ΕΠΙ …ΘΑΝΟΥ “ΚΡΕΜΑΜΕΝΟΙ” ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟΙ ΟΜΙΛΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_113της ΠΕΣΕΔΕ

Σε επαγρύπνηση έχει θέσει τον τεχνικό κόσμο και δη τις εργοληπτικές εταιρείες και τους μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους, ο διορισμός της πρώην προέδρου του Αρείου Πάγου κ. Βασιλικής Θάνου, στην προεδρία της Επιτροπής Ανταγωνισμού.

Ο κλάδος, στάθηκε διακριτικά αμέτοχος στο δημόσιο και στην –κυρίως- πολιτική αντιπαράθεση που «πυροδότησε» ο εν λόγω διορισμός και φυσικά, ουδέποτε υιοθετήθηκε από εκπροσώπους του, η κριτική και οι ανησυχία που εκδηλώθηκε, σχετικά με τα κίνητρα επιλογής της συγκεκριμένης δικαστικού, που αντιμετωπίζεται από μερίδα της αντιπολίτευσης ως πρόσωπο εκ προοιμίου συντασσόμενο με την υπεράσπιση μιας σειράς επιλογών της κυβέρνησης και δη του πρωθυπουργού.

Είναι ωστόσο γεγονός, ότι ο διεθνής αντίκτυπος της συγκεκριμένης απόφασης, δεν μπορεί να περνά απαρατήρητος, αφού στην φετινή έκθεσή της η Διεθνής Διαφάνεια αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι, ο πρόσφατος διορισμός της Βασιλικής Θάνου στην Επιτροπή εγείρει ανησυχίες για σύγκρουση συμφερόντων, δεδομένου ότι υπήρξε διορισμένη, στενή σύμβουλος του πρωθυπουργού. Σημειώνει δε, ότι «ο διορισμός τελικά αμφισβητεί την ίδια την ανεξαρτησία του θεσμικού οργάνου». Είναι ωστόσο γεγονός, ότι σε συνάρτηση με την πρόσφατη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες που παρουσίασε το «Εργοληπτικόν Βήμα» εκτενώς στο τεύχος 112, μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι της Ελλάδας, βρίσκονται πλέον… «επί Θάνου κρεμάμενοι».

Η απλή συνεπαγωγή είναι η εξής:

1^ον) Η εν λόγω απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και οι συνδυαζόμενες Ευρωπαϊκές Οδηγίες, προβλέπουν κυρώσεις αποκλεισμού από διαγωνισμούς ανάθεσης δημοσίων έργων για εταιρείες που καταδικάστηκαν ως συμμετέχουσες σε συμπράξεις που αποσκοπούσαν στην στρέβλωση των όρων του υγιούς ανταγωνισμού (έως και πέντε έτη από την ημέρα της καταδίκης).

2^ον) Μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι της Ελλάδας, έχουν καταδικαστεί (και έχουν αποδεχτεί την καταδίκη) για συμμετοχή σε τέτοιες συμπράξεις, καταβάλλοντας σχετικά πρόστιμα.

3^ον) Η Επιτροπή Ανταγωνισμού, ως Ανεξάρτητη Αρχή, έχει  την αρμοδιότητα να δρομολογήσει την επιβολή περαιτέρω κυρώσεων έως και τον αποκλεισμό από τις δημόσιες συμβάσεις, στις εταιρείες που -κατά την κρίση της Επιτροπής- δεν πραγματοποίησαν όλα τα προβλεπόμενα από τη νομολογία και τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες, ώστε να θεωρηθεί πως συμμορφώθηκαν και μπορούν να λάβουν μέρος σε διαγωνισμούς χωρίς το φόβο επανάληψης των κακών πρακτικών του παρελθόντος. Ή, αντιθέτως, μπορεί απαλλάξει τις εν λόγω εταιρείες από τον κίνδυνο ενός τέτοιου αποκλεισμού, αν εκτιμήσει ότι οι  εταιρείες έλαβαν επαρκή μέτρα που αποδεικνύουν τη συμμόρφωσή τους και την έμπρακτη δέσμευσή τους να μην επαναλάβουν κακές πρακτικές.

Γίνεται σαφές από το νομοθετικό πλαίσιο σύστασης και λειτουργίας της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η βαρύνουσα θέση της, όσον αφορά τη διασφάλιση της εφαρμογής των προβλέψεων της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Οδηγιών, αφού βάσει αυτού η Επιτροπή:

• Διαπιστώνει την ύπαρξη συμπράξεων επιχειρήσεων που έχουν ως αντικείμενο ή αποτέλεσμα τον περιορισμό του ανταγωνισμού, κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 1 παρ. 1 ν. 3959/11.

• Αποφασίζει την απαλλαγή συμπράξεων που περιορίζουν τον ανταγωνισμό, αλλά έχουν θετικά οικονομικά αποτελέσματα, είναι προς όφελος του καταναλωτή, δεν δημιουργούν προϋποθέσεις κατάργησης του ανταγωνισμού και δεν δεσμεύουν υπέρμετρα τις συμμετέχουσες επιχειρήσεις, κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 1 παρ. 3 ν. 3959/11.

• Διαπιστώνει την καταχρηστική συμπεριφορά επιχειρήσεων με δεσπόζουσα θέση στην αγορά κατ’ εφαρμογή του άρθρου 2 ν. 3959/11.

• Ελέγχει προληπτικά την επίδραση στον ανταγωνισμό συγκεντρώσεων επιχειρήσεων κατά τα προβλεπόμενα στα άρθρα 5 – 10 ν. 3959/11.

• Επιβάλλει κυρώσεις σε περιπτώσεις παράβασης των διατάξεων του ν. 3959/11.

• Λαμβάνει ασφαλιστικά μέτρα, όταν πιθανολογείται παράβαση των άρθρων 1, 2 και 11 ν. 3959/11.

• Εξετάζει μετά από αίτημα του Υπουργού Ανάπτυξης ή αυτεπάγγελτα συγκεκριμένο κλάδο της ελληνικής αγοράς και, εφόσον διαπιστώσει ότι στο συγκεκριμένο κλάδο δεν υπάρχουν συνθήκες αποτελεσματικού ανταγωνισμού, μπορεί με αιτιολογημένη απόφασή της, να λάβει κάθε απολύτως αναγκαίο κανονιστικό μέτρο που αφορά τη διάρθρωση της αγοράς και αποσκοπεί στη δημιουργία συνθηκών αποτελεσματικού ανταγωνισμού.

• Γνωμοδοτεί επί θεμάτων ανταγωνισμού όταν της ζητηθεί από τον Υπουργό Ανάπτυξης ή οποιονδήποτε άλλο αρμόδιο Υπουργό ή από ενώσεις επιμελητηρίων, βιομηχανικών και εμπορικών συλλόγων.

• Εφαρμόζει τις διατάξεις των άρθρων 101 και 102 της Συνθ. ΛΕΕ.

• Συνεργάζεται στενά με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις άλλες Aρχές Ανταγωνισμού των άλλων Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας του ανταγωνισμού.

• Παρακολουθεί την εκτέλεση των αποφάσεων της Επιτροπής Ανταγωνισμού, των υπουργικών αποφάσεων και των δικαστικών αποφάσεων που εκδίδονται στις περιπτώσεις προσβολής των προηγούμενων αποφάσεων.

Αντιλαμβάνεται κανείς, ότι η ορθή και απαλλαγμένη από πολιτικές σκοπιμότητες και επιρροές άσκηση των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής Ανταγωνισμού, μπορεί να διασφαλίσει την προστασία του Δημοσίου Συμφέροντος, τόσο υπό την έννοια της εμπέδωσης της φερεγγυότητας και νομικής εγκυρότητας των διαγωνιστικών διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων έργων, όσο και υπό την έννοια της προστασίας του κοινωνικού συνόλου και των φορολογουμένων από τις πιθανές επιπτώσεις της απουσίας τους.

Όσον αφορά στις προϋποθέσεις άρσης του αποκλεισμού συμμετοχής σε διαγωνισμούς των καταδικασθέντων για πρακτικές στρεβλώσεων της αγοράς εταιρειών, η σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία (2014/24), προβλέπει: «Θα πρέπει, ωστόσο, να επιτρέπεται στους οικονομικούς φορείς να υιοθετούν μέτρα συμμόρφωσης με στόχο την άρση των συνεπειών τυχόν ποινικών αδικημάτων ή παραπτωμάτων και την αποτελεσματική πρόληψη των παρανομιών.

Τα εν λόγω μέτρα μπορεί να συνίστανται ιδίως σε μέτρα που αφορούν το προσωπικό και την οργάνωση, όπως είναι η διακοπή όλων των δεσμών με πρόσωπα ή οργανισμούς που εμπλέκονται στην παράνομη συμπεριφορά, κατάλληλα μέτρα αναδιοργάνωσης προσωπικού, η εφαρμογή συστημάτων υποβολής εκθέσεων και ελέγχου, η δημιουργία δομής εσωτερικού ελέγχου για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης και η έγκριση εσωτερικών κανόνων ευθύνης και αποζημίωσης.

Όταν τα εν λόγω μέτρα προσφέρουν επαρκείς εγγυήσεις, ο εν λόγω οικονομικός φορέας δεν θα πρέπει πλέον να αποκλείεται για αυτούς τους λόγους και μόνον.»

Επίσης ορίζεται, ότι για την αποφυγή αποκλεισμού από τις διαγωνιστικές διαδικασίες, «ο οικονομικός φορέας αποδεικνύει ότι έχει καταβάλει ή δεσμευθεί να καταβάλει αποζημίωση για τυχόν ζημίες που προκλήθηκαν από το ποινικό αδίκημα ή το παράπτωμα, ότι έχει διευκρινίσει τα γεγονότα και τις περιστάσεις με ολοκληρωμένο τρόπο, μέσω ενεργού συνεργασίας με τις ερευνητικές αρχές, και έχει λάβει συγκεκριμένα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα καθώς και μέτρα σε επίπεδο προσωπικού κατάλληλα για την αποφυγή περαιτέρω ποινικών αδικημάτων ή παραπτωμάτων».

«Επί Θάνου κρεμάμενες» λοιπόν οι επιχειρήσεις που έχουν καταδικαστεί τα τελευταία χρόνια για σχετικές παραβάσεις, καθώς η Επιτροπή Ανταγωνισμού, υπό τη νέα πρόεδρο, έχει την αρμοδιότητα να κρίνει κατά πόσον συνιστούν συμμόρφωση με τις προαναφερθείσες προϋποθέσεις άρσης των κυρώσεων, οι ενέργειες στις οποίες έχουν προβεί.

Με δεδομένο, ότι τέτοιες επιχειρήσεις ήδη μετέχουν σε διαγωνιστικές διαδικασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη, η κατά περίπτωση παρέμβαση, ερμηνεία και κρίση της Επιτροπής Ανταγωνισμού, μπορεί να προστατέψει (ή μη) τις ίδιες τις ελεγχόμενες εταιρείες από έναν άδικο αποκλεισμό που θα θέσει σε ενδεχόμενο κίνδυνο τη βιωσιμότητά τους και τη βιωσιμότητα θέσεων εργασίας σε αυτές.

Παράλληλα, όμως, μπορεί να προστατέψει τις ίδιες τις διαγωνιστικές διαδικασίες από τον κίνδυνο να καταστούν ευάλωτες σε προσφυγές και χρονοβόρες νομικές εμπλοκές, με προφανείς συνέπειες: αφενός την παράταση του προβλήματος που τα κατά περίπτωση έργα προορίζονται να επιλύσουν προς όφελος του κοινωνικού συνόλου, αφετέρου τον κίνδυνο να χαθούν κονδύλια, ή να βρεθεί η χώρα υπόλογος για ελλιπή αντιμετώπιση προβληματικών φαινομένων.