Δημόσιες συμβάσεις έργων: Διεύθυνση έργου & Έμμεσο κόστος

12:45 - 02/08/2023

ΕΥΑΓΓΕΛΊΑ
ΠΈΤΡΟΥ
ΠΟΛΙΤΙΚΌΣ
ΜΗΧΑΝΙΚΌΣ MSC,
ΕΙΔΙΚΌ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΌ
ΠΡΟΣΩΠΙΚΌ ΕΑΔΗΣΥ

Η κ. Ευαγγελία Πέτρου Πολιτικός μηχανικός MSc, Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό ΕΑΔΗΣΥ αναλύει στο Εργοληπτικόν Βήμα Νο_135 το κανονιστικό, νομοθετικό και ρυθμιστικό πλαίσιο που αφορούν στη στελέχωση των εργοταξίων δημοσίων έργων.

To Κανονιστικό πλαίσιο των διαγωνισμών δημοσίων έργων, ο Ν. 4412/2016 όπως τροποποιήθηκε και ισχύει,αναφορικά με τηδιεύθυνση του έργου, προβλέπει στο Άρθρο 138 παρ.10«Ανεξάρτητα από την υποχρέωση του αναδόχου να διαθέτει όλο το προσωπικό που απαιτείται για τη διεύθυνση της κατασκευής και την κατασκευή του έργου, η διακήρυξη μπορεί να ορίζει κατ’ εκτίμηση τον αριθμό τεχνικού προσωπικού κατά ειδικότητα και βαθμίδα εκπαίδευσης, που πρέπει να διαθέτει κατ’ ελάχιστο ο ανάδοχος κατά την εκτέλεση της σύμβασής του. Ο αριθμός αυτός προσαρμόζεται, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του έργου, με βάση το χρονοδιάγραμμα κατασκευής του. […]», στοΆρθρο 139«Η διεύθυνση των έργων από την πλευρά του αναδόχου στους τόπους κατασκευής τους γίνεται από τεχνικούς που έχουν τα κατάλληλα προσόντα και είναι αποδεκτοί από την διευθύνουσα υπηρεσία. Η επί του τόπου των έργων παρουσία τεχνικού στελέχους ή τεχνικού υπαλλήλου τουαναδόχου είναι υποχρεωτική και ανάλογη με τη φύση και το μέγεθος του κατασκευαζόμενου έργου. Η ελάχιστη τεχνική στελέχωση του εργοταξίου σε κάθε έργο καθορίζεται με απόφαση της αναθέτουσας αρχής ή του αναθέτοντος φορέα, στη διακήρυξη. Προκειμένου για έργα προϋπολογισμού πάνω από τρία εκατομμύρια (3.000.000,00) ευρώ, η αναλογία αυτή καθορίζεται τουλάχιστον σε τρεις (3) τεχνικούς ανάλογων προσόντων και πείρας, από τους οποίους ένας (1) τουλάχιστον πρέπει να είναι διπλωματούχος ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος (Α.Ε.Ι.) και ένας (1) τουλάχιστον πτυχιούχος ανωτάτου τεχνολογικού εκπαιδευτικού ιδρύματος (Α.Τ.Ε.Ι.). Για το προσωπικό που αποτελεί την ελάχιστη στελέχωση, απαιτείται προσκόμιση στη Διευθύνουσα Υπηρεσία βεβαίωσης του οικείου ασφαλιστικού φορέα, στην οποία θα αναγράφεται και ο χρόνος ασφάλισης των εργαζομένων. Η παράβαση των διατάξεων του άρθρου αυτού αποτελεί πειθαρχικό αδίκημα για τον οικονομικό φορέα, τα στελέχη και τους υπαλλήλους της, καθώς και για τους υπαλλήλους της διευθύνουσας υπηρεσίας. Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων μπορεί να καθορίζεται ή και να αναπροσαρμόζεται ο αριθμός των τεχνικών επί τόπου των έργων, ανάλογα με τον προϋπολογισμό και τη φύση του εκτελούμενου έργου.», στο Άρθρο 146 παρ.1 «Κατά την εκτέλεση του έργου τηρείται από τον ανάδοχο ηλεκτρονικό ημερολόγιο σε ελεύθερο λογισμικό ευρείας χρήσης. Το τεχνικό στέλεχος του άρθρου 139, που τηρεί με εντολή του αναδόχου το ημερολόγιο, γνωστοποιείται μετά από την εγκατάσταση του εργοταξίου στη διευθύνουσα υπηρεσία. Το ημερολόγιο συμπληρώνεται καθημερινά[…]», στο Άρθρο 151 παρ.6.«Όταν πρόκειται για εργασίες, η ποσοτική επαλήθευση των οποίων δεν είναι δυνατή στην τελική μορφή του έργου, όπως εργασίες που πρόκειται να επικαλυφθούν από άλλες και δεν είναι τελικά εμφανείς, ποσότητες που παραλαμβάνονται με ζύγιση ή άλλα παρόμοια, ο ανάδοχος υποχρεούται να υποβάλλει δήλωση γνωστοποίησης αφανών εργασιών που συνοδεύει υποχρεωτικά την επιμέτρηση αυτών,η οποία συνιστά διακριτή επιμέτρηση και περιλαμβάνει δήλωση περί της αλήθειας των στοιχείων, υπογράφεται δε, τόσο από τον ανάδοχο όσο και από τους τεχνικούς του άρθρου 139, περί διεύθυνσης έργου από την πλευρά του αναδόχου. […]» και παρ. 9.«Δύο (2) μήνες το αργότερο μετά τη βεβαιωμένη περάτωση του έργου, ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να υποβάλει στη διευθύνουσα υπηρεσία την «τελική επιμέτρηση», δηλαδή τελικό συνοπτικό πίνακα που ανακεφαλαιώνει τις ποσότητες όλων των τμηματικών επιμετρήσεων, η οποία υπογράφεται από τον ανάδοχο και από έναν τουλάχιστον από τους τεχνικούς του άρθρου 139.»και στο Άρθρο 159 παρ. 1 «Η παραλαβή και ο έλεγχος της ποιότητας των υλικών που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή του έργου ή ενσωματώνονται σε αυτό, γίνεται από έναν (1) ή περισσότερους τεχνικούς του άρθρου 139, περί διεύθυνσης έργου από την πλευρά του αναδόχου, ο οποίος συντάσσει και υποβάλει δήλωση προς τη διευθύνουσα υπηρεσία, με την οποία βεβαιώνει και την αλήθεια του περιεχομένου της. Παράλειψη σύνταξης και υποβολής της σχετικής δήλωσης συνιστά κώλυμα υποβολής κάθε επόμενου λογαριασμού.»

Αξίζει να σημειωθεί ότι το περιεχόμενο του άρθρου 139, προέρχεται από το άρθρο 38 του ν.3669/2008 «Κύρωση της κωδικοποίησης της νομοθεσίας κατασκευής δημόσιων έργων»(καταργήθηκε με το ν. 4412/2016), κι όπως προβλεπόταν στο ν. 1418/1984 μετά τη συμπλήρωσή του με το ν. 2229/1994. Αντίστοιχα, το περιεχόμενο της παρ.10 του άρθρου 138, προέρχεται από την παρ.6 του άρθρου 34 του Π.Δ. 609/1985 «Κατασκευή δημόσιων έργων».

Διακρίνεται διαχρονικά η σημασία και η ανάγκη επαρκούς τεχνικής στελέχωσης επί τόπου των έργων. Το τεχνικό προσωπικό του αναδόχου για τη διεύθυνση των έργων, πέρα από τον ουσιαστικό ρόλο κατά την εκτέλεση ενός δημόσιου έργου, αποτελεί και δαπάνη που υπεισέρχεται στο έμμεσο κόστος ενός τεχνικού έργου.Καθώς το κόστος ενός τεχνικού έργου αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία μιας σύμβασης, θα πρέπει να παρακολουθείται σε κάθε στάδιο, από τη σύνταξη του προϋπολογισμού, την αξιολόγηση των προσφορών, την εκτέλεση των εργασιών έως και την οριστική παράδοσή του. Η εκτίμηση του κόστους κατασκευής είναι μια θεμελιώδης δραστηριότητα, που συνδυάζει επιστημονικές μεθόδους και την υποκειμενική εμπειρία, και εφαρμόζεται για την αξιολόγηση και την πρόβλεψη του συνολικού κόστους εκτέλεσης των κατασκευαστικών εργασιών.

Στο πλαίσιο συνολικής κάλυψης των απαιτούμενων εξόδων κατά την εκτέλεση ενός έργου, ο Κανονισμός Περιγραφικών Τιμολογίων Εργασιών (ΔΝΣγ/οικ.35577/ΦΝ 466/2017, ΦΕΚ 1746/Β/2017),που εφαρμόζεται υποχρεωτικά στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων δημοσίων έργων του Ν.4412/2016 για τον υπολογισμό της εκτιμώμενης αξίας σύμβασης έργου, ορίζει: «Αντικείμενο του παρόντος τιμολογίου είναι ο καθορισμός τιμών μονάδος των εργασιών, που είναι απαραίτητες για την έντεχνη ολοκλήρωση του Έργου, […] Οι τιμές μονάδας του παρόντος Τιμολογίου προσαυξάνονται κατά το ποσοστό Γενικών Εξόδων (Γ.Ε.) και Οφέλους του Αναδόχου (Ο.Ε.), στο οποίο περιλαμβάνονται οι πάσης φύσεως δαπάνεςοι οποίες δεν μπορούν να κατανεμηθούν σε συγκεκριμένες εργασίες αλλά αφορούν συνολικά το κόστος του έργου όπως, κρατήσεις ή υποχρεώσεις αυτού, όπως δαπάνες διοίκησης και επίβλεψης του Έργου, σήμανσης εργοταξίων, φόροι, δασμοί, ασφάλιστρα, τόκοι κεφαλαίων κίνησης, προμήθειες εγγυητικών επιστολών, έξοδα λειτουργίας γραφείων κ.λπ., τα επισφαλή έξοδα πάσης φύσεως καθώς και το προσδοκώμενο κέρδος από την εκτέλεση των εργασιών.Το ως άνω ποσοστό Γ.Ε. & Ο.Ε., ανέρχεται σε δέκα οκτώ τοις εκατό (18%) του προϋπολογισμού των εργασιών, όπως αυτός προκύπτει βάσει των τιμών του Τιμολογίου Προσφοράς του αναδόχου, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, και διακρίνεται σε:(α) Σταθερά έξοδα, δηλαδή άπαξ αναλαμβανόμενα κατά τη διάρκεια της σύμβασης […] (β) Χρονικώς συνηρτημένα έξοδα, δηλαδή εξαρτώμενα από τη χρονική διάρκεια της σύμβασης, τα οποία περιλαμβάνουν τις δαπάνες: […] (2)Προσωπικού γενικής επιστασίας και διοίκησης του Αναδόχου και υπό την προϋπόθεση μόνιμης και αποκλειστικής απασχόλησης στο έργο (σε περίπτωση μη μόνιμης και αποκλειστικής απασχόλησης θα λαμβάνεται υπόψη ο χρόνος απασχόλησης και η διαθεσιμότητα στο έργο). Ανηγμένες περιλαμβάνονται και οι δαπάνες για προβλεπόμενες νόμιμες αποζημιώσεις. Το επιστημονικό προσωπικό και οι επιστάτες, με εξειδικευμένο αντικείμενο (π.χ. χωματουργικά, τεχνικά, ασφαλτικά) δεν περιλαμβάνονται.[…]».

Συναφώς, εκδόθηκε η ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 9–25/4/2017 (ΔΝΣβ΄/οικ.29145/Φ.ΕΓΚΥΚΛ.) του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών με θέμα «Παροχή διευκρινίσεων σχετικά με το άρθρο 53 παρ.7 περ. θ΄ (Γενικά έξοδα και εργολαβικό όφελος) του Ν.4412/2016 «Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ)», στην οποία προτείνεται για το προσωπικό γενικής επιστασίας και διοίκησης του Αναδόχου (χρονικώς συνηρτημένα γενικά έξοδα) ποσοστό 4,00% επί του άμεσου κόστους (κόστος εργασιών). Στην εγκύκλιο, μεταξύ άλλων, διευκρινίζεται ότι: «Πρόκειται για μια πρώτη, αδρή προσέγγιση για την κατανομή των επιμέρους ποσοστών του εμμέσου κόστους του έργου δηλαδή των Γενικών Εξόδων και ενός ευλόγου προσδοκώμενου Εργολαβικού Οφέλους (ΓΕ&ΟΕ). Η θεώρηση έγινε με κάποιες «μέσες» συνθήκες δηλαδή έργο προϋπολογισμού της τάξεως 1.000.000 συμβατικής διάρκειας 12 μηνών. Επιλέχθηκε να δοθεί η «μέση» θεώρηση με μια συγκεκριμένη τιμή όπως είναι η προσέγγιση του ν. 4412/2016 (άρθρο 53 παρ. 7.θ), έναντι παράθεσης εύρους διακύμανσης τιμών και ποσοστών (π.χ. για κάλυψη ειδικών συνθηκών και καταστάσεων, γεωγραφικές παράμετροι, κατηγοριοποίηση έργων με βάση τον προϋπολογισμό, τη λειτουργία (ΟΔΟ, ΛΙΜ, ΥΔΡ) κ.α.)). […]».

Συνοψίζοντας, η επί τόπου του έργου παρουσία τεχνικών στελεχών ή τεχνικών υπαλλήλων του αναδόχου είναι υποχρεωτική και ανάλογη με τη φύση και το μέγεθος του κατασκευαζόμενου έργου. Εκκρεμεί ακόμη η,προβλεπόμενη από το ν.4412/2016,έκδοση απόφασης του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων που θα καθορίζει τον αριθμό των τεχνικών επί τόπου των έργων, ανάλογα με τον προϋπολογισμό και τη φύση του εκτελούμενου έργου.

Η διακήρυξη και τα συμβατικά τεύχη πρέπει να περιγράφουν τα απαιτούμενα ελάχιστα ιδιαίτερα προσόντα ή ειδική εμπειρία από πλευράς του υπεύθυνου του έργου. Αντίστοιχη περιγραφή απαιτείται και για τον προϊστάμενο του εργοταξιακού γραφείου, ο οποίος συνήθως προβλέπεται ως αποκλειστικής απασχόλησης για το έργο και σε κάθε αιτιολογημένη απουσία του, θα υπάρχει στο εργοτάξιο ο αναπληρωτής του. Εκτός από το διορισμό του προϊστάμενου του εργοταξιακού γραφείου και του αναπληρωτή του, ο ανάδοχοςπρέπει να στελεχώνει μόνιμα τις εργοταξιακές του λειτουργίες με ειδικευμένο και έμπειρο προσωπικό, αναγκαίο επί τόπου του έργου για την επαρκή καθοδήγηση, παρακολούθηση και εκτέλεσή του, από το οποίο θα πρέπει να καλύπτονται και οι αρμοδιότητες υπεύθυνου χρονικού προγραμματισμού, ελέγχου της προόδου του έργου και τήρησης ημερολογίου, υπεύθυνου ποιότητας έργου, παραλαβής και ελέγχου υλικών, επιμέτρησης αφανών εργασιών και υπεύθυνου υγιεινής και ασφάλειας.

Το όλο ζήτημα ανάγεται στην εξειδίκευση και ελάχιστες απαιτήσεις που τίθενται στα τεύχη δημοπράτησης, όπου πρέπει να ορίζεται η ελάχιστη τεχνική στελέχωση εργοταξίου με βάση τις ανάγκες του έργου και να περιγράφεται το οργανόγραμμα. Από εκεί και πέρα, ο αριθμός των ατόμων στο οργανόγραμμα μπορεί να αυξηθεί από τον ανάδοχο ανάλογα με τη φάση των εργασιών, το χρονοδιάγραμμα, τα μέτωπα εκτέλεσης των εργασιών και τις τεχνικές απαιτήσεις του κάθε έργου.