Ηράκλειο Κρήτης και επάρκεια νερού

∗ Αντώνιος Κοτσώνης

∗ Αντώνιος Κοτσώνης: Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, MSc – Επίτιμος γενικός διευθυντής Υδραυλικών , Λιμενικών, κτηριακών Υποδομών ΥΠ. Υ, ΜΕ.

Έντονη ανησυχία προκαλούν τα προβλήματα υδροδότησης στο Ηράκλειο, καθώς τα αποθέματα στο φράγμα Αποσελέμη έχουν μειωθεί δραματικά.

Το Ηράκλειο είναι η μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης και η τέταρτη μεγαλύτερη της Ελλάδας. Με πληθυσμό που ξεπερνά τους 180.000 μόνιμους κατοίκους και περισσότερους από 5 εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο, αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς αστικούς πόλους της Ανατολικής Μεσογείου. Η πόλη αναπτύσσεται σε μια εύφορη παράκτια ζώνη, με ιστορία που εκτείνεται από τον Μινωικό πολιτισμό μέχρι σήμερα, και έχει εξελιχθεί σε κέντρο τουρισμού, εκπαίδευσης, πολιτισμού και καινοτομίας.

Ωστόσο, πίσω από την εικόνα της ευημερίας και ανάπτυξης, το Ηράκλειο αντιμετωπίζει ένα θεμελιώδες πρόβλημα: την έλλειψη ασφαλούς, επαρκούς και φθηνού νερού.

Η πρόκληση αυτή δεν είναι μόνο τεχνική.

Είναι ανθρωπιστική, καθώς το νερό αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα.
Είναι κοινωνική, αφού η άνιση πρόσβαση στο νερό δημιουργεί κοινωνικές εντάσεις.
Είναι πολιτιστική: Το νερό συνδέεται με την ταυτότητα και την ιστορία της πόλης.
Είναι αναπτυξιακή: Χωρίς σταθερή υδροδότηση δεν μπορεί να στηριχθεί ούτε ο τουρισμός, ούτε η γεωργία, ούτε η πανεπιστημιακή και ερευνητική δραστηριότητα.

Η σημασία του νερού στο Ηράκλειο γίνεται ακόμα πιο εμφανής, αν σκεφτούμε ότι εδώ εδρεύουν κορυφαία εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα: \Το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο και το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Χιλιάδες φοιτητές, ερευνητές και πανεπιστημιακό προσωπικό στηρίζονται σε μια πόλη που πρέπει να προσφέρει βασικές υποδομές και ποιότητα ζωής για να παραμείνει ανταγωνιστική διεθνώς. Το νερό στη περιοχή, λοιπόν, δεν είναι μόνο φυσικός πόρος. Είναι προϋπόθεση κοινωνικής συνοχής, οικονομικής προόδου και πολιτιστικής ανάδειξης.

Υφιστάμενη κατάσταση και προκλήσεις

Σήμερα, το Ηράκλειο υδρεύεται κυρίως από το φράγμα Αποσελέμη, το οποίο έχει χωρητικότητα περίπου 25 εκατ. κ.μ. και μπορεί να παρέχει έως 110.600 κ.μ./ημέρα. Παρά την κρισιμότητά του, το έργο αυτό δεν αρκεί για να καλύψει τις ανάγκες μιας πόλης που καταναλώνει 40 – 45 εκατ. κ.μ. νερού ετησίως. Η διαφορά καλύπτεται με τη λειτουργία δεκάδων γεωτρήσεων, πολλές από τις οποίες βρίσκονται πλέον στα όριά τους.

Ορατός πλέον είναι ο εφιάλτης της ανομβρίας

Το σημερινό μοντέλο δημιουργεί τρία μεγάλα προβλήματα:

1.Υψηλό ενεργειακό κόστος: Οι γεωτρήσεις απαιτούν αντλήσεις μεγάλου βάθους, με αποτέλεσμα ετήσια δαπάνη που ξεπερνά τα 6 εκατομμύρια ευρώ. Τα χρήματα αυτά επιβαρύνουν τους δημότες και μειώνουν τη δυνατότητα του Δήμου να επενδύσει σε άλλες κοινωνικές υποδομές.

2.Υφαλμύρινση: Η υπεράντληση οδηγεί στην είσοδο θαλασσινού νερού στους υπόγειους υδροφορείς, κάτι που υποβαθμίζει την ποιότητα και μειώνει τις δυνατότητες αξιοποίησης των υδάτινων αποθεμάτων.

3.Αστάθεια εφοδιασμού: Οι παροχές των γεωτρήσεων εξαρτώνται από τις βροχοπτώσεις και καθίστανται αναξιόπιστες σε περιόδους ξηρασίας.

Η κλιματική κρίση επιτείνει την κατάσταση:

Τα ξηρά έτη γίνονται συχνότερα, μειώνοντας δραματικά τα διαθέσιμα αποθέματα.
Οι έντονες βροχοπτώσεις, αντί να αποτελούν ευλογία, προκαλούν καταστροφικές πλημμύρες. Ο Γιόφυρος ποταμός, που διασχίζει το Ηράκλειο, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα· συχνά πλημμυρίζει, απειλώντας κατοικίες, δρόμους, ακόμα και δημόσιες υπηρεσίες.

Στη «μάχη» κατά της λειψυδρίας ο ποταμός Γιόφυρος

Αυτή η κατάσταση δεν είναι απλώς τεχνικό πρόβλημα, αλλά κοινωνική απειλή:

Οι κάτοικοι ζουν με την αγωνία αν θα έχουν νερό το καλοκαίρι.
Οι αγρότες βλέπουν τα πηγάδια τους να γίνονται αλμυρά και την παραγωγή τους να κινδυνεύει.
Οι ξενοδόχοι και επιχειρηματίες φοβούνται ότι η έλλειψη νερού μπορεί να πλήξει την εικόνα της πόλης ως τουριστικού προορισμού.

Το Ηράκλειο, δηλαδή, κινδυνεύει να βρεθεί σε έναν φαύλο κύκλο: Χωρίς σταθερό νερό δεν μπορεί να στηρίξει τον τουρισμό. Χωρίς τουρισμό δεν μπορεί να έχει ανάπτυξη και χωρίς ανάπτυξη δεν μπορεί να βελτιώσει τις υποδομές του.

Φράγμα Γιόφυρου: Τεχνικά, κοινωνικά και αναπτυξιακά οφέλη

1.Ο ποταμός Γιόφυρος

Ο ποταμός Γιόφυρος είναι ο μεγαλύτερος υδατοφορέας που διασχίζει το πολεοδομικό συγκρότημα του Ηρακλείου. Η λεκάνη απορροής του έχει έκταση 281 km², με μέση ετήσια απορροή περίπου 22 εκατ. κ.μ., ποσότητα σχεδόν διπλάσια σε σχέση με τον Αποσελέμη. Παρά τον πλούτο αυτό, τα νερά του καταλήγουν αναξιοποίητα στη θάλασσα, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούν κινδύνους πλημμυρών.

Η γεωγραφική θέση του ποταμού είναι στρατηγική: διασχίζει περιοχές κατοικίας, γεωργίας και βιομηχανίας, και βρίσκεται δίπλα στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο. Αυτό σημαίνει ότι κάθε παρέμβαση στον Γιόφυρο έχει άμεση κοινωνική και αναπτυξιακή διάσταση.

2.Τεχνικά χαρακτηριστικά φράγματος

Το προτεινόμενο έργο περιλαμβάνει:

Ταμιευτήρα χωρητικότητας 20–25 εκατ. κ.μ..
Διυλιστήριο δυναμικότητας 110.600 κ.μ./ημέρα, ισοδύναμο με τον Αποσελέμη.
Αγωγό μεταφοράς περίπου 20 km προς τις δεξαμενές της πόλης.

Το συνολικό κόστος (CAPEX) εκτιμάται σε ~60 εκ. € για το φράγμα, τον αγωγό και το διυλιστήριο.

Κόστος κύκλου ζωής (LCC): 0,13–0,29 €/m³, δηλαδή έως και 4 φορές χαμηλότερο από αυτό που προκύπτει μέσω αφαλάτωσης

Λειτουργικό κόστος (OPEX): εξαιρετικά χαμηλό, 0,05 – 0,15 €/m³, σε αντίθεση με την αφαλάτωση.

Απόσβεση: 5 – 10 χρόνια, αν ληφθεί υπόψη η αντικατάσταση των γεωτρήσεων και η εξοικονόμηση περίπου 6 εκ. €/έτος από ενεργειακά κόστη άντλησης.

Αυτό το καθιστά το πιο βιώσιμο και ανταγωνιστικό έργο ύδρευσης για την Κρήτη.

3.Αντιπλημμυρική προστασία και ασφάλεια ζωών

Ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα του φράγματος είναι η αντιπλημμυρική προστασία. Με τον έλεγχο των παροχών του Γιόφυρου, χιλιάδες πολίτες και περιουσίες προστατεύονται από τις καταστροφές που επαναλαμβάνονται κάθε λίγα χρόνια. Παράλληλα, η οριοθέτηση της κοίτης και η διευθέτηση μέχρι τη θάλασσα θα αναβαθμίσουν πολεοδομικά την πόλη, απελευθερώνοντας περίπου 10.000 στρέμματα γης για ασφαλή ανάπτυξη. Η διάσταση αυτή είναι πρωτίστως ανθρωπιστική: Μιλάμε για προστασία ζωών και αποφυγή τραγωδιών. Δεν πρόκειται για «κόστος», αλλά για επένδυση σε ασφάλεια.

4. Αντλησιοταμίευση και πράσινη ενέργεια

Η γεωμορφολογία της περιοχής επιτρέπει την ανάπτυξη ενός συστήματος αντλησιοταμίευσης. Σε περιόδους χαμηλής ζήτησης, νερό θα αντλείται σε ανώτερο ταμιευτήρα με χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (αιολικά και φωτοβολταϊκά). Σε περιόδους αιχμής, το νερό θα αποδίδεται ξανά, παράγοντας υδροηλεκτρική ενέργεια.

Τα οφέλη είναι πολλαπλά:

Μείωση κόστους νερού, αφού τα έσοδα από την ενέργεια θα καλύπτουν μέρος των λειτουργικών δαπανών.
Συμβολή στην ενεργειακή ασφάλεια της Κρήτης, που ήδη αντιμετωπίζει προκλήσεις στην ηλεκτροδότηση.
Συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές πολιτικές για πράσινα έργα, αυξάνοντας τις πιθανότητες χρηματοδότησης.

5. Κοινωνική δικαιοσύνη μέσω φθηνού νερού

Η παραγωγή πόσιμου νερού με κόστος κάτω από 0,30 €/κ.μ. εξασφαλίζει πρόσβαση για όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από εισόδημα. Αυτό σημαίνει κοινωνική δικαιοσύνη σε μια εποχή που η ενεργειακή κρίση και οι διεθνείς αναταράξεις αυξάνουν συνεχώς τις τιμές. Το φθηνό νερό δεν είναι πολυτέλεια· είναι δικαίωμα και προϋπόθεση κοινωνικής συνοχής.

6. Πολιτιστική και αναπτυξιακή διάσταση

Το φράγμα Γιόφυρου δεν είναι απλώς μια τεχνική υποδομή. Μπορεί να αποτελέσει πολιτιστικό τοπόσημο. Η γειτνίασή του με το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο δημιουργεί μοναδικές δυνατότητες: Ο ταμιευτήρας μπορεί να λειτουργήσει ως ζωντανό εργαστήριο για την εκπαίδευση και την έρευνα, ενώ οι παρόχθιες ζώνες μπορούν να αξιοποιηθούν ως χώροι περιπάτου, αναψυχής, πολιτιστικών εκδηλώσεων και οικοτουρισμού.

Έτσι, το έργο αποκτά μια πολυδιάστατη αξία: Γίνεται υποδομή ύδρευσης, αντιπλημμυρικό έργο, εργαλείο πράσινης ενέργειας και χώρος πολιτισμού και εκπαίδευσης.

7. Συνολική αποτίμηση

Το φράγμα Γιόφυρου είναι έργο εθνικής σημασίας. Δεν είναι μόνο μια επένδυση σε τεχνικές υποδομές. Είναι ασπίδα ζωής, εγγύηση φθηνού νερού, εργαλείο πράσινης ενέργειας και πολιτιστικό τοπόσημο που μπορεί να αλλάξει την εικόνα του Ηρακλείου.

Κάθε σχεδιασμός επίλυσης του προβλήματος από γεωτρήσεις μεγάλου βάθους θεωρείται ασύμφορος

Πηγή Αλμυρού: Δυνατότητες, εμπόδια, εναλλακτικές χρήσεις

Η πηγή του Αλμυρού βρίσκεται δυτικά του Ηρακλείου, κοντά στην περιοχή των Λινοπεραμάτων, και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες υφάλμυρες πηγές της Μεσογείου. Η μέση ετήσια εκφόρτισή της αγγίζει τα 250 εκατ. κ.μ. νερού, ποσότητα πολλαπλάσια των συνολικών αναγκών ύδρευσης της πόλης. Αν μπορούσε να αξιοποιηθεί πλήρως, θα έδινε στο Ηράκλειο μια φαινομενικά ανεξάντλητη πηγή. Ωστόσο, το νερό του Αλμυρού έχει υψηλή αλατότητα (1.500–3.000 mg/L TDS). Αυτό το καθιστά ακατάλληλο για άμεση κατανάλωση ή για άρδευση ευαίσθητων καλλιεργειών. Το πρόβλημα δεν είναι καινούριο· ήδη από τη δεκαετία του 1970 έχουν γίνει μελέτες για την αξιοποίησή του, αλλά η αλατότητα παραμένει το βασικό εμπόδιο.

1.Η πρόταση μεγάλης αφαλάτωσης

Η πιο συζητημένη λύση ήταν η κατασκευή μεγάλης μονάδας αντίστροφης όσμωσης (RO), ισοδύναμης σε δυναμικότητα με το φράγμα Αποσελέμη, δηλαδή 110.600 κ.μ./ημέρα.

Η κατασκευή τέτοιας κλίμακας RO θα απαιτούσε:

Αντλιοστάσια πρόσληψης και προεπεξεργασίας.
2 – 3 γραμμές RO (για εφεδρεία).
Επαναμεταλλικοποίηση παραγόμενου νερού (το «γυμνό» RO είναι άγευστο και διαβρωτικό).
Αγωγό μεταφοράς ~10 km με αντλήσεις +100–150 m.
Υποθαλάσσιο αγωγό διάθεσης άλμης.

Οικονομικά μεγέθη μεγάλης μονάδας:

CAPEX: 80–150 εκ. €.
OPEX: 0,50–1,10 €/m³ (ενέργεια, μεμβράνες, χημικά, συντήρηση).
Συνολικό κόστος κύκλου ζωής (LCC): 0,63–1,23 €/m³. Το αισιόδοξο σενάριο των 0,29 €/m³ θεωρείται μη ρεαλιστικό.

Ωστόσο, οι μελέτες έδειξαν ό,τι μια τέτοια λύση συνοδεύεται από σοβαρά προβλήματα:

Κόστος νερού: 0,63–1,23 €/κ.μ., δηλαδή 3 – 4 φορές υψηλότερο από το κόστος του φράγματος.
Υψηλή ενεργειακή κατανάλωση: 3,3–5,0 kWh/κ.μ., γεγονός που δημιουργεί εξάρτηση από τις διεθνείς τιμές ενέργειας.
Περιβαλλοντικό αποτύπωμα: η απόρριψη της άλμης στον κόλπο του Ηρακλείου θα προκαλούσε αντιδράσεις από περιβαλλοντικές οργανώσεις, τουριστικές επιχειρήσεις και την τοπική κοινωνία.
Εξάρτηση από εισαγόμενα υλικά: οι μεμβράνες και τα εξαρτήματα είναι εισαγόμενα, με αβέβαιες τιμές και διαθεσιμότητα σε περιόδους διεθνών κρίσεων.
Κοινωνικός αντίκτυπος: το ακριβό νερό θα αύξανε τους λογαριασμούς, πλήττοντας ιδιαίτερα τις ευάλωτες ομάδες.

Γι’ αυτό, παρόλο που η τεχνολογία της αφαλάτωσης έχει προοδεύσει, η εφαρμογή της σε μεγάλη κλίμακα στο Ηράκλειο δεν είναι η βέλτιστη λύση.

2.Έξυπνη αξιοποίηση του Αλμυρού

Η εναλλακτική στρατηγική δεν είναι να απορρίψουμε την πηγή, αλλά να τη χρησιμοποιήσουμε έξυπνα και συμπληρωματικά.

Α .Άρδευση με ανάμιξη

Συνδυασμός υφάλμυρου νερού με τριτοβάθμια εκροή από τον βιολογικό καθαρισμό Ηρακλείου.
Χρήση για ελαιώνες, αμπελώνες και καλλιέργειες λιγότερο ευαίσθητες στο αλάτι.
Στήριξη της αγροτικής παραγωγής και αποδέσμευση ποιοτικού γλυκού νερού για ύδρευση.

Β. Τεχνητός εμπλουτισμός υπόγειων υδροφορέων (MAR)

Ανάμιξη υφάλμυρου με τριτοβάθμιας επεξεργασίας νερό και διοχέτευσή του σε υδροφορείς.
Δημιουργία υπόγειων αποθηκών νερού που μπορούν να αξιοποιηθούν σε ξηρές περιόδους.
Αναχαίτιση της υφαλμύρινσης που απειλεί τις γεωργικές ζώνες.

Γ. Μικρής κλίμακας modular αφαλάτωση

Μονάδες δυναμικότητας 5.000–10.000 κ.μ./ημ., ώστε να χρησιμοποιούνται ως εφεδρικές λύσεις σε περιόδους ξηρασίας ή τουριστικών αιχμών.
Χαμηλότερο αρχικό κόστος (10–20 εκ. €) και περιορισμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Δυνατότητα υλοποίησης μέσω ΣΔΙΤ με ξενοδοχειακές μονάδες που έχουν άμεσο συμφέρον από την ασφάλεια εφοδιασμού.

Δ. Κοινωνική και πολιτιστική διάσταση

Η αξιοποίηση του Αλμυρού έχει και κοινωνική διάσταση:

Στήριξη αγροτών: οι ελαιοπαραγωγοί, οι αμπελουργοί και οι μικροκαλλιεργητές θα αποκτήσουν μια πρόσθετη πηγή νερού, μειώνοντας την εξάρτηση από γεωτρήσεις.
Προστασία κοινοτήτων: η εξοικονόμηση γλυκού νερού για ύδρευση θα μειώσει τις εντάσεις ανάμεσα σε αστικές και αγροτικές χρήσεις.
Πολιτιστική διάσταση: η αγροτική παραγωγή συνδέεται με τον πολιτισμό της Κρήτης – το λάδι, το κρασί και τα τοπικά προϊόντα αποτελούν μέρος της ταυτότητας του τόπου.
Τουρισμός: η αξιοποίηση του Αλμυρού με περιβαλλοντικά υπεύθυνο τρόπο μπορεί να προβληθεί διεθνώς ως παράδειγμα βιώσιμης διαχείρισης, ενισχύοντας το brand της Κρήτης.

Η αξιοποίηση του Αλμυρού για την υδροδότηση του Ηρακλείου προσφέρει πολλά οφέλη

3. Συγκριτική Ανάλυση (MCA)

Α. Τα κριτήρια

Για να συγκριθούν αντικειμενικά οι δύο βασικές λύσεις (φράγμα Γιόφυρου – αφαλάτωση Αλμυρού), χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος πολυκριτηριακής ανάλυσης (MCA) με βάση τα εξής κριτήρια:

Ασφάλεια εφοδιασμού (30%).
Κόστος κύκλου ζωής (20%).
Περιβαλλοντικό αποτύπωμα (15%).
Χρόνος υλοποίησης (10%).
Κοινωνικά – ανθρωπιστικά οφέλη (10%).
Πολιτιστικές – αναπτυξιακές διαστάσεις (15%).

Β. Συγκριτικός πίνακας

Γ. Σταθμισμένα σκορ

Με βάση τα κριτήρια, τα αποτελέσματα ήταν:

Φράγμα Γιόφυρου: 8,0/10.
Αφαλάτωση Αλμυρού: 6,1/10.

Ακόμη και αν δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στον χρόνο υλοποίησης (όπου η αφαλάτωση υπερτερεί), το φράγμα παραμένει ανώτερο σε όλα τα άλλα πεδία: κόστος, κοινωνική δικαιοσύνη, περιβαλλοντικό αποτύπωμα, πολιτιστική και αναπτυξιακή αξία.

4. Η στρατηγική των δύο ταχυτήτων

Α. Γιατί χρειάζεται συνδυασμός

Το Ηράκλειο δεν μπορεί να περιμένει 7 – 10 χρόνια για να δει τα οφέλη του φράγματος Γιόφυρου. Ταυτόχρονα, δεν μπορεί να βασιστεί αποκλειστικά σε μια ακριβή και ενεργοβόρα αφαλάτωση. Η λύση είναι μια στρατηγική δύο ταχυτήτων, που συνδυάζει τα πλεονεκτήματα και των δύο επιλογών.

Β. Μακροπρόθεσμος πυλώνας – Φράγμα Γιόφυρου

Το φράγμα αποτελεί τον βασικό, μόνιμο και στρατηγικό πυλώνα της υδροδότησης:

Έργο εθνικής σημασίας, που προστατεύει ζωές και εξασφαλίζει φθηνό νερό.
Μπορεί να ενταχθεί σε fast–track διαδικασίες μελετών και απαλλοτριώσεων.
Συνδυάζεται με αντλησιοταμίευση, προσελκύοντας ιδιωτικά κεφάλαια.
Δημιουργεί αναπτυξιακή δυναμική και πολιτιστική υπεραξία για το Ηράκλειο.

Γ. Βραχυπρόθεσμο εργαλείο – Αλμυρός

Η πηγή Αλμυρού αξιοποιείται συμπληρωματικά:

Άρδευση και εμπλουτισμός υδροφορέων → άμεσα οφέλη για τους αγρότες.
Μικρή modular RO → εφεδρική ύδρευση σε τουριστικές αιχμές και ξηρασίες.
Συμμετοχή ιδιωτικών φορέων (ξενοδοχεία, συνεταιρισμοί) μέσω ΣΔΙΤ.

Δ. Η κοινωνική διάσταση του συνδυασμού

Με αυτή τη στρατηγική:

Οι πολίτες έχουν άμεσα οφέλη σε 2–3 χρόνια από τον Αλμυρό.
Η πόλη αποκτά μόνιμη λύση σε 7–10 χρόνια με το φράγμα.
Η κοινωνία βλέπει έργα που προστατεύουν ζωές, στηρίζουν την ανάπτυξη και προάγουν την πολιτιστική ταυτότητα.

5. Χρηματοδότηση και χρονοδιάγραμμα

Α. Οι διεθνείς τάσεις στη χρηματοδότηση έργων νερού

Σε διεθνές επίπεδο, τα έργα που κερδίζουν χρηματοδότηση δεν είναι απλώς τεχνικά, αλλά έργα πολλαπλού σκοπού: ύδρευση, αντιπλημμυρική προστασία, πράσινη ενέργεια, κοινωνικά και πολιτιστικά οφέλη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με εργαλεία όπως το Green Deal, το Ταμείο Συνοχής και το Ταμείο Ανάκαμψης, δίνει προτεραιότητα σε έργα που:

Ενισχύουν την κλιματική ανθεκτικότητα.
Προστατεύουν πολίτες και περιουσίες από φυσικούς κινδύνους.
Προωθούν τη χρήση και αποθήκευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Συμβάλλουν στην ανάδειξη του τοπίου και της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Το φράγμα Γιόφυρου πληροί όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις: Είναι ύδρευση, είναι αντιπλημμυρική ασπίδα, είναι εργαλείο πράσινης ενέργειας μέσω αντλησιοταμίευσης και μπορεί να αναδειχθεί σε πολιτιστικό και εκπαιδευτικό τοπόσημο δίπλα στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο.

Αντίθετα, η αφαλάτωση, ακόμη και αν έχει θέση ως εφεδρικό εργαλείο, δεν διαθέτει αυτά τα πολλαπλά οφέλη. Είναι ενεργοβόρα, ακριβή και κοινωνικά άδικη λύση όταν χρησιμοποιείται ως κύρια πηγή ύδρευσης.

Β. Χρηματοδότηση του φράγματος Γιόφυρου

Η υλοποίηση ενός τέτοιου έργου μπορεί να βασιστεί σε μικτό χρηματοδοτικό σχήμα:

Δημόσια χρηματοδότηση: μέσω ΕΣΠΑ, Ταμείου Ανάκαμψης, Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, καθώς και εθνικών προγραμμάτων δημοσίων επενδύσεων. Η διάσταση της αντιπλημμυρικής προστασίας και της ασφάλειας πολιτών καθιστά το έργο άξιο χρηματοδότησης ως «υποδομή ζωής».
Ιδιωτική συμμετοχή: η αντλησιοταμίευση μπορεί να προσελκύσει επενδυτές στον τομέα της ενέργειας. Η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια θα αποφέρει έσοδα που μειώνουν το καθαρό κόστος του νερού, κάνοντας την τιμή του ακόμα πιο ανταγωνιστική.
Πολιτιστική και πανεπιστημιακή διάσταση: η σύνδεση του έργου με το Πανεπιστήμιο και τη δημιουργία χώρων έρευνας, εκπαίδευσης και πολιτιστικών δραστηριοτήτων αυξάνει τις πιθανότητες ένταξης σε ευρωπαϊκά προγράμματα καινοτομίας και περιβάλλοντος.

Το φράγμα Γιόφυρου μπορεί έτσι να χρηματοδοτηθεί με τρόπο που να μην επιβαρύνει υπερβολικά τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά να συνδυάζει δημόσια, ευρωπαϊκά και ιδιωτικά κεφάλαια.

Γ. Χρηματοδότηση του Αλμυρού

Ο Αλμυρός δεν χρειάζεται φαραωνικά έργα· μπορεί να υλοποιηθεί με ευέλικτες δράσεις μικρότερης κλίμακας:

Άρδευση και MAR μέσω μέτρων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
Προγράμματα LIFE και Horizon Europe για δράσεις περιβάλλοντος και καινοτομίας.
ΣΔΙΤ με ξενοδοχειακές επιχειρήσεις και αγροτικούς συνεταιρισμούς για μικρές μονάδες αφαλάτωσης.

Με αυτόν τον τρόπο, ο Αλμυρός λειτουργεί ως «δεύτερος άξονας» που στηρίζει την πόλη χωρίς να απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης.

Δ. Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης

Φράγμα Γιόφυρου

Μελέτες και αδειοδοτήσεις: 2- 3 χρόνια.
Απαλλοτριώσεις και προπαρασκευαστικά: 1 – 2 χρόνια.
Κατασκευή: 4 – 5 χρόνια.
Συνολικός χρόνος: 7 – 10 χρόνια.

Πηγή Αλμυρού

Άρδευση με ανάμιξη: 1 – 2 χρόνια.
MAR: 2 – 3 χρόνια.
Modular RO: 2 – 3 χρόνια.

Έτσι, τα πρώτα οφέλη φαίνονται σε 2 – 3 χρόνια (Αλμυρός), ενώ η μόνιμη λύση ολοκληρώνεται σε βάθος δεκαετίας (Γιόφυρος).

Ε. Κοινωνική σημασία του χρονοδιαγράμματος

Το χρονοδιάγραμμα δεν είναι απλώς τεχνική διαδικασία. Είναι κοινωνικό συμβόλαιο. Η κοινωνία πρέπει να βλέπει άμεσα αποτελέσματα για να έχει εμπιστοσύνη στο μακροπρόθεσμο σχέδιο. Ο Αλμυρός προσφέρει αυτή τη

Με τη κατασκευή φράγματος στον Γιόφυρο επιτυγχάνεται και η αντιπλημμυρική προστασία

6. Το Ηράκλειο ως πόλη του νερού

Α. Το πρόβλημα με κοινωνικό πρόσωπο

Το νερό στο Ηράκλειο δεν είναι απλώς υποδομή. Είναι ζήτημα ζωής, υγείας, κοινωνικής δικαιοσύνης και πολιτιστικής ταυτότητας. Η έλλειψη καθαρού και επαρκούς νερού απειλεί την υγεία των πολιτών, την οικονομική βιωσιμότητα, την κοινωνική συνοχή και την πολιτιστική κληρονομιά της πόλης.

Β. Τα δύο σενάρια

Το Φράγμα Γιόφυρου προσφέρει ασφάλεια, φθηνό νερό, αντιπλημμυρική προστασία, πράσινη ενέργεια και πολιτιστική ανάδειξη.
Η Αφαλάτωση Αλμυρού, σε μεγάλη κλίμακα, συνεπάγεται υψηλό κόστος, ενεργειακή εξάρτηση και κοινωνικές ανισότητες.

Η πολυκριτηριακή ανάλυση κατέδειξε καθαρά την υπεροχή του φράγματος (8,0/10 έναντι 6,1/10).

Γ. Η στρατηγική των δύο ταχυτήτων

Η βέλτιστη στρατηγική είναι ο συνδυασμός:

Το φράγμα Γιόφυρου ως μακροπρόθεσμος πυλώνας ύδρευσης και έργο εθνικής σημασίας.
Ο Αλμυρός ως βραχυπρόθεσμο και υποστηρικτικό εργαλείο για άρδευση, εμπλουτισμό και εφεδρική ύδρευση.

Δ. Οφέλη για την κοινωνία

Η στρατηγική αυτή εξασφαλίζει ότι:

Οι πολίτες έχουν φθηνό, καθαρό νερό και προστασία από πλημμύρες.
Οι αγρότες αποκτούν σταθερότητα στην παραγωγή και μείωση της αβεβαιότητας.
Τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα αναδεικνύουν το φράγμα ως «ζωντανό εργαστήριο».
Ο τουρισμός αποκτά ασφάλεια εφοδιασμού και βιώσιμη εικόνα.
Η πόλη συνολικά μετατρέπεται σε πιο ανθεκτική, βιώσιμη και ελκυστική

Το όραμα

Το Ηράκλειο μπορεί να γίνει μια πόλη – πρότυπο στη Μεσόγειο:

Μια πόλη που εξασφαλίζει το δικαίωμα όλων σε φθηνό και ποιοτικό νερό.
Μια πόλη που προστατεύει το τοπίο, τη βιοποικιλότητα και την πολιτιστική της κληρονομιά.
Μια πόλη που στηρίζει την αγροτική παραγωγή, τον τουρισμό και την πανεπιστημιακή της κοινότητα.
Μια πόλη που βλέπει το νερό όχι ως απειλή, αλλά ως θεμέλιο ανάπτυξης, πολιτισμού και κοινωνικής προόδου.

Απαραίτητο το masterplan για την υδροδότηση της πόλης

Συμπέρασμα

Η επιλογή είναι ξεκάθαρη:

Το Φράγμα Γιόφυρου πρέπει να προχωρήσει ως έργο εθνικής σημασίας, με ταχύρρυθμες διαδικασίες, καθώς συνδυάζει ύδρευση, αντιπλημμυρική προστασία, φθηνό νερό, κοινωνική δικαιοσύνη, πράσινη ενέργεια και πολιτιστική αναβάθμιση.
Ο Αλμυρός να αξιοποιηθεί έξυπνα και συμπληρωματικά για άρδευση, εμπλουτισμό και εφεδρική ύδρευση.

Μαζί, συνθέτουν ένα σχέδιο που μετατρέπει το Ηράκλειο σε πόλη του νερού: ασφαλή, δίκαιη, βιώσιμη και πολιτιστικά αναβαθμισμένη. Το νερό, από μόνιμη απειλή, γίνεται ευκαιρία ζωής και μέλλοντος.