Η αναθεώρηση των τιμών στις συμβάσεις έργων – το άρθρο 153 του Ν. 4412/2016 και η απόλυτη αντινομία
Ο νομικός σύμβουλος της ΠΕΣΕΔΕ, Σωτήριος Μπρέγιαννος, αναλύει στο Εργοληπτικόν Βήμα Νο_135 τη νομική παραδοξότητα στο άρθρο 153 του Ν. 4412/2016 υπογραμμίζοντας την ανάγκη ο νέος Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών να εγκύψει στο ζήτημα και να άρει τις αντινομίες και τις παραδοξότητες του νόμου σ’ ένα ουσιώδες για τα δημόσια έργα και τις εργοληπτικές επιχειρήσεις ζήτημα.
1.Η αρχή της καλόπιστης εκπληρώσεως της παροχής, δηλαδή της υποχρεώσεως, που κατοχυρώνεται με το άρθρο 288 του Αστικού Κώδικος και εδράζεται στην αρχή του κράτους δικαίου και στην αρχή της ασφαλείας των συναλλαγών, αποτελεί θεμελιώδη αρχή των συναλλαγών, που εφαρμόζεται σε οποιαδήποτε συναλλαγή (ενοχή) και επιβάλλει, όταν λόγω συνδρομής ειδικών συνθηκών η εμμονή στην εκπλήρωση της παροχής είναι αντίθετη προς την ευθύτητα και την εντιμότητα, που επιβάλλονται στις συναλλαγές, να μπορούν οι συναλλασσόμενοι (και σε περίπτωση αδυναμίας τους ή διαφωνίας τους το δικαστήριο) να την επεκτείνουν ή να την περιορίσουν, με βάση αντικειμενικά κριτήρια, κατά τις αντιλήψεις που επικρατούν στις συναλλαγές, στο επίπεδο εκείνο, το οποίο ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της συναλλακτικής καλής πίστεως. Με βάση την αρχή αυτή έχει κριθή ότι επιβάλλεται η αναπροσαρμογή (αύξηση ή μείωση) της παροχής, εάν εξαιτίας απροβλέπτων ή προβλεπτών περιστάσεων επήλθε αδιαμφισβητήτως ουσιώδης αύξηση ή μείωση των γενεσιουργών αιτίων της παροχής, ώστε, με βάση τις συγκεκριμένες συνθήκες, η εμμονή του δικαιούχου στην εκπλήρωση της παροχής να είναι αντίθετη προς την ευθύτητα και την εντιμότητα, που απαιτούνται στις συναλλαγές, και να επιβάλλεται, σύμφωνα με την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, η αναπροσαρμογή της παροχής στο επίπεδο εκείνο, το οποίο αίρει την δυσαναλογία των εκατέρωθεν παροχών και αποκαθιστά την καλή πίστη, που έχει διαταραχθή (βλ. αντί πολλών ΟΛ ΑΠ 3/2014 ΝΟΜΟΣ, ΟΛ ΑΠ 9/1997 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 23/2023 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 765/2020 ΝΟΜΟΣ).
2.Περαιτέρω, επί των αμφοτεροβαρών συμβάσεων, δηλαδή επί των συμβάσεων που δημιουργούν υποχρεώσεις για αμφότερα τα συμβαλλόμενα μέρη, παρέχεται στα μέρη αυτά από τον νόμο (άρθρο 388 του Αστικού Κώδικος) η δυνατότητα να ζητήσουν από το δικαστήριο την αναγωγή της οφειλομένης παροχής στο μέτρο, που αρμόζει, ή και την λύση ολόκληρης της συμβάσεως, εφ’ όσον αυτή δεν έχει ακόμη εκτελεσθή, εάν (α) τα περιστατικά, στα οποία τα μέρη εστήριξαν την σύναψη της συμβάσεως, μεταβλήθηκαν, (β) η μεταβολή αυτή οφείλεται σε λόγους εκτάκτους και απροβλέπτους, δηλαδή σε λόγους που ανέκυψαν αιφνιδίως και δεν μπορούσαν να προβλεφθούν κατά την σύναψη της συμβάσεως. και (γ) από την μεταβολή αυτή η παροχή του ενός των συμβαλλομένων, εν όψει της αντιπαροχής του άλλου, καθίσταται υπερμέτρως επαχθής (βλ. αντί πολλών ΑΠ 1593/2022 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1377/2018 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 588/2016 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1114/2013 ΝΟΜΟΣ).
3.Ο νομοθέτης αποδεχόμενος τις ανωτέρω αρχές εθέσπισε ένα ειδικό καθεστώς προστασίας των συμβαλλομένων στις συμβάσεις δημοσίων έργων θεσπίζοντας την αναθεώρηση του εργολαβικού ανταλλάγματος (αύξηση ή μείωση αυτού) λόγω μεταβολής (αυξήσεως ή μειώσεως) των βασικών τιμών των ημερομισθίων, των υλικών, των μισθωμάτων των μηχανημάτων κλπ. Η αναθεώρηση αυτή επιβάλλεται εκ των αρχών της καλής πίστεως και των συναλλακτικών ηθών, αποτελεί ιδιαίτερη έκφανση του κράτους δικαίου και της αρχής της ασφαλείας των συναλλαγών και του δικαίου, και αποσκοπεί στην διατήρηση της συμβατικής σχέσεως από της ενάρξεως αυτής μέχρι της περαιώσεως των εργασιών και στην εξισορρόπηση των συμφερόντων αμφοτέρων των συμβαλλομένων μερών, όταν αυτή διαταράσσεται εξ αιτίας αυξήσεως ή μειώσεως των τιμών των ημερομισθίων, των υλικών, των μισθωμάτων των μηχανημάτων κλπ.
4.Η αναθεώρηση των συμβατικών τιμών των συμβάσεων δημοσίων έργων σήμερα διέπεται από τις διατάξεις του άρθρου 153 το Ν. 44/2012, όπως τροποποιήθηκαν, συμπληρώθηκαν και διαμορφώθηκαν με το άρθρο 72 του Ν. 4782/2021 και με το άρθρο 4905/2022, με τις οποίες προβλέπονται τα ακόλουθα:
1. Οι βασικές τιμές των ημερομισθίων, υλικών, μισθωμάτων και μηχανημάτων του παρόντος αναθεωρούνται ενιαία για όλη τη Χώρα κατά ημερολογιακό τρίμηνο (αναθεωρητική περίοδος), με βάση τα στοιχεία και δεδομένα της εικοστής (20ής) ημέρας του πρώτου μήνα της περιόδου αυτής. Σε όλη τη διάρκεια της κάθε αναθεωρητικής περιόδου, οι αναθεωρημένες τιμές παραμένουν σταθερές.
2.Οι συμβατικές τιμές κάθε σύμβασης δημόσιου έργου αναθεωρούνται ενιαία για όλη τη Χώρα κατά ημερολογιακό τρίμηνο (αναθεωρητική περίοδος) και με βάση τα στοιχεία και δεδομένα της εικοστής (20ής) ημέρας του πρώτου μήνα της περιόδου αυτής. Σε όλη τη διάρκεια της κάθε αναθεωρητικής περιόδου οι αναθεωρημένες συμβατικές τιμές παραμένουν σταθερές.
3.Η αναθεώρηση υπολογίζεται για τις εργασίες, που πραγματικά εκτελέστηκαν μέσα στο προβλεπόμενο από το άρθρο 145 χρονοδιάγραμμα. Εργασίες που, για οποιονδήποτε λόγο, εκτελέστηκαν σε αναθεωρητική περίοδο μεταγενέστερη της προβλεπόμενης από το χρονοδιάγραμμα, θεωρούνται για τον υπολογισμό της αναθεώρησης, ότι εκτελέστηκαν στην αναθεωρητική περίοδο κατά την οποία έπρεπε να εκτελεστούν. Για τις εργασίες που εκτελέστηκαν πριν από την προβλεπόμενη από το χρονοδιάγραμμα αναθεωρητική περίοδο, η αναθεώρηση υπολογίζεται με βάση τον χρόνο της πραγματικής εκτέλεσής τους. Για τις εργασίες που εκτελέστηκαν μετά την πάροδο της αρχικής συμβατικής προθεσμίας, η αναθεώρηση υπολογίζεται με βάση τους συντελεστές που ίσχυαν κατά την τελευταία αναθεωρητική περίοδο του αρχικού χρονοδιαγράμματος κατασκευής του έργου, εφόσον η καθυστέρηση οφείλεται σε αποκλειστική υπαιτιότητα του αναδόχου. Στην περίπτωση αυτήν επιβάλλονται οι προβλεπόμενες από το άρθρο 148 κυρώσεις, καθώς και οι διοικητικές και οι παρεπόμενες χρηματικές κυρώσεις, που προβλέπονται κατά τις κείμενες διατάξεις.
4.Για την εφαρμογή της παρ. 3, κατά την έγκριση παρατάσεων της συνολικής ή των τμηματικών προθεσμιών των συμβάσεων των δημόσιων έργων εκτιμάται και προσδιορίζεται πάντοτε το υπαίτιο για την επιμήκυνση του χρόνου συμβαλλόμενο μέρος για το σύνολο ή για μέρος των έργων ή κατά κονδύλια εργασιών. Οι διατάξεις της παραγράφου αυτής δεν επηρεάζουν την κατάπτωση των ποινικών ρητρών, αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις της.
5.Ως χρόνος εκκίνησης για τον υπολογισμό της αναθεώρησης κάθε εργολαβικής σύμβασης ορίζεται το ημερολογιακό τρίμηνο μέσα στο οποίο:α) υποβλήθηκε η προσφορά, αν πρόκειται για σύμβαση, που καταρτίσθηκε ύστερα από δημοπρασία ήβ) εκδόθηκε η σχετική εγκριτική απόφαση, αν πρόκειται για σύμβαση, που καταρτίσθηκε χωρίς δημοπρασία, και υπό τον όρο ότι η εγκριτική αυτή απόφαση δεν ορίζει άλλον χρόνο.Οι τιμές της σύμβασης παραμένουν σταθερές για τις εργασίες που εκτελούνται ή που έπρεπε να εκτελεστούν μέσα στο τρίμηνο που θεωρείται χρόνος εκκίνησης και στο αμέσως επόμενο ημερολογιακό τρίμηνο. Κατ’ εξαίρεση η σταθερότητα των τιμών περιορίζεται μόνο στο ημερολογιακό τρίμηνο εκκίνησης, όταν πρόκειται για έργα οποιασδήποτε κατηγορίας συνολικού εκτιμώμενου προϋπολογισμού δημοπράτησης ή ανάθεσης ύψους ενός εκατομμυρίου πεντακοσίων χιλιάδων (1.500.000) Ευρώ χωρίς Φ.Π.Α..
6.Η αναθεώρηση (αύξηση ή μείωση) για κάθε αναθεωρητική περίοδο υπολογίζεται με βάση τον τύπο:
όπου είναι:Τ: η υπόψη τιμή της σύμβασης,ΔΤν: η αναθεώρηση της παραπάνω τιμής στην υπόψη αναθεωρητική περίοδο ν, Αο: τιμή που προκύπτει, αφού συμπληρωθεί με βασικές τιμές του χρόνου εκκίνησης το οριζόμενο για την τιμή Τ άρθρο ανάλυσης τιμών ή συνδυασμός άρθρων με τα βάρη τους, όπως προσδιορίζονται από τη σύμβαση, σύμφωνα με την παρ. 8,Αν: τιμή που προκύπτει, όπως παραπάνω με τις βασικές τιμές της αναθεωρητικής περιόδου ν,s ή σ: σταθερός συντελεστής, που αντιπροσωπεύει το μη αναθεωρούμενο μέρος της τιμής και που προσδιορίζεται με απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, μεταξύ του 0,07 και 0,20 κατά κατηγορίες ή μέγεθος έργων και ανάλογα με τον αριθμό των αναθεωρητικών περιόδων, που μεσολαβούν μεταξύ του χρόνου εκκίνησης και της συγκεκριμένης κάθε φορά αναθεωρητικής περιόδου.
7.Ο σταθερός συντελεστής «σ» στον τύπο της αναθεώρησης της παρ. 6 ορίζεται από τη σχέση:σ = σ1 + 0,01 ν,όπου σ1 είναι συντελεστής, που καθορίζεται ενιαία για όλες τις κατηγορίες ή και χωριστά για καθεμία από τις κατηγορίες των δημόσιων έργων και ανέρχεται σε σ1=0,12 για όλες τις κατηγορίες έργων και«ν» είναι ακέραιος αριθμός ίσος με τη μονάδα για την πρώτη αναθεωρητική περίοδο, που υπολογίζεται αναθεώρηση για τη συγκεκριμένη σε κάθε περίπτωση εργολαβία και που αυξάνεται κατά μία μονάδα για καθεμιά από τις επόμενες αναθεωρητικές περιόδους της συγκεκριμένης εργολαβίας. Ο ν παύει να αυξάνει, όταν το «σ» γίνει 0,20. Ο συντελεστής σ1 μπορεί να αναπροσαρμόζεται με απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών.
8.Η αναθεώρηση της τιμής κάθε συμβατικού κονδυλίου γίνεται με βάση τα αντίστοιχα άρθρα εγκεκριμένων αναλύσεων τιμών, που ορίζονται με τα συμβατικά τεύχη. Όταν πρόκειται για κονδύλια που δεν ταυτίζονται με άρθρα εγκεκριμένων αναλύσεων ή σε περιπτώσεις κατ’ αποκοπή τιμών ή σύνθετων τιμών τα συμβατικά τεύχη ή τα πρωτόκολλα νέων τιμών καθορίζουν για την αναθεώρησή τους παρεμφερή άρθρα εγκεκριμένων αναλύσεων ή ομάδα τέτοιων κονδυλίων με τα αντίστοιχα βάρη καθενός άρθρου.
9.Οι διατάξεις του άρθρου αυτού δεν εφαρμόζονται στις συμβάσεις με εργολαβικό αντάλλαγμα άλλο εκτός από χρηματική καταβολή και στις απολογιστικές εργασίες.Στις περιπτώσεις ανάθεσης συμβάσεων έργων, σύμφωνα με όσα ορίζονται στις περ. β΄ και γ΄ της παρ. 2 του άρθρου 95, περί τρόπου σύνταξης και υποβολής οικονομικών προσφορών, ή σε περιπτώσεις που το αντάλλαγμα συνομολογείται σε ξένο νόμισμα, καθορίζεται με τα έγγραφα της σύμβασης η αναθεώρηση και προσδιορίζεται ο τρόπος υπολογισμού της, ο οποίος μπορεί να είναι ίδιος ή διαφορετικός από τον ισχύοντα τρόπο αναθεώρησης.
10.Τα υλικά που περιλαμβάνονται στους λογαριασμούς θεωρούνται ως μερική εκτέλεση των εργασιών, για τις οποίες προορίζονται και η αναθεώρηση της πιστοποιούμενης αξίας τους γίνεται, όταν πιστοποιούνται, με τους συντελεστές των κονδυλίων, στα οποία προβλέπεται να χρησιμοποιηθούν. Όταν εκτελεσθούν οι εργασίες, η αναθεώρηση υπολογίζεται μόνο στο υπόλοιπο μέρος της αξίας τους, ύστερα από αφαίρεση της αξίας των υλικών που είχαν πιστοποιηθεί σε προηγούμενη αναθεωρητική περίοδο.
11.Η παρ. 10 εφαρμόζεται ανάλογα και στις εργασίες που μένουν ημιτελείς σε μια αναθεωρητική περίοδο.
12.Η αξία των υλικών που χορηγούνται από τον φορέα κατασκευής του έργου δεν υπόκειται σε καμιά αναθεώρηση. Για την αναθεώρηση των τιμών των εργασιών, που ορίζονται στη σύμβαση χωρίς την αξία των υλικών τα αντίστοιχα ποσά Αν και Αο που περιέχονται στον τύπο του παρόντος άρθρου υπολογίζονται, αφού η σχετική ανάλυση συμπληρωθεί με μηδενική την αξία του υλικού. Αν οι τιμές περιλαμβάνουν την αξία των υλικών, τότε εφαρμόζεται ο ίδιος συντελεστής και στην εκπιπτόμενη αξία του υλικού, εκτός αν ρητά ορίζεται στη σύμβαση άλλος τρόπος υπολογισμού της αναθεώρησης στην εκπιπτόμενη αξία του υλικού.
13.Στις περιπτώσεις, που στη σύμβαση προβλέπεται η προμήθεια εξοπλισμού ή σημαντικής αξίας μηχανημάτων για τη λειτουργία ή εγκατάσταση στο έργο και προσδιορίζεται χωριστά το αντάλλαγμα για την προμήθεια, μπορεί για το αντάλλαγμα αυτό να οριστεί με τη σύμβαση άλλος τρόπος αναθεώρησης.
14.Η αναθεώρηση δεν εφαρμόζεται στα ποσά αποζημιώσεων που αναγνωρίζονται διοικητικά ή δικαστικά, εκτός αν τα ποσά αυτά είναι συνάρτηση τιμών για τις οποίες προβλέπεται στη συγκεκριμένη περίπτωση αναθεώρηση, σύμφωνα με ό,τι προκύπτει από τη σχετική δικαστική απόφαση ή διοικητική πράξη.
15.Το ποσό της αναθεώρησης καταβάλλεται από τις πιστώσεις του έργου, χωρίς να απαιτείται η προηγούμενη σύνταξη ανακεφαλαιωτικού πίνακα εργασιών.
16.Πέρα από την προβλεπόμενη στις διατάξεις του άρθρου αυτού αναθεώρηση τιμών, αποκλείεται η αναπροσαρμογή του εργολαβικού ανταλλάγματος ή η διάλυση των συμβάσεων δημόσιων έργων, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 288 ή 388 του Αστικού Κώδικα ένεκα της αυξομείωσης των τιμών.
17.Η διαπίστωση των βασικών τιμών ημερομισθίων, υλικών και μισθωμάτων, μηχανημάτων όπως και των εργοδοτικών επιβαρύνσεων στα ημερομίσθια γίνεται από την Επιτροπή Διαπίστωσης Τιμών Δημόσιων Έργων (ΕΔΤΔΕ), που προβλέπεται στο άρθρο 9 της υπ’ αριθμ. 80885/5439/6.8.1992 κοινής απόφασης των Υπουργών Προεδρίας της Κυβέρνησης και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων (Β΄ 573).
18.Οι τιμές που διαπιστώνονται από την Επιτροπή είναι οι μέσες τιμές που διαμορφώνονται στην αγορά της περιοχής της πρωτεύουσας και οι τιμές αυτές χρησιμοποιούνται σε όλη τη Χώρα, όχι μόνο για την αναθεώρηση αλλά και για οποιαδήποτε άλλη συμπλήρωση αναλύσεων τιμών, όπου προβλέπουν τη χρήση των αναλύσεων οι σχετικές διατάξεις. Οι τιμές των ημερομισθίων αναφέρονται στον μέσης απόδοσης εργαζόμενο της αντίστοιχης ειδικότητας. Οι τιμές υλικών είναι οι τιμές που διαμορφώνονται για τη χονδρική πώληση των υλικών ως ελεύθερων εμπορευμάτων και περιλαμβάνουν κάθε σχετική επιβάρυνση που περιλαμβάνεται στις τιμές αυτές, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις και τα συναλλακτικά ήθη (όπως πάγια συνυπολογιζόμενες συσκευασίες ή μεταφορές, Φ.Π.Α. τιμολογίων). Οι τιμές μισθωμάτων μηχανημάτων και αυτοκινήτων διαπιστώνονται για μηχανήματα σε καλή κατάσταση λειτουργίας. Όταν διατίθενται από φορέα του δημόσιου τομέα τέτοια μηχανήματα, λαμβάνονται υπόψη και οι τιμές των μισθωμάτων αυτών. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μηχανημάτων που δεν υπάρχουν στην αγορά επαρκή στοιχεία για τη διαμόρφωση της τιμής τους η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη της τα χαρακτηριστικά του μηχανήματος (όπως κόστος, απόδοση, διάρκεια ζωής, κατανάλωση ενέργειας), σε σύγκριση με άλλα ανάλογα μηχανήματα για τα οποία διαμορφώνεται αγοραίο μίσθωμα. Για τη διαπίστωση των τιμών γενικά, η επιτροπή λαμβάνει υπόψη της κάθε πρόσφορο στοιχείο και ιδιαίτερα τα στοιχεία που συγκεντρώνονται συνεχώς από την αρμόδια υπηρεσία της Γενικής Γραμματείας Υποδομών, η οποία και παρέχει γραμματειακή και διοικητική εξυπηρέτηση στην επιτροπή. Οι τιμές που διαπιστώνονται από την Επιτροπή ισχύουν για όλες τις εργολαβίες.
19.Απόσπασμα των πρακτικών της επιτροπής, που περιλαμβάνει τις τιμές που διαπιστώνονται, κοινοποιείται στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (Τ.Ε.Ε.) και στις πανελλήνιες επαγγελματικές εργοληπτικές ενώσεις, που δίνουν κάθε δυνατή δημοσιότητα στις τιμές. Οι πιο πάνω πανελλήνιες εργοληπτικές ενώσεις μπορούν να ασκήσουν ένσταση κατά των πρακτικών για ορισμένες τιμές, σε ανατρεπτική προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών από την κοινοποίηση των πρακτικών στο Τ.Ε.Ε.. Η ένσταση κατατίθεται στη γραμματεία της Επιτροπής και ως προς αυτήν αποφασίζει ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, μετά από γνώμη της ίδιας επιτροπής της παρ. 17. Η απόφαση κοινοποιείται, όπως και το απόσπασμα του πρακτικού της επιτροπής, και ενεργεί έναντι πάντων.
20.Η αναθεώρηση υπολογίζεται με βάση συντελεστές που κοινοποιούνται μηχανογραφικά. Στην περίπτωση της παρ. 12, αν δεν δίνονται μηχανογραφικά οι συντελεστές με μηδενική την αξία των υλικών, συντάσσεται ειδικό φύλλο υπολογισμού του συντελεστή. Το ίδιο εφαρμόζεται και σε κάθε περίπτωση ,που ο σχετικός συντελεστής δεν δίνεται μηχανογραφικά. Στις περιπτώσεις κονδυλίων αναλύσεων με πληθώρα εξειδικευμένων παραμέτρων ή ποιοτήτων υλικών διαφόρων προελεύσεων ή κυμαινόμενων μέσα στο αυτό άρθρο συντελεστών μεταφοράς, η αναθεώρηση γίνεται με τον μηχανογραφικά κοινοποιούμενο συντελεστή της αντιπροσωπευτικότερης σχετικής περίπτωσης.
21.Στους λογαριασμούς εμφανίζονται συνολικά τα ποσά αναθεώρησης κάθε αναθεωρητικής περιόδου, όπως προκύπτουν από τον σχετικό πίνακα. Οι ποσότητες εργασιών, που έχουν εκτελεσθεί ή έπρεπε να εκτελεσθούν μέσα σε κάθε αναθεωρητική περίοδο προκύπτουν από σχετικούς πίνακες κατανομής των εργασιών που απαιτούνται για τον υπολογισμό της αναθεώρησης. Με τους πίνακες αυτούς γίνεται και η εφαρμογή της παρ. 3 βάσει του χρονοδιαγράμματος του έργου, όπως αυτό οριστικοποιήθηκε ως εγκεκριμένο πρόγραμμα κατασκευής και με ανοχή εκτιμήσεων δέκα τοις εκατό (10%) προς τα πάνω ή προς τα κάτω από τη συνολική αξία εκτελεστέων εργασιών κατά αναθεωρητική περίοδο, όπως προκύπτει από το πρόγραμμα αυτό.
22.Η αναθεώρηση κάθε αναθεωρητικής περιόδου περιλαμβάνεται στον πρώτο λογαριασμό μετά την κοινοποίηση των συντελεστών της περιόδου αυτής. Μέχρι τότε, υπολογίζεται η αναθεώρηση προσωρινά με τους συντελεστές της τελευταίας αναθεωρητικής περιόδου για την οποία έχουν κοινοποιηθεί οι συντελεστές αναθεώρησης. Για να περιληφθεί σε λογαριασμό η αναθεώρηση δεν απαιτείται να έχει εγκριθεί ειδικό κονδύλιο για την αναθεώρηση και η πληρωμή γίνεται από τις εγκεκριμένες για το έργο πιστώσεις.
23.Κατ’ εξαίρεση από το δ΄ τρίμηνο του 2012 και εντεύθεν, ο σταθερός συντελεστής σ στον τύπο αναθεώρησης της παρ. 6 ορίζεται από τη σχέση s (ή σ) = 1. Η διάταξη εφαρμόζεται σε όλες τις συμβάσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη ανεξάρτητα του χρόνου δημοπράτησης τους, εκτός από τις συμβάσεις με χρόνο δημοπράτησης πριν το γ΄ τρίμηνο του 2012, για τις οποίες η αναθεώρηση των τιμών υπολογίζεται από το δ΄ τρίμηνο του 2012 και εντεύθεν με τους ισχύοντες για το γ΄ τρίμηνο του 2012 συντελεστές αναθεώρησης και με ελάχιστη τιμή εφαρμογής αυτών ίση με τη μονάδα (1). Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, μπορεί να ορίζονται συντελεστές αναθεώρησης, αν διαπιστωθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Γενικής Γραμματείας Υποδομών μεγάλη απόκλιση από τις τιμές του τριμήνου δημοπράτησης.
23Α. Για έργα που προκηρύσσονται μετά την έναρξη ισχύος της παρούσας, εφόσον διαπιστωθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Γενικής Γραμματείας Υποδομών ότι υφίσταται μεγάλη απόκλιση από τις τιμές του τριμήνου δημοπράτησης, η οποία αφορά αποκλειστικά σε τιμές υλικών, το αρμόδιο όργανο του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών μπορεί, μέχρι την έκδοση των υπουργικών αποφάσεων των παρ. 5 και 6 του άρθρου 170 και την ενεργοποίηση του Ενιαίου Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών, να καθορίζει, με απόφασή του, μεμονωμένα συντελεστές αναθεώρησης τιμών υλικών που χρησιμοποιούνται σε έργα, υπό την προϋπόθεση ότι δεν γίνεται υπέρβαση των ορίων του εκάστοτε ισχύοντος ΜΠΔΣ.Οι συντελεστές αυτοί καθορίζονται ανεξάρτητα από τα συμβατικά κονδύλια, στα οποία προβλέπεται να χρησιμοποιηθούν, καθώς και από τα αντίστοιχα άρθρα εγκεκριμένων αναλύσεων τιμών, που ορίζονται με τα συμβατικά τεύχη. Τα υλικά για τα οποία καθορίσθηκαν συντελεστές αναθεώρησης με βάση την παρούσα δεν υπολογίζονται κατά την εφαρμογή των συντελεστών αναθεώρησης του παρόντος άρθρου ή της παρ. 23 του παρόντος.
Ο συντελεστής αναθεώρησης της αξίας κάθε υλικού καθορίζεται μετά από εισήγηση της υπηρεσίας και προκύπτει από τη μεταβολή της τιμής του υλικού μεταξύ του τριμήνου δημοπράτησης και του τριμήνου ενσωμάτωσής του στο έργο. Η αναθεώρηση εφαρμόζεται κατά το τρίμηνο ενσωμάτωσης στις ποσότητες των υλικών που επιμετρήθηκαν, όπως προβλέπεται, και περιλήφθηκαν νομίμως στον αντίστοιχο λογαριασμό.
Το ποσό της παρούσας αναθεώρησης καταβάλλεται σύμφωνα με την παρ. 15 από τις πιστώσεις του έργου, χωρίς να απαιτείται η προηγούμενη σύνταξη ανακεφαλαιωτικού πίνακα εργασιών.
24.Για δημόσια έργα που εκτελούνται από ημεδαπές αναθέτουσες Αρχές, εκτός Ελλάδας, σε χώρα της Ένωσης (Ε.Ε.) η αναθεώρηση τιμών υπολογίζεται με βάση τον ισχύοντα τύπο:
όπου ο Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΓΔΤΚ) διαπιστώνεται και υπολογίζεται για την εξεταζόμενη αναθεωρητική περίοδο (ημερολογιακό τρίμηνο) από την Επιτροπή Διαπιστώσεως Τιμών Δημόσιων Έργων (ΕΔΤΔΕ) με βάση τη σχετική δημοσιευόμενη χρονοσειρά μηνιαίων δεικτών της Στατιστικής Υπηρεσίας της χώρας που κατασκευάζεται το έργο. Ο συντελεστής σ ορίζεται κατόπιν απόφασης του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών. Οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται και στις συμβάσεις των παραπάνω έργων, που βρίσκονται σε εξέλιξη, ανεξαρτήτως του χρόνου δημοπράτησής τους.
25.Για τα έργα εσωτερικού αναστέλλεται η έκδοση πρακτικών διαπίστωσης βασικών τιμών υλικών, εργατικών και μισθωμάτων μηχανημάτων από την Επιτροπή Διαπίστωσης Τιμών Δημόσιων Έργων (Ε.Δ.Τ.Δ.Ε.)΄΄.
5.Κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 153 του Ν 4412/2016 εκδόθηκαν οι υπ’ αριθ. Δ11/359292/10.12.2022, Δ11/166653/27.5.2022 και Δ11/334219/25.10.2022 αποφάσεις του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών (ΦΕΚ Β 5983/20.12.2021, ΦΕΚ Β2735/2.6.2022 και ΦΕΚ 5565/31.10.2022 αντιστοίχως), με τις οποίες καθορίσθηκαν συντελεστές αναθεωρήσεως των τριμήνων, που αναφέρονται σ’ αυτές.
6.Από την επισκόπηση των διατάξεων του άρθρου 153 Ν 4412/2016 προκύπτει εν αρχή ότι ο νομοθέτης, θέλοντας να αντικειμενικοποιήσει τον τρόπο υπολογισμού της αναθεωρήσεως στα δημόσια έργα, εθέσπισε ειδική διαδικασία διαπιστώσεως των βασικών τιμών των ημερομισθίων, των υλικών, των μισθωμάτων των μηχανημάτων και των εργοδοτικών επιβαρύνσεων και προέβλεψε (α) την συγκρότηση και την λειτουργία ενός αμερολήπτου οργάνου (Επιτροπής Διαπιστώσεως Τιμών Δημοσίου Έργου,ΕΔΤΔΕ) καθορίζοντας ταυτοχρόνως το πλαίσιο υπό το οποίο διαπιστώνονται οι εν λόγω τιμές από το όργανο αυτό και (β) την σύμπραξη στην διαδικασία αυτή φορέων, που έχουν γνώση του τομέως των δημοσίων έργων, και δη των πανελληνίων επαγγελματικών εργοληπτικών οργανώσεων, που επιτελούν σημαντικό ρόλο στην προάσπιση των συμφερόντων των εργοληπτικών επιχειρήσεων και στην ανάδειξη των ζητημάτων, που σχετίζονται με τα δημόσια έργα, και του ΤΕΕ, που επιτελεί σημαντικό ρόλο στην προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος και ταυτοχρόνως των συμφερόντων των μελών του, ένας μεγάλος αριθμός των οποίων ασχολούνται με τα δημόσια έργα είτε με την πλευρά των φορέων των έργων είτε με την πλευρά των εργοληπτών. Από τις προβλέψεις αυτές είναι προφανές οτι ο νομοθέτης εν αρχή επεδίωξε να διασφαλίσει έναν αντικειμενικό και αδιάβλητο τρόπο διαπιστώσεως των βασικών τιμών, προκειμένου αυτή να μην γίνεται αυθαιρέτως από την Κεντρική Διοίκηση με διαδικασίες αμφιβόλου εγκυρότητος.
7.Παραλλήλως, ο νομοθέτης θεωρώντας ότι έχει εξασφαλίσει μία αντικειμενική, αδιάβλητη και αμερόληπτη διαδικασία διαπιστώσεως των συμβατικών τιμών, προέβλεψε, με την παράγραφο 16 του άρθρου 153 του Ν 4412/2016, ότι κατά την αναθεώρηση των τιμών αποκλείεται η αναπροσαρμογή τουεργολαβικού ανταλλάγματος ή η διάλυση των συμβάσεων δημοσίων έργων κατ’ εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 288 και 388 του Αστικού Κώδικος.
8.Όμως, από την επισκόπηση των ιδίων διατάξεων του άρθρου 153 του Ν 4412/2016, όπως ισχύουν, προκύπτει ότι όλες οι ανωτέρω ρυθμίσεις περί αναθεωρήσεως των τιμών στα δημόσια έργααποτελούν γράμμα κενόδιότι ο ίδιος νομοθέτης περιέλαβε στο ίδιο άρθρο άλλες ρυθμίσεις, που αναιρούν πλήρως την αγαθότητατων προθέσεών του και καθιστούν την αναθεώρηση των συμβατικών τιμών στα δημόσια έργα αντικείμενο της Κεντρικής Διοικήσεως. Ειδικώτερα:
8.1.Εν αρχή με την παράγραφο 25 του Ν. 4412/2018 προβλέφθηκε ότι ΄΄για τα έργα εσωτερικού αναστέλλεται η έκδοση πρακτικών διαπίστωσης βασικών τιμών υλικών, εργασιών και μισθωμάτων μηχανημάτων από την Επιτροπή Διαπίστωσης Τιμών Δημοσίων Έργων (ΕΔΤΑΔΕ)΄΄. Έτσι, με μια μονοκονδυλιά καταργήθηκαν όλες οι ρυθμίσεις του ιδίου άρθρου περί της εν λόγω Επιτροπής και περί της αδιάβλητης διαδικασίας διαπιστώσεως των βασικών τιμών, για την κατάργηση δε αυτή χρησιμοποιήθηκε ο ιδιότυπος παραλογισμός ότι τούτο εφαρμόζεται μόνον ΄΄για έργα εσωτερικού΄΄,ωςνα υπήρχαν και δημόσια έργα΄΄εξωτερικού΄΄!!
8.2. Υπό την ανωτέρω πρόβλεψη περί αναστολής της διαδικασίας διαπιστώσεως των βασικών τιμών από την ΕΔΤΔΕ και την με αυτό τον τρόπο κατάργηση αυτής καταργήθηκε αυτοθρόως η σύμπραξη των πανελληνίων επαγγελματικών εργοληπτικών οργανώσεων και του ΤΕΕ στην διαδικασία διαπιστώσεως των βασικών τιμών και η εξουσία αυτή περιήλθε στην Κεντρική Διοίκηση και στις αυθαίρετες επιλογές της.
8.3.Ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, στο προοίμιο της υπ’ αριθ. Δ11/359881/10.12.2022 αποφάσεώς του, αναφέρειότι΄΄είναι αναγκαία ή δημιουργία ενός πληροφοριακού συστήματος προσδιορισμού κόστους των συντελεστών παραγωγής τεχνικών έργων, που θα περιλαμβάνει Παρατηρητήριο Τιμών, Σύστημα Αναλύσεων Τιμών και Προσδιορισμού Κόστους και Σύστημα Ενιαίων Τεχνικών Προδιαγραφών΄΄, ότι ΄΄η υλοποίηση και λειτουργία του Ηλεκτρονικού Συστήματος Προσδιορισμού Κόστους των Συντελεστών Παραγωγής Έργων (ΗΣΠΚΣΠΤΕ) και της εφαρμογής του Παρατηρητηρίου Τιμών θα βοηθούσε προς αυτή την κατεύθυνση΄΄ και ότι ΄΄μέχρι την δημιουργία του ΗΣΠΚΣΠΤΕ είναι επιτακτική και άμεση ανάγκη, για λόγους υποβοήθησης του κλάδου των κατασκευών και ορθής εκτέλεσης των συμβάσεων δημοσίων έργων, ρύθμισης της αναθεώρησης στο πλαίσιο εκτέλεσης των συμβάσεων δημοσίων έργων΄΄. Λόγιαχωρίς περιεχόμενο, και χωρίς σκοπό για να χρυσωθή το ΄΄χάπι΄΄ και για να γίνουν ΄΄αποδεκτές΄΄ απότις πανελλήνιες επαγγελματικές εργοληπτικές οργανώσεις, από το ΤΕΕ και τους εργολήπτες οι παραπάνω εξώφθαλμες και βάρβαρες νομοθετικές αντινομίες. Έτσι, σήμερα οι συντελεστές αναθεωρήσεως των συμβατικών τιμών στα δημόσια έργα δεν καθορίζονται από τα αδιάβλητα και αμερόληπτα όργανα μέσα από τις αδιάβλητες και διαφανείς διαδικασίες, που προβλέπει το άρθρο 153 του Ν. 4412/2016,αλλά από όργανα άσχετα (Γενική Διεύθυνση Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών κ.λπ.) με διαδικασίες αυθαίρετες και αδιαφανείς.
8.4.Από την άλλη πλευρά, στην περίπτωση που θα λειτουργούσε η ΕΔΤΔΕ, η σύμπραξη των πανελληνίων επαγγελματικών εργοληπτικών εργοληπτικών οργανώσεων έχει προβλεφθή μετ’ εμποδίων γιατί προβλέπεται δυνατότητα ασκήσεως ενστάσεων απ’ αυτές κατά των πρακτικών της ΕΔΤΕ εντός ανατρεπτικής προθεσμίας 15 ημερών από την κοινοποίηση των πρακτικών ΤΕΕ. Δηλαδή, η αφετηρία της προθεσμίας για την άσκηση των ενστάσεων κατά των πρακτικών της ΕΔΤΔΕ από τις πανελλήνιες επαγγελματικές εργοληπτικές οργανώσεις δεν αρχίζει από την κοινοποίηση των πρακτικών αυτών στις ίδιες αλλά από την κοινοποίησή τους στο ΤΕΕ.
9.Το άρθρο 153 του Ν. 4412/2016 αποτελεί μία πρόδηλη νομοθετική αντινομία, που αγγίζει τα όρια της νομικής παραδοξότητος. Ο νέος Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών θα πρέπει να εγκύψει στο ζήτημα και να άρει τις αντινομίες και τις παραδοξότητες του νόμου σ’ ένα ουσιώδες για τα δημόσια έργα και τις εργοληπτικές επιχειρήσεις ζήτημα, ώστε να διαμορφωθή ένα αδιάβλητο και διαφανές πλαίσιο διαπιστώσεως των συμβατικών τιμών, που θα υλοποιείται από όργανα αμερόληπτα και αδιάβλητα.
πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_135 της ΠΕΣΕΔΕ
ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ ΜΕ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΑΙΡΕΣ ΤΙΜΕΣ
