Νέα φιλοσοφία με νέα αφετηρία στη Διαχείριση των Απορριμμάτων
πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_119 της ΠΕΣΕΔΕ
Να αποκτήσει η κυκλική οικονομία, αλλά και η παράλληλη περιβαλλοντική ωφέλεια της ανακύκλωσης, την δυναμική που χρειάζεται για να ξεφύγει από τα όρια της περιστροφής γύρω από ένα καθηλωμένο σημείο, με επιδόσεις που θα απελευθερώσουν τον αναπτυξιακό χαρακτήρα της, είναι το στοίχημα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τα επόμενα χρόνια.
Στο νέο Εθνικό Σχέδιο για τον τομέα της διαχείρισης απορριμμάτων και αποβλήτων, η ανακύκλωση, φαίνεται βάσει των στοιχείων του ΥΠΕΝ, να έχει τη μερίδα του λέοντος, αλλά και τα μεγαλύτερα περιθώρια ανάπτυξης, με δεδομένους τους «μύθους» που την περιβάλλον, με μεγαλύτερο εξ` αυτών, την επίπλαστη πεποίθηση πως η ανακύκλωση στην Ελλάδα προοδεύει.
Η αλήθεια , με βάσει τα στοιχεία του ΥΠΕΝ πάντα, είναι ότι πως οι επιδόσεις της χώρας μας στην ανακύκλωση είναι καθηλωμένες στα χαμηλότερα επίπεδα της Ευρώπης.
Η ανακύκλωση το 2018 ήταν κάτω από 15%, ενώ ο στόχος του υφιστάμενου ΕΣΔΑ για το 2020 ήταν 37%. Η δε ταφή των απορριμμάτων, αντιπροσώπευε ποσοστό άνω του 80%.
Η αλήθεια είναι πως η ηγεσία του ΥΠΕΝ εντοπίζει προβληματικές πτυχές σε όλα τα επίπεδα της διαχείρισης των απορριμμάτων με κυριότερες τις εξής:
- Η πολιτεία κλήθηκε να αντιμετωπίσει -και το πράττει με τη συνδρομή και των ΦΟΔΣΑ – μια παραφιλολογία που θέλει τις Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) να αποτελούν νέες χωματερές. Επιδίδεται λοιπόν σε μια διαρκή προσπάθεια να πείσει τοπικές κοινωνίες, πως οι ΜΕΑ αποτελούν σύγχρονα εργοστάσια, συμβατά με τις αυστηρότερες ευρωπαϊκές προδιαγραφές και με θετική επίδραση στο περιβάλλον, καθώς διαθέτουν τεχνολογία ανακύκλωσης και κομποστοποίησης με ποσοστά ανάκτησης περίπου 60% .
- Μια άλλη πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση, είναι η δραστική παρέμβαση στον τομέα των Βιομηχανικών Αποβλήτων, που συνοδεύεται από θέματα υποδομών με ανεπαρκείς εγκαταστάσεις, από εμπόδια που εγείρει στις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, αλλά και από τα πρόστιμα που επιβάλλει στη χώρα μας η Ε.Ε. για διαχείριση επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων και ανέρχονται 7,6 εκατ. Ευρώ ετησίως για τα αποθηκευμένα απόβλητα.
- Ένα ιδιαίτερο «μέτωπο» το οποίο επιδεινώνεται από την προσπάθεια ιδιωτικών συμφερόντων να εφευρίσκουν τρόπους αποφυγής και συγκάλυψης των πραγματικών μεγεθών, είναι αυτό που αφορά στα απόβλητα εκσκαφών κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) .
- Ξεχωριστή ενότητα τα Νοσοκομειακά απόβλητα, ως μολυσματικά και συχνά ιδιαίτερα επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία, που απαιτούν εξειδικευμένη αντιμετώπιση. Διαπιστώνεται ότι για τα απόβλητα μικρών υγειονομικών μονάδων (κλινικών) δεν έχει οργανωθεί έως σήμερα ικανοποιητικά η διαχείρισή τους, τα παραγόμενα απόβλητα δεν τυγχάνουν ειδικής διαχείρισης, ενώ σχεδόν μηδενική είναι η διαχείριση για απόβλητα σε ιατρεία και οδοντιατρεία .
- Στο πεδίο της διαχείρισης λυμάτων, παρατηρούνται σοβαρές καθυστερήσεις σε διαγωνισμούς λόγω αλλαγών στη νομοθεσία περί δημοσίων έργων, αλλά και χωροθετήσεων στα έργα Ανατολικής Αττικής. Σε πολλές περιπτώσεις δεν συνδέονται οι πολίτες με δίκτυο, δεν υπάρχει σχεδιασμός για την αντιμετώπιση της ιλύος και βέβαια, έχουμε πρόστιμα ύψους 10,4 εκατ. ευρώ το χρόνο από την ΕΕ, με… ανωριμότητα σε έργα λυμάτων 39 οικισμών!
- Πολύ χαμηλή παραμένει η απορροφητικότητα του για έργα διαχείρισης απορριμμάτων. Την επόμενη προγραμματική περίοδο δεν χρηματοδοτούνται τέτοια έργα, ενώ έχουν συμβασιοποιηθεί μόλις τα 230 εκατομμύρια ευρώ από τα 940 εκατομμύρια που είναι διαθέσιμα από το ΕΣΠΑ για τη διαχείριση απορριμμάτων
- Πάνω από 50 είναι… επισήμως οι παράνομες χωματερές που λειτουργούν σε όλη τη χώρα. Από αυτές οι 22 βρίσκονται στα νησιά και 21 στην Πελοπόννησο, ενώ η χώρα επιβαρύνεται με πρόστιμα που φτάνουν τα 5,2 εκατ. ευρώ/χρόνο. Δυστυχώς υπάρχουν κι άλλες σε όλη τη χώρα κι ας μην είναι επισήμως καταγεγραμμένες.
Επτά είναι τα σημεία στα οποία η κατάσταση είχε φτάσει το απροχώρητο!
1. Η βραδυφλεγής βόμβα της Αττικής: Η Αττική παράγει τα περισσότερα απόβλητα στη χώρα. Ο σχεδιασμός του 2014 για 4 νέες ΜΕΑ ακυρώθηκε από την πρώην περιφερειάρχη κ. Δούρου, («ανακινείται πλέον) ενώ ο ΧΥΤΑ Φυλής αντέχει για λιγότερο από έναν χρόνο ακόμα, με ότι αυτό συνεπάγεται για τον κίνδυνο συσσώρευσης απορριμμάτων στους δρόμους της Αθήνας.
2. Κέρκυρα: Από τα μεγαλύτερα προβλήματα στη χώρα με την κατάσταση να είναι το περασμένο καλοκαίρι χειρότερη παρά ποτέ και την εντατική προσπάθεια κάλυψης του χαμένου εδάφους (και χρόνου) με σημαντικά τοπικά έργα διαχείρισης απορριμμάτων.
3. Αχαΐα/Πάτρα: Η μονάδα που προβλέπεται για τη Δυτική Ελλάδα δεν μπορεί να καλύψει ούτε την Πάτρα και εντοπίζεται σοβαρός κίνδυνος από την έλλειψη σοβαρού σχεδιασμού στην 4η μεγαλύτερη πόλη της χώρας
4. Αίγιο: Το πρόβλημα δημιουργήθηκε από το κλείσιμο του ΧΥΤΑ στην Αιγείρα και έλλειψη εναλλακτικής λύσης.
5. Σαντορίνη: Καμία πρόβλεψη, τα σκουπίδια καίγονται στην καλντέρα και το επόμενο καλοκαίρι θα είναι μια πρόκληση στο πεδίο της διαχείρισης απορριμμάτων.
6. Λευκάδα: Δεν διαθέτει Χώρο Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤΑ). Εκεί γίνεται δεματοποίηση και εναποτίθενται τα δέματα σε χώρο που έχει κορεστεί .
7. Γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα: Παρατηρείται ελλειψη διαχείρισης χωρίς ιδιαίτερη πρόοδο τα προηγούμενα χρόνια και δεν υπάρχει ξεχωριστή συλλογή για πλαστικά συσκευασιών από φυτοφάρμακα.
Οι στόχοι του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας στη διαχείριση των αποβλήτων
Το χρονοδιάγραμμα του ΥΠΕΝ και οι στόχοι για τον τομέα της διαχείρισης απορριμμάτων, σε «απάντηση» όλων των παραπάνω, προβλέπει μεταξύ άλλων τα εξής:
Αντιμετώπιση του προβλημάτων των γεωργοκτηνοτροφικών πλαστικών σε 4 χρόνια.
Μηδενισμός των προστίμων από την ΕΕ για παράνομες χωματερές, επικίνδυνα βιομηχανικά απόβλητα και λύματα σε 4 χρόνια.
Ποσοστά ανακύκλωσης από 20% σήμερα σε 30% σε 4 χρόνια και σταδιακά στο 50% μεταξύ 2027-2029.
Προστασία του τουριστικού προϊόντος: Το καλοκαίρι του 2020 να μην υπάρχουν σκουπίδια στους δρόμους των τουριστικών περιοχών
Νέο Εθνικό Σχεδιασμό: Ο τρέχων θεωρείται μη ρεαλιστικός για την ταφή και αναπροσαρμόζεται με παράλληλη ορθολογικοποίηση των στόχων για ανάκτηση, ανακύκλωση και ταφή ώστε το 2027 – 2029 να έχουμε φτάσει στο 50% ανάκτηση στην πηγή, 30% ανάκτηση ΜΕΑ και 20% ταφή.
Ενίσχυση ανάκτησης βιοαποβλήτων με καφέ κάδους και δίκτυο αποκομιδής σε όλη την Ελλάδα στην 4ετία (δηλ. απορριμματοφόρα και μονάδες επεξεργασίας βιοαποβλήτων – ΜΕΒΑ) και κάλυψη από το ΕΣΠΑ για την ολοκλήρωση υποδομών, ώστε από το 6% να πετύχουμε διπλασιασμό ποσοστού ανάκτησης βιοαποβλήτων 12% στην 4ετία και σε 20% – 22% σε μια 10ετία, με κομποστοποίηση στο σπίτι σε περιοχές που είναι εφικτό, που όμως παράγουν περισσότερα «πράσινα» απόβλητα.
Ενίσχυση ανακύκλωσης: Από 15% ανάκτηση ανακυκλώσιμων (μπλε κάδοι), σε 20% σε 4 χρόνια και στο 27,5-30% στην 10ετία, με διπλασιασμό των κονδυλίων από πλευράς Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) για απόκτηση μπλε κάδων και απορριμματοφόρων. Στόχος η 100% κάλυψη της Ελλάδας στην 4ετία.
Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων (βλ. σχετικό θέμα)
Βιομηχανικά απόβλητα: Επιτάχυνση των εκκρεμών αδειοδοτήσεων με σεβασμό στο περιβάλλον, θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέψει ιδιωτικές επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα και δημιουργία Χώρων Υγειονομικής Ταφής για Επικίνδυνα Απόβλητα (ΧΥΤΕΑ) για ειδικά μολυσματικά βιομηχανικά απόβλητα (π.χ. αμίαντος) με τις αυστηρότερες κοινοτικές προδιαγραφές
Γεωργοκτηνοτροφικά: Συστήματα περισυλλογής και διαχείρισης για πλαστικά συσκευασιών χημικών προϊόντων και για απόβλητα θερμοκηπίων και αρδευτικών δικτύων, με προτροπή στον ιδιωτικό τομέα να προχωρήσει σε επενδύσεις διαχείρισης γεωργοκτηνοτροφικών βιοαποβλήτων για παραγωγή ενέργειας και παροχή δυνατότητας στους ΦΟΔΣΑ να μπορούν να διαχειρίζονται τα γεωργοκτηνοτροφικά βιοαπόβλητα.
Απόβλητα εκσκαφών και κατεδαφίσεων: Στόχος η δημιουργία συστημάτων, ώστε να καλυφθεί το σύνολο της χώρας, με νομοθετική παρέμβαση για υποχρεωτικότητα ύπαρξης σύμβασης με σύστημα ΑΕΚΚ για εργασίες μικρής κλίμακας, μεταφορά της αρμοδιότητας ελέγχου αυτών από την αυτοδιοίκηση και απλοποίηση της νομοθεσίας, ώστε να είναι εφικτή τελικά η ανάπλαση λατομείων με υλικά ΕΚΚ.
Νοσοκομειακά απόβλητα: Έλεγχος διαχείρισης αποβλήτων στις μικρές κλινικές και εισαγωγή της οργανωμένης διαχείρισης ιατρικών αποβλήτων ιατρείων και οδοντιατρείων, μέσα από αναλυτική παρουσίαση στοιχείων από τις εταιρίες διαχείρισης.
Λύματα: Δρομολόγηση χρηματοδότησης ιδιωτικών συνδέσεων με το ΕΣΠΑ, πρόσκληση από ΥΜΕΠΕΡΑΑ για ωρίμανση και επικαιροποίηση μελετών, επιτάχυνση δημοπράτησης έργου σε Μαραθώνα (90 εκατ. ευρώ) και επικαιροποίηση νομοθεσίας για να προχωρήσουν έργα διαχείρισης λυματολάσπης από βιολογικούς καθαρισμούς
Τουρισμός: Σε εξέλιξη βρίσκεται ολιστικό πρόγραμμα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος σε συνεργασία με δευτεροβάθμια, πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση και ΦΟΔΣΑ για διαχείριση αποβλήτων για νησιωτικούς και ορεινούς Δήμους της χώρας. Ήδη εκτιμάται, ότι νησιά και τουριστικές περιοχές το καλοκαίρι του 2020 θα έχουν διαφορετική εικόνα σε σχέση με την απαράδεκτη κατάσταση που είχαν πέρσι το καλοκαίρι, καθώς προχώρησαν διαδικασίες παρά την κρίση της πανδημίας.