Κίνδυνοι και πρόληψη ατυχημάτων για γερανοφόρα & ανυψωτικά μηχανήματα

Εννέα πιθανούς κινδύνους και επτά προτάσεις για την πρόληψη ατυχημάτων κατά την χρήση των γερανών και ανυψωτικών μηχανημάτων παρουσιάζει ο κ. Χρήστος Λέτσιος, διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, Αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΟΣΕΤΕΕ), κάτοχος 2 ΜΔΕ (ΕΜΠ), ΜΒΑ (ΒΤΗ) και υποψήφιος διδάκτωρ του ΑΠΘ.

Οι γερανοί και τα ανυψωτικά μηχανήματα είναι εργαλεία που δίνουν στον άνθρωπο τεράστιες τεχνικές δυνατότητες και έχουν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου: από την κατασκευή πανύψηλων ουρανοξυστών έως την κατασκευή σπουδαίων έργων υποδομών και βιομηχανικών εγκαταστάσεων.

Συνήθεις κίνδυνοι

Οι γερανοί και τα ανυψωτικά μηχανήματα, παρά τις αξιοσημείωτες οι δυνατότητές των, μπορούν να αποτελέσουν πιθανές πηγές ατυχημάτων εάν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας και η προσοχή που απαιτείται, κατά τη λειτουργία και τη χρήση τους. Οι συνήθεις κίνδυνοι που σχετίζονται με αυτά τα μηχανήματα έχουν ως ακολούθως:

1.Ανεπαρκής εκπαίδευση προσωπικού: Το ανθρώπινο λάθος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στα ατυχήματα με γερανούς και ανυψωτικά μηχανήματα και η ανεπαρκής εκπαίδευση των χειριστών γερανών και των ανυψωτικών μηχανημάτων μπορεί να οδηγήσει σε λάθη στην κρίση και τελικά στην λειτουργία των μηχανημάτων αυτών, αυξάνοντας την πιθανότητα ατυχημάτων. Δυστυχώς, η έλλειψη ενημέρωσης, ο εσφαλμένος χειρισμός των γερανών και των ανυψωτικών μέσων από χειριστές που δεν εκπαιδεύτηκαν επαρκώς, καθώς και η απασχόληση μη αδειούχων ή άπειρων χειριστών στον γερανό, αποτελούν τις βασικές αιτίες πρόκλησης σοβαρών ατυχημάτων σε εργασίες ανύψωσης φορτίων.

2.Υπερφόρτωση: Ένας από τους σημαντικότερους κινδύνους κατά τη λειτουργία γερανών και ανυψωτικών μηχανημάτων είναι η υπερφόρτωση. Η υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας του μηχανήματος μπορεί να οδηγήσει σε δομικές αστοχίες, ζημιές στον εξοπλισμό και σε καταστροφικά ατυχήματα. Το ανθρώπινο λάθος είναι συχνά η βασική αιτία των περιστατικών υπερφόρτωσης με πολύ σοβαρές συνέπειες.

3.Αστοχία βραχίονα: Εάν ο βραχίονας δεν συντηρείται σωστά ή εάν υποβάλλεται σε υπερβολική καταπόνηση, μια πιθανή κατάρρευση βραχίονα που μπορεί να οδηγήσει σε ζημιές στον γερανό, σε κοντινές κατασκευές και στις χειρότερες περιπτώσεις, σε σοβαρούς τραυματισμούς ή θανάτους.

4.Ανεξέλεγκτη μετατόπιση φορτίου: Εάν τα φορτία δεν είναι επαρκώς ασφαλισμένα ή εάν η εξάρτυση αστοχήσει, τα μεταφερόμενα υλικά μπορεί να μετατοπιστούν κατά την ανύψωση, αποτελώντας θανάσιμη απειλή.

5.Πτώση φορτίων: Η απροσδόκητη αποκόλληση ή πτώση ενός φορτίου από έναν γερανό αποτελεί μια τρομακτική πιθανότητα καθώς τα φορτία που πέφτουν από μεγάλο ύψος μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές υλικές ζημιές και βλάβες στους ανθρώπους που βρίσκονται από κάτω. Πολλοί παράγοντες μπορούν να συμβάλουν στην πτώση υλικών από έναν γερανό, συμπεριλαμβανομένων των μηχανικών βλαβών, λανθασμένων ενεργειών του χειριστή, αλλά ακόμη και άσχημες καιρικές συνθήκες.

6.Ηλεκτρικοί κίνδυνοι: Οι γερανοί και τα διάφορα ανυψωτικά μηχανήματα λειτουργούν συχνά κοντά σε υπόγεια και εναέρια δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας καθώς πλησίον εγκαταστάσεων ηλεκτρικών υποδομών. Η επαφή με τα καλώδια αυτά μπορεί να οδηγήσει σε ηλεκτροπληξία, έναν δυνητικά θανατηφόρο κίνδυνο.

7.Αστοχίες Εδάφους: Κατά τις εργασίες ανύψωσης φορτίων με τη χρήση γερανού ή άλλου τύπου ανυψωτικού μηχανήματος, υπάρχει πιθανότητα καθιζήσεων εξαιτίας της έλλειψης ή της ανεπαρκούς υποστήριξης των παρακείμενων εκσκαφών, εξαιτίας δυναμικών καταπονήσεων ή και εξαιτίας ανεπαρκούς συμπυκνώσεως του επιχώματος. Για τον λόγο αυτό τα ανυψωτικά μηχανήματα πρέπει να τοποθετούνται πάντα επί επιφανείας στηρίξεως επαρκούς αντοχής και η ευστάθεια των ανυψωτικών μηχανημάτων πρέπει να είναι εξασφαλισμένη διαρκώς.

8.Σφάλματα λειτουργίας και μηχανικές βλάβες: Σε περιπτώσεις που δεν συντηρείται σωστά και τακτικά ο εξοπλισμός και τα εξαρτήματα των γερανών και των ανυψωτικών μηχανημάτων, όπως είναι ο κινητήρας του μηχανήματος, τα χειριστήρια, το σύστημα πέδησης (φρένα), οι τροχαλίες, τα συρματόσχοινα, οι ιμάντες, οι αλυσίδες, οι αρτάνες κλπ τότε υπάρχει σημαντικός κίνδυνος κακής λειτουργίας του μηχανήματος και πρόκλησης σοβαρού ατυχήματος, αν κάποιο από όλα αυτά τα εξαρτήματα ξαφνικά αστοχήσει.

9.Κίνδυνοι από κυκλοφορία οχημάτων: Σε περιοχές εκτέλεσης οικοδομικών εργασιών ή εργασιών μεταφοράς βαρέων φορτίων όπου δεν υπάρχει επαρκής σήμανση κυκλοφορίας, αντίστοιχη περίφραξη και αυστηρή επίβλεψη κυκλοφορίας των διερχόμενων οχημάτων από εξειδικευμένο προσωπικό, αυξάνεται δραματικά η πιθανότητα σοβαρού ατυχήματος.

Μέτρα πρόληψης

Η πρόληψη των ατυχημάτων κατά τη χρήση γερανών και ανυψωτικών μηχανημάτων απαιτεί μια πολύπλευρη προσέγγιση που περιλαμβάνει αυστηρά μέτρα ασφαλείας, κατάλληλη εκπαίδευση και τήρηση βέλτιστων πρακτικών.

 1.Σωστή εκπαίδευση

Η εκπαίδευση αποτελεί το θεμέλιο των ασφαλών λειτουργιών γερανών και ανυψωτικών μηχανημάτων. Όλοι οι χειριστές και οι ανυψωτές θα πρέπει να λαμβάνουν ολοκληρωμένη εκπαίδευση ειδικά για τον εξοπλισμό που θα χειριστούν. Η εκπαίδευση αυτή θα πρέπει να καλύπτει τη λειτουργία του εξοπλισμού, τους υπολογισμούς φορτίου, τις διαδικασίες ασφαλείας και τα πρωτόκολλα αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης. Η τακτική ενημέρωση και ανανέωση της κατάρτισης και της αντίστοιχης πιστοποίησης θα πρέπει επίσης να αποτελεί προτεραιότητα, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι δεξιότητες και οι γνώσεις των χειριστών παραμένουν συνεχώς επικαιροποιημένες. Στα πλαίσια της σχετικής ενημέρωσης των χειριστών ανυψωτικών μηχανημάτων, το Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.) το 2007 είχε εκδώσει βιβλίο με τίτλο «Ασφάλεια στις ανυψωτικές εργασίες» όπου περιγράφει ορθές πρακτικές. Στο άρθρο 4 (Προϋποθέσεις άσκησης επαγγελματικής δραστηριότητας) του ν. 3982/2011 (ΦΕΚ Α΄143/17.06.2011) «Απλοποίηση της αδειοδότησης τεχνικών επαγγελματικών και μεταποιητικών δραστηριοτήτων και επιχειρηματικών πάρκων και άλλες διατάξεις» καθώς και στο άρθρο 4Β του ίδιου νόμου (Άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας χειρισμού Μηχανημάτων Έργου) όπως προστέθηκε με το άρθρο 74 του ν.4982/2022 (ΦΕΚ Α΄195/15.10.2022), περιγράφονται οι προϋποθέσεις για την άσκηση του επαγγέλματος του χειριστή Μηχανημάτων Έργου.

 2.Τακτικές επιθεωρήσεις

Η προληπτική συντήρηση και οι τακτικές περιοδικές επιθεωρήσεις είναι ζωτικής σημασίας για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση ελαττωμάτων ή πιθανών προβλημάτων του εξοπλισμού πριν από κάθε χρήση. Οι επιθεωρήσεις πριν από τη λειτουργία θα πρέπει να περιλαμβάνουν ελέγχους κρίσιμων εξαρτημάτων, όπως τα όργανα ασφαλείας (τροχοί αναστολής/μάνδαλα/καστάνιες, μειωτήρες και συστήματα πέδησης/φρένα), άγκιστρα, καλώδια και υδραυλικά συστήματα. Οποιαδήποτε σημάδια φθοράς, ζημιάς ή δυσλειτουργίας θα πρέπει να αντιμετωπίζονται αμέσως. O «Κανονισμός Ελέγχων Ανυψωτικών Μηχανημάτων» (ΦΕΚ 1186/Β` 25.8.2003), στο άρθρο 4 (“‘Ελεγχοι Ανυψωτικών Μηχανημάτων”) καθορίζει την περιοδικότητα και τους τύπους των σχετικών ελέγχων που πρέπει να διενεργούνται, ανάλογα με την κατηγορία του ανυψωτικού μηχανήματος όπως αυτές καθορίζονται στον κανονισμό.

3.Ορθή διαχείριση βάρους φορτίου και Διατήρηση ασφαλών αποστάσεων.

Η αυστηρή τήρηση των ορίων βάρους σε κάθε ανυψωτικό μηχάνημα είναι απαραίτητη. Πριν από την ανύψωση, οι χειριστές πρέπει να υπολογίζουν προσεκτικά και να επαληθεύουν το βάρος του φορτίου. Η σωστή ασφάλιση και εξισορρόπηση των φορτίων είναι εξίσου κρίσιμη για την αποφυγή μετατόπισης του φορτίου κατά την ανύψωση. Οι χειριστές πρέπει να είναι σωστά εκπαιδευμένοι στη χρήση κατάλληλων τεχνικών και υλικών ανάρτησης. Επιπλέον, ο καθορισμός και η διατήρηση ασφαλών αποστάσεων μεταξύ του εξοπλισμού, των φορτίων, των αγωγών ηλεκτρικού ρεύματος και του τεχνικού προσωπικού είναι ζωτικής σημασίας. Οι ζώνες κινδύνου γύρω από τους γερανούς και τα ανυψωτικά μηχανήματα πρέπει να επισημαίνονται σαφώς με περιφράξεις, με κατάλληλες προειδοποιητικές πινακίδες και αντίστοιχη σήμανση. Το προσωπικό εδάφους πρέπει να γνωρίζει αυτές τις ζώνες και να μένει μακριά κατά τη διάρκεια των εργασιών.

4.Επαρκής ενημέρωση σχετικά με τις καιρικές συνθήκες

Οι καιρικές συνθήκες μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τη σταθερότητα και την ασφάλεια του γερανού. Οι ισχυροί άνεμοι, για παράδειγμα, μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα ενός γερανού να ανυψώνει και να χειρίζεται φορτία με ασφάλεια. Οι χειριστές θα πρέπει να εκπαιδεύονται να αναγνωρίζουν τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα, όπως για παράδειγμα η αναστολή των εργασιών όταν είναι απαραίτητο.

5.Επικοινωνία

Η σαφής και αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των χειριστών και του προσωπικού εδάφους είναι ζωτικής σημασίας. Για τη μετάδοση οδηγιών και πληροφοριών θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σήματα χειρός, ασύρματοι ή άλλες συσκευές επικοινωνίας νέων τεχνολογιών. Η λανθασμένη επικοινωνία μπορεί να οδηγήσει σε ατυχήματα, γι’ αυτό και σε κάθε έργο που περιλαμβάνει ανυψωτικές διαδικασίες φορτίων, πρέπει να καθιερώνεται και να ακολουθείται ένα τυποποιημένο σύστημα επικοινωνίας κι ένας κώδικας καλής πρακτικής (Π.Δ. 105/95, & ΕΛΟΤ ΤΠ 1501-07-14-01-00:2009).

6.Διαδικασίες έκτακτης ανάγκης

Ατυχήματα μπορεί να συμβούν παρά τα καλύτερα προληπτικά μέτρα. Είναι σημαντικό να υπάρχουν καλά καθορισμένα σχέδια αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών. Το Σχέδιο και ο Φάκελος Ασφάλειας και Υγείας (ΣΑΥ-ΦΑΥ) που υιοθετήθηκαν με το ΠΔ 305/96, αποτελούν βασικά εργαλεία για την διαχείριση της Ασφάλειας και Υγείας στα τεχνικά έργα, με σκοπό τον προσδιορισμό, την πρόληψη και τον περιορισμό των κινδύνων σε όλες τις φάσεις ενός έργου. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να εκπαιδεύονται σε αυτές τις διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου ασφαλούς εκκένωσης του χώρου σε περίπτωση ατυχήματος ή βλάβης του ανυψωτικού εξοπλισμού. Οι γρήγορες και αποτελεσματικές αντιδράσεις μπορούν να ελαχιστοποιήσουν τη σοβαρότητα των ατυχημάτων και να μειώσουν τον κίνδυνο περαιτέρω ζημιάς.

7.Χρήση νέων τεχνολογιών και εκσυγχρονισμός του υπάρχοντος εξοπλισμού.

Σε όλα τα παραπάνω, οι διαθέσιμες νέες τεχνολογίες που μας προσφέρονται (ΑΙ, GPS, PLC, συστήματα άμεσου ελέγχου ροπής, νέες λειτουργίες μνήμης ροπής, συστήματα αποφυγής συγκρούσεων με τεχνολογίες laser κλπ) καθώς και αντίστοιχες νέες δυνατότητες εκσυγχρονισμού του υπάρχοντος ανυψωτικού εξοπλισμού, μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην πρόληψη των ατυχημάτων κατά τις ανυψωτικές διαδικασίες.

Οι γερανοί και τα ανυψωτικά μηχανήματα είναι εξαιρετικά εργαλεία που μας βοηθούν στην υλοποίηση αξιοσημείωτων επιτευγμάτων της μηχανικής και των κατασκευών. Ωστόσο, η ισχύς και η πολυπλοκότητά τους τα καθιστούν δυνητικές πηγές ατυχημάτων και τραγωδιών, όταν κατά τη λειτουργία και τον χειρισμό τους δεν δίδεται η μέγιστη δυνατή προσοχή και φροντίδα για την ασφάλεια.

Κατανοώντας τους συνήθεις κινδύνους που σχετίζονται με τους γερανούς και τα ανυψωτικά μηχανήματα και εφαρμόζοντας αυστηρά μέτρα ασφαλείας, μπορούμε να μειώσουμε σημαντικά τους κινδύνους που ενέχει η λειτουργία τους. Η μέριμνα για ασφάλεια δεν αποτελεί επιλογή, αλλά είναι υποχρέωση που επεκτείνεται σε όλους στο εργοτάξιο, από τους χειριστές των ανυψωτικών μέσων μέχρι τους επόπτες, εργοδηγούς, μηχανικούς αλλά και το σύνολο των διαχειριστών του έργου.

Για να πετύχουμε τα παραπάνω, γίνεται εύκολα αντιληπτό πόσο κρίσιμο ρόλο παίζει η επαρκής και ολοκληρωμένη εκπαίδευση του συνόλου του τεχνικού προσωπικού που συμμετέχει με οποιονδήποτε τρόπο σε εργασίες ανυψώσεως φορτίων και ακόμη περισσότερο η εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση των χειριστών ανυψωτικών μηχανημάτων.

Έχοντας υπόψιν την τεράστια αύξηση των θανατηφόρων εργατικών δυστυχημάτων τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, αποτελεί επιτακτική ανάγκη η θεσμοθέτηση πιο αυστηρών μέτρων σε ότι αφορά τη λήψη άδειας των χειριστών μηχανημάτων έργων σε όλες τις κατηγορίες, που θα δίνεται μόνο έπειτα από την επιτυχή παρακολούθηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης και θα συνοδεύονται από την αντίστοιχη πιστοποίηση τεχνικής επάρκειας.

Τελικά, ο στόχος είναι απλός αλλά υψίστης σημασίας: να δημιουργήσουμε ένα εργασιακό περιβάλλον όπου ο κάθε εργαζόμενος μπορεί να εκτελεί τα καθήκοντά του με σιγουριά, έχοντας την ασφάλεια και την προστασία της ανθρώπινης ζωής ως ύψιστη προτεραιότητα. Δίνοντας προτεραιότητα στην ασφάλεια και στην πρόληψη των ατυχημάτων, μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι οι γερανοί και τα ανυψωτικά μηχανήματα παραμένουν πολύτιμα εργαλεία στη διάθεση μας κι όχι πιθανές πηγές τραγωδίας στους χώρους εργασίας μας.

πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_139 της ΠΕΣΕΔΕ

ΥΓΕΙΑ & ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΑ ΕΡΓΟΤΑΞΙΑ Νο_2

 Ακολουθήστε το gobhma.gr στο Google News για να έχετε έγκαιρη & έγκυρη τεχνική ενημέρωση