπική Επιθεώρηση Εργασίας.

Ο εργοδότης, για την αποτελεσματικότερη άσκηση των καθηκόντων του Τεχνικού Ασφάλειας και του Ιατρού Εργασίας, θέτει στη διάθεσή τους το αναγκαίο βοηθητικό προσωπικό, χώρους, εγκαταστάσεις, συσκευές και γενικά τα απαραίτητα μέσα και βαρύνεται με όλες τις σχετικές δαπάνες. Ο εργοδότης, έχει υποχρέωση να διευκολύνει τον Τεχνικό Ασφάλειας και το Ιατρό Εργασίας, για την παρακολούθηση μαθημάτων εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, όπως προβλέπονται στο Άρθρο 13.

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Στον παρακάτω πίνακα κωδικοποιούνται όλα τα νομοθετήματα που αφορούν το Τεχνικό Ασφαλείας

Σύμφωνα με τα εδάφια α, β, γ και δ του Άρθρου 5 του Ν.1568/85, τα καθήκοντα του Τεχνικού Ασφάλειας, μπορούν να ασκούν κάτοχοι:

• Πτυχίου Πανεπιστημίου, Πολυτεχνείου ή Πολυτεχνικής Σχολής Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος του εσωτερικού ή ισότιμων σχολών του εξωτερικού και άδειας άσκησης επαγγέλματος, με τουλάχιστον 2ετή προϋπηρεσία, η οποία υπολογίζεται από κτήσης πτυχίου.
• Πτυχίου Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος ή ισότιμων σχολών του εξωτερικού ή πτυχίου των πρώην σχολών υπομηχανικών και των ΚΑΤ.Ε.Ε, με τουλάχιστον πενταετή προϋπηρεσία, η οποία υπολογίζεται από κτήσης πτυχίου.
• Απολυτηρίου Τεχνικού Λυκείου ή Μέσης Τεχνικής Σχολής ή άλλης αναγνωρισμένης Τεχνικής Επαγγελματικής Σχολής του εσωτερικού ή ισότιμων σχολών του εξωτερικού ή άδειας άσκησης επαγγέλματος εμπειροτέχνη, με τουλάχιστον οκταετή προϋπηρεσία.
• Τίτλου ή πιστοποιητικού της αλλοδαπής, από το οποίο προκύπτει ότι είναι Τεχνικός Ασφάλειας.

Για τους Τεχνικούς Ασφάλειας που έχουν παρακολουθήσει προγράμματα επιμόρφωσης, σε θέματα ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων, διάρκειας τουλάχιστον 100 ή 75 ωρών, που εκτελούνται από τα αρμόδια Υπουργεία, εκπαιδευτικούς ή άλλους δημόσιους οργανισμούς ή από εξειδικευμένα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.) πιστοποιημένα στην υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, η προϋπηρεσία που προβλέπεται (στην παράγραφο 2 του Άρθρου 5, του Ν.1568/85), μειώνεται για τους πτυχιούχους ΑΕΙ κατά ένα έτος, ενώ για τους υπολοίπους κατά τρία έτη. Οι ειδικότητες του Τ.Α. ανάλογα με τον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας της επιχείρησης, καθορίζονται με το Άρθρου 5 του Π.Δ. 294/88.

Συμβουλευτικές αρμοδιότητες του Τεχνικού Ασφάλειας

Ο Τεχνικός Ασφάλειας, παρέχει στον εργοδότη, υποδείξεις και συμβουλές, γραπτά ή προφορικά, σε θέματα σχετικά με την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας και την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων. Τις γραπτές υποδείξεις, ο Τεχνικός Ασφάλειας καταχωρεί σε ειδικό βιβλίο της επιχείρησης, το οποίο σελιδομετρείται και απαιτείται θεώρηση από την Επιθεώρηση Εργασίας. Ο εργοδότης, έχει υποχρέωση να λαμβάνει γνώση ενυπογράφως, των υποδείξεων που καταχωρούνται σ’ αυτό το βιβλίο.

Ειδικότερα ο Τεχνικός Ασφάλειας:

• Συμβουλεύει σε θέματα σχεδιασμού, προγραμματισμού, κατασκευής και συντήρησης των εγκαταστάσεων, εισαγωγής νέων παραγωγικών διαδικασιών, προμήθειας μέσων και εξοπλισμού, επιλογής και ελέγχου της αποτελεσματικότητας των ατομικών μέσων προστασίας, καθώς και διαμόρφωσης και διευθέτησης των θέσεων και του περιβάλλοντος εργασίας και γενικά οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας.
• Ελέγχει την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και των τεχνικών μέσων, πριν από τη λειτουργία τους, καθώς και των παραγωγικών διαδικασιών και μεθόδων εργασίας πριν από την εφαρμογή τους και επιβλέπει την εφαρμογή των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και πρόληψης των ατυχημάτων, ενημερώνοντας σχετικά τους αρμόδιους προϊσταμένους των τμημάτων ή τη διεύθυνση της επιχείρησης.

Για την επίβλεψη των συνθηκών εργασίας, ο Τεχνικός Ασφάλειας έχει υποχρέωση:

• Να επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας από πλευράς υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, να αναφέρει στον εργοδότη οποιαδήποτε παράλειψη των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας, να προτείνει μέτρα αντιμετώπισής της και να επιβλέπει την εφαρμογή τους
• Να επιβλέπει την ορθή χρήση των Ατομικών Μέσων Προστασίας.
• Να ερευνά τα αίτια των εργατικών ατυχημάτων, να αναλύει και αξιολογεί τα αποτελέσματα των ερευνών του και να προτείνει μέτρα για την αποτροπή παρόμοιων ατυχημάτων.
• Να εποπτεύει την εκτέλεση ασκήσεων πυρασφάλειας και συναγερμού, για τη διαπίστωση ετοιμότητας προς αντιμετώπιση ατυχημάτων.

Για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση, ο Τεχνικός Ασφάλειας έχει υποχρέωση:

• Να μεριμνά ώστε οι εργαζόμενοι στην επιχείρηση να τηρούν τους κανόνες Υ.Α.Ε.
• τους ενημερώνει και καθοδηγεί για την αποτροπή του επαγγελματικού κινδύνου που συνεπάγεται η εργασία τους,
• συμμετέχει στην κατάρτιση και εφαρμογή των προγραμμάτων εκπαίδευσης των εργαζομένων σε θέματα Υ.Α.Ε.
• υποχρεούται να τηρεί το επιχειρησιακό απόρρητο

Στο εν λόγω νομοθέτημα ρυθμίζεται η ανεξαρτησία του Τεχνικού Ασφάλειας. Συγκεκριμένα ορίζεται ότι κατά την άσκηση του έργου του έχει ηθική ανεξαρτησία απέναντι στον εργοδότη και στους εργαζόμενους. Τυχόν διαφωνία του με τον εργοδότη, για θέματα της αρμοδιότητάς του, δεν μπορεί να αποτελέσει λόγο καταγγελίας της σύμβασής του. Σε κάθε περίπτωση, η απόλυση του Τεχνικού Ασφάλειας πρέπει να είναι αιτιολογημένη. Ο Τεχνικός Ασφάλειας, έχει υποχρέωση να τηρεί το επιχειρησιακό απόρρητο.

ΙΑΤΡΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Συμβουλευτικές αρμοδιότητες του Ιατρού Εργασίας

Ο Ιατρός Εργασίας, παρέχει υποδείξεις και συμβουλές στον εργοδότη, στους εργαζομένους και στους εκπροσώπους τους, γραπτά ή προφορικά, σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για τη σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων. Τις γραπτές υποδείξεις, ο Ιατρός Εργασίας τις καταχωρεί στο ειδικό βιβλίο του Άρθρου 6 του Νόμου αυτού. Ο εργοδότης, λαμβάνει γνώση ενυπογράφως των υποδείξεων που καταχωρούνται σ’ αυτό το βιβλίο.

Ειδικότερα, ο Ιατρός Εργασίας συμβουλεύει σε θέματα:

– Σχεδιασμού, προγραμματισμού, τροποποίησης της παραγωγικής διαδικασίας, κατασκευής και συντήρησης εγκαταστάσεων, σύμφωνα με τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας.

– Λήψης μέτρων προστασίας, κατά την εισαγωγή και χρήση υλών και προμήθειας μέσων εξοπλισμού.

– Φυσιολογίας και ψυχολογίας της εργασίας, εργονομίας και υγιεινής της εργασίας, της διευθέτησης και διαμόρφωσης των θέσεων και του περιβάλλοντος της εργασίας και της οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας.

– Οργάνωσης υπηρεσίας παροχής Α’ Βοηθειών.

– Αρχικής τοποθέτησης και αλλαγής θέσης εργασίας για λόγους υγείας, προσωρινά ή μόνιμα, καθώς και ένταξης ή επανένταξης μειονεκτούντων ατόμων στην παραγωγική διαδικασία, ακόμη και σε υπόδειξη αναμόρφωσης της θέσης εργασίας.

– Δεν επιτρέπεται ο Ιατρός Εργασίας να χρησιμοποιείται, για να επαληθεύει το δικαιολογημένο ή μη λόγο νόσου, απουσίας εργαζομένου.

Προσόντα του Ιατρού Εργασίας

Τα καθήκοντα του Ιατρού Εργασίας, σύμφωνα με το Άρθρο 9 του Ν.3144/03, «κοινωνικός διάλογος για την προώθηση της απασχόλησης και την κοινωνική προστασία και άλλες διατάξεις», με τον οποίο τροποποιείται το Άρθρο 8 του Ν. 1568/85, μπορούν να ασκούν οι γιατροί που κατέχουν και ασκούν την ειδικότητα της Ιατρικής της Εργασίας, όπως πιστοποιείται από τον οικείο Ιατρικό Σύλλογο. Κατ’ εξαίρεση, τα καθήκοντα του Ιατρού Εργασίας, όπως αυτά προβλέπονται από το Ν.1568/85, έχουν δικαίωμα να ασκούν:

α. Οι γιατροί χωρίς ειδικότητα, οι οποίοι κατά τη δημοσίευση του Ν.3144/03, έχουν συνάψει συμβάσεις παροχής υπηρεσιών Ιατρού Εργασίας με επιχειρήσεις και αποδεικνύουν την άσκηση των καθηκόντων αυτών, συνεχώς επί επτά τουλάχιστον έτη.

β. Οι γιατροί, οι οποίοι κατά τη δημοσίευση του Ν.3144/03, όπως τροποποιήθηκε με το Άρθρο 29 του Ν.3227/04, εκτελούν καθήκοντα Ιατρού Εργασίας, χωρίς να κατέχουν ή ασκούν τον τίτλο της ειδικότητας της Ιατρικής της Εργασίας, αλλά τίτλο άλλης ειδικότητας, καθώς και γιατροί άλλων ειδικοτήτων οι οποίοι αναλαμβάνουν και εκτελούν καθήκοντα Ιατρού Εργασίας, μέχρι τη λήξη της προθεσμίας για την κατάθεση της αίτησης, για την απόκτηση της ειδικότητας της Ιατρικής της Εργασίας.

Οι γιατροί των παραπάνω περιπτώσεων, θα πρέπει μέσα σε πέντε (5) έτη από τη δημοσίευση του Ν.3144/03, να αποκτήσουν τον τίτλο της ειδικότητας της Ιατρικής της Εργασίας, αφού ολοκληρώσουν τον κύκλο της εκπαίδευσής τους, με βάση τις διατάξεις του Π.Δ. 415/94 (263/Α) και του Π.Δ. 213/86 (87/Α). Η κατάθεση της αίτησης για εκπαίδευση προς απόκτηση της ειδικότητας της Ιατρικής της Εργασίας από τους γιατρούς των παραπάνω περιπτώσεων α και β, πρέπει να γίνει εντός έξι (6) μηνών από τη δημοσίευση του Ν.3144/03. Με το Άρθρο 29 του Ν.3227/04 (31/Α), η προθεσμία κατάθεσης της αίτησης για εκπαίδευση των Ιατρών Εργασίας, παρατείνεται σε 18 μήνες από τη δημοσίευσή του.

Μετά την πάροδο της πενταετίας, δεν επιτρέπεται σε ιατρό που δεν κατέχει τον τίτλο της ειδικότητας της Ιατρικής της Εργασίας και δεν την ασκεί, να εργάζεται και να προσφέρει υπηρεσίες ως Ιατρός Εργασίας.

Συνεργασία Τεχνικού Ασφάλειας και Ιατρού Εργασίας

• Ο Τεχνικός Ασφάλειας και ο Ιατρός Εργασίας, υποχρεούνται κατά την εκτέλεση του έργου τους, να συνεργάζονται, πραγματοποιώντας κοινούς ελέγχους των χώρων εργασίας.
• Ο Τεχνικός Ασφάλειας και ο Ιατρός Εργασίας, οφείλουν κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, να συνεργάζονται με την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο των εργαζομένων.
• Ο Τεχνικός Ασφάλειας και ο Ιατρός Εργασίας, οφείλουν να ενημερώνουν την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο, για κάθε σημαντικό ζήτημα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας στην επιχείρηση και να τους παρέχουν συμβουλές σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. Αν ο εργοδότης διαφωνεί με τις γραπτές υποδείξεις και συμβουλές του Τεχνικού Ασφάλειας ή του Ιατρού Εργασίας, οφείλει να αιτιολογεί τις απόψεις του και να τις κοινοποιήσει και στην Ε.Υ.Α.Ε. ή στον αντιπρόσωπο. Σε περίπτωση διαφωνίας, η διαφορά θα επιλύεται από τον Επιθεωρητή Εργασίας και μόνο.

Χρόνος απασχόλησης του τεχνικού ασφάλειας και του γιατρού εργασίας

Ο χρόνος απασχόλησης του Τεχνικού Ασφάλειας και του Ιατρού Εργασίας, καθορίζεται με βάση το άρθρο 4 του Π.Δ. 17/96 και του Π.Δ. 294/88, συναρτήσει του αριθμού των εργαζομένων και της κατηγορίας στην οποία ανήκει η επιχείρηση.