Κατάργηση του ορίου στο ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων – Στον «χορό» των διεκδικήσεων έργων οι μικροί εργολήπτες

Την κατάργηση του ορίου του ανεκτέλεστου υπολοίπου για τη συμμετοχή εταιρειών σε δημόσιους διαγωνισμούς μεγαλύτερων προϋπολογισμών προβλέπουν τα σχετικά άρθρα του νομοσχεδίου «Αναδιάρθρωση σιδηροδρομικού τομέα και ενίσχυση ρυθμιστικών φορέων μεταφορών», που έφερε στη Βουλή το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, στο πλαίσιο της δημιουργίας των νέων «Σιδηροδρόμων Ελλάδας».

Τα άρθρα

Άρθρο 30

Προϋποθέσεις ανάληψης έργου – Τροποποίηση περ. η’ παρ. 20 άρθρου 118 ν. 4472/2017

Στην περ. η’ της παρ. 20 του άρθρου 118 του ν. 4472/2017 (Α’ 74), περί ηλεκτρονικού μητρώου συντελεστών παραγωγής δημοσίων και ιδιωτικών έργων, μελετών, τεχνικών και λοιπών 16 συναφών επιστημονικών υπηρεσιών μετά από τις λέξεις «σε συνάρτηση με» διαγράφονται οι λέξεις «το ανεκτέλεστο, » και η περ. η’ διαμορφώνεται ως εξής:

«η. οι όροι και προϋποθέσεις ανάληψης έργου σε συνάρτηση με το οργανόγραμμα, το χρονικό προγραμματισμό ή άλλα στοιχεία που αποδεικνύουν και εγγυώνται τη δυνατότητα των φυσικών προσώπων και την κατάλληλη επάρκεια σε ανθρώπινους καιτεχνικούς πόρους για την άρτια και έγκαιρη εκτέλεση του έργου, καθώς και την πιστοληπτική τους ικανότητα,».

Άρθρο 32

Καταργούμενες διατάξεις Μέρους Γ’

Από την έναρξη ισχύος του παρόντος καταργούνται:

α) η παρ. 4 του άρθρου 20 του ν. 3669/2008 (Α’ 116), περί προαπαιτούμενων συμμετοχής σε διαγωνισμό,

β) η παρ. 19 και η περ. θ’ της παρ. 20 του άρθρου 118 του ν. 4472/2017 (Α’ 74), περί Ηλεκτρονικού μητρώου συντελεστών παραγωγής δημοσίων και ιδιωτικών έργων, μελετών, τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, και

γ) το άρθρο 64 του π.δ. 71/2019 (Α’ 112), περί προϋποθέσεων συμμετοχής σε διαδικασίες σύναψης σύμβασης δημόσιου έργου ή ανάληψης κατασκευής σε σχέση με την τεχνική και επαγγελματική ικανότητα ανά τάξη εγγραφής και του ανεκτέλεστου.

Ποιους αφορά

Η νέα ρύθμιση αφορά τις εργοληπτικές εταιρίες 6ης και μικρότερης τάξεως, οι οποίοι μπαίνουν στον «χορό» των διεκδικήσεων έργων, εφόσον καλύπτουν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις. Σύμφωνα με τα άρθρα 30 έως 32 «καταργείται η προϋπόθεση μη ύπαρξης ανεκτέλεστου μέρους εργολαβιών δημοσίων έργων του δημόσιου τομέα, από τα προαπαιτούμενα για τη συμμετοχή εργοληπτικών επιχειρήσεων, εγγεγραμμένων στο οικείο μητρώο, σε διαγωνισμό εκτέλεσης δημόσιου έργου, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα».

Η αιτιολογική έκθεση του νέου νόμου επισημαίνει πως «οι διατάξεις που αφορούν στο ανεκτέλεστο αντίκεινται εν γένει στις γενικές αρχές που διέπουν τις δημόσιες συμβάσεις, όπως η απαγόρευση των διακρίσεων και οι αρχές της ίσης μεταχείρισης, της ελεύθερης ανάπτυξης του ανταγωνισμού, της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών, της αναλογικότητας και της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης».

Με τα προηγούμενα δεδομένα υπήρχαν εμπόδια για τις εταιρείες 6ης και κάτω τάξης να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς λόγω περιορισμού του ανεκτέλεστου. Μάλιστα εταιρείες 6ης τάξης, όπως η ΕΚΤΕΡ, η οποία επιθυμεί να ανέβει στην 7η, προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με το επιχείρημα ό,τι οι διατάξεις πλήττουν τον ανταγωνισμό. 

ΠΕΣΕΔΕ: Ανάγκη νομοθετικής ρύθμισης για την κατάργηση του ορίου ανεκτελέστου

Η Πανελλήνια Ένωση Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Εργων (ΠΕΣΕΔΕ) σε επιστολή της τον Ιανουάριο του 2023 προς την ηγεσία του Υπουργείου Υποδομών με θέμα: «Ανάγκη νομοθετικής ρύθμισης για την κατάργηση του ορίου ανεκτελέστου υπολοίπου δημοσίων συμβάσεων προς εναρμόνιση με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία – Άρση εμποδίων ανάπτυξης ανταγωνισμού στις δημόσιες συμβάσεις», σημείωνε ό,τι:

«Η λειτουργία του ανεκτέλεστου υπολοίπου των δημοσίων συμβάσεων οδηγεί σε σειρά στρεβλώσεων:

• – α) Αποτελεί οριζόντιο αποκλεισμό και άρα μία επιχείρηση που το έχει υπερβεί δεν έχει δυνατότητα συμμετοχής σε διαγωνισμό ή εκτέλεσης έργου.
• – β) Δεν συνδέεται με οικονομικούς δείκτες της κάθε επιχείρησης αλλά με τα όρια που ισχύουν για κάθε τάξη πτυχίου ΜΗ.Ε.ΕΠ. Έτσι, μία επιχείρηση που έχει υπερβεί τα όρια, αλλά είναι εύρωστη, αποκλείεται άνευ άλλου τινός.
• – γ) Ακριβώς επειδή δεν συνδέεται με οικονομικούς δείκτες δεν παρέχεται η δυνατότητα στήριξης στις ικανότητες τρίτων ή ακόμη και ανταπόδειξης ότι ένας οικονομικός φορέας είναι σε θέση να εκτελέσει τη σύμβαση, αν και έχει υπερβεί τα όρια του ανεκτέλεστου υπολοίπου δημοσίων συμβάσεων που ισχύουν για την τάξη ΜΗ.Ε.ΕΠ. στην οποία ανήκει. Έτσι, με τον τρόπο αυτό επανέρχονται εμμέσως και εκ πλαγίου, οι κλειστές τάξεις πτυχίου, για τις οποίες είχε στείλει προειδοποιητική επιστολή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
• – δ) Επιπλέον, οι μεγάλες επιχειρήσεις, που κατά τεκμήριο εκτελούν έργα στο εξωτερικό και αυτοχρηματοδοτούμενα έργα, ευνοούνται αφού τα έργα αυτά δεν προσμετρώνται στο ανεκτέλεστο, παρά το γεγονός ότι -ιδίως τα αυτοχρηματοδοτούμενα- έχουν αυξημένες οικονομικές απαιτήσεις.
• – ε) Δεν προσμετρώνται ούτε τα ιδιωτικά έργα με αποτέλεσμα μία επιχείρηση που δραστηριοποιείται αποκλειστικά στα δημόσια έργα να έρχεται σε δυσμενή θέση.
• – στ) Το ανεκτέλεστο εφαρμόζεται μόνο στις επιχειρήσεις που είναι εγγεγραμμένες στο ΜΗ.Ε.ΕΠ. με αποτέλεσμα να δημιουργείται αντίστροφη διάκριση έναντι των αλλοδαπών επιχειρήσεων.
• – ζ) Το ανεκτέλεστο εφαρμόζεται και σε μέλη ένωσης, δηλαδή δεν επιτρέπεται η σώρευση ικανοτήτων, αποτελώντας ένα αντικίνητρο για τη σύσταση κοινοπραξιών, contra στους στόχους των Ευρωπαϊκών Οδηγιών.
• – η) Εφαρμόζεται και στους υπεργολάβους, ακόμη και αν ο υποψήφιος δεν έχει υπερβεί τα όρια, καθιστώντας σαφές ότι συνιστά λόγο αποκλεισμού, αποτελώντας αντικίνητρο για τις υπεργολαβίες.
• – θ) Η υποχρέωση συμπερίληψης του ανεκτέλεστου στα έγγραφα της σύμβασης συνιστά παραβίαση της Οδηγίας, αφού οι αναθέτουσες αρχές έχουν την ευχέρεια να θεσπίζουν κριτήρια άλλα από αυτά που ορίζει ο νόμος.

Τα εμπόδια που θέτονται με τις διατάξεις των άρθρων 20 παρ. 4 του ν. 3669/2008 και 64 του π.δ. 71/2019 παραβιάζουν κατάφωρα το Ευρωπαϊκό Δίκαιο.

Εξάλλου, το ίδιο ακριβώς έχει επισημάνει και η Επιτροπή Ανταγωνισμού στην κανονιστική της παρέμβαση για τον κλάδο των κατασκευών, σύμφωνα με την οποία διαπιστώνει ό,τι:

• -δεν υπάρχουν συνθήκες αποτελεσματικού ανταγωνισμού,
• -υπάρχει υψηλός βαθμός συγκέντρωσης στην συγκεκριμένη αγορά (κυρίως μεγάλων δημοσίων έργων) η οποία έχει έντονα ολιγοπωλιακή διάρθρωση, ενώ ιδιαίτερα συγκεντρωμένος φαίνεται να είναι και ο κλάδος
• -αύξηση των φραγμών εισόδου – θεσμικά εμπόδια – σε ορισμένες από τις επιμέρους αγορές.

Επίσης, θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι η απαίτηση απόδειξης του ανεκτέλεστου ορίου δημιουργεί γραφειοκρατία και απώλεια πολύτιμου χρόνου και για τις επιχειρήσεις και για τους φορείς του Δημοσίου.

Τέλος, σας επισημαίνουμε ότι το όριο του ανεκτελέστου έχει δημιουργήσει σωρεία προδικαστικών προσφυγών μεταξύ των υποψήφιων Αναδόχων και πολύ συχνά, για εντελώς τυπικούς λόγους, όπως για παράδειγμα την μη αριθμητική αναφορά του υπολοίπου ανεκτελέστου, ακυρώνονται οι προσωρινοί Ανάδοχοι και ζημιώνεται οικονομικά το Δημόσιο».