Διαχείριση Απορριμάτων στη Δυτική Μακεδονία
πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_109 της ΠΕΣΕΔΕ
Ο σχεδιασμός
Η ορθολογική και σύμφωνη με τους κανόνες της τέχνης και της επιστήμης, διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας έχει τις ρίζες της στα μέσα του 1998 όταν εγκρίθηκε το πρώτο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) και ιδρύθηκε η ΔΙΑΔΥΜΑ ΑΕ.
Η ΔΙΑΔΥΜΑ ΑΕ είναι μία διαδημοτική εταιρεία των 12 Δήμων της περιφέρειας και αποτελεί τον φορέα διαχείρισης του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΟΣΔΑ) σε επίπεδο περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.
Σκοπός της εταιρείας είναι ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και η λειτουργία του ΟΣΔΑ το οποίο αποτελείται από ένα δίκτυο 10 Τοπικών Μονάδων Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΤΜΔΑ) και την Κεντρική Εγκατάσταση Ολοκληρωμένης Διαχείρισης (ΚΕΟΔ). Η πρώτη φάση του ΟΣΔΑ τέθηκε σε λειτουργία το 2005 και η λειτουργία του συνεχίζεται απρόσκοπτα εδώ και δεκατρία χρόνια εξασφαλίζοντας την ασφαλή διάθεση περισσότερων από 100.000 τόνων απορριμμάτων και ανακυκλώσιμων υλικών ανά έτος, με τα πρώτα αποτελέσματά να φαίνονται στα τέλη του 2007, όταν αποκαταστάθηκε και η τελευταία από τις 207 ανεξέλεγκτες χωματερές που υπήρχαν στη περιφέρειας. Εκείνη την περίοδο ξεκίνησε η υλοποίηση της δεύτερης φάσης του ΟΣΔΑ που αφορά την ανακύκλωση και την επεξεργασία. Εφαρμόστηκαν τα πρώτα προγραμμάτων με Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ) τεσσάρων ρευμάτων (χαρτί, πλαστικό, μέταλλα και γυαλί) ενώ παράλληλα ξεκίνησε η υλοποίηση της Μονάδας Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) με την μέθοδο των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Φορέα (ΣΔΙΤ) αποτελώντας το πρώτο έργο αυτής της κατηγορίας σε επίπεδο χώρας. Σήμερα και μετά από 10 μήνες πλήρους λειτουργίας της ΜΕΑ η περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας γίνεται η πρώτη περιφέρεια που πετυχαίνει τον στόχο της επεξεργασία του βιοαποδομήσιμου κλάσματος των απορριμμάτων όπως αυτό είχε τεθεί από της Ευρωπαϊκή Οδηγία 99/31. Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει την ολοκλήρωση των υποδομών στις υφιστάμενες ΤΜΔΑ ώστε να μπορούν να εξασφαλίσουν τις προϋποθέσεις για να λειτουργήσουν ως Πράσινα Σημεία, την ανάπτυξη ενός συμπληρωματικού δικτύου Μικρών Πράσινων Σημείων αστικού τύπου σε κάθε ένα Δήμο, την υλοποίηση Κέντρων Επαναχρησιμοποίησης Υλικών και δράσεις ενημέρωσης- ευαισθητοποίηση. Τα παραπάνω σε συνδυασμό με την επέκταση των προγραμμάτων ανακύκλωσης με ΔσΠ για τα υλικά συσκευασίας καθώς και την ανάπτυξη προγραμμάτων ΔσΠ για τα βιοαπόβλητα, θα δώσουν την δυνατότητα στην Δυτική Μακεδονία να επιτύχει του στόχους που τίθενται από την νομοθεσία. Οι στόχοι που τίθενται από την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία είναι υψηλοί, παρόλα αυτά όμως έχει γίνει μία σωστή κατανομή των διαθέσιμων οικονομικών πόρων προκειμένου να καταστεί δυνατή η επίτευξή τους.
Η Σύμβαση Σύμπραξης
Η ΔΙΑΔΥΜΑ ΑΕ σχεδίασε και υλοποιεί το πρώτο έργο διαχείρισης απορριμμάτων με την διαδικασία της Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Φορέα (ΣΔΙΤ). Η Σύμβαση Σύμπραξης (ΣΣ) για το έργο υπεγράφη με την ΕΠΑΔΥΜ Α.Ε. στις 10/06/2015 και περιλαμβάνει τη μελέτη, χρηματοδότηση, κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία της Μονάδας Επεξεργασίας Απορριμμάτων μέγιστης δυναμικότητας 120.000 τόνων/έτος, του Χώρου Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ), της νέας ΤΜΔΑ Κοζάνης, καθώς και τη συντήρηση και λειτουργία των 9 υπάρχουσων ΤΜΔΑ για 25 χρόνια. Η ΕΠΑΔΥΜ Α.Ε. είναι μια εταιρία ειδικού σκοπού που συστάθηκε για την εκτέλεση του έργου και αποτελείται κατά 50% από τις εταιρίες ΗΛΕΚΤΩΡ Α.Ε. και ΑΚΤΩΡ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ Α.Ε., εταιρίες του ομίλου ΕΛΛΑΚΤΩΡ Α.Ε. Το σύνολο της επένδυσης των 48εκ€ χρηματοδοτήθηκε με 16,9€ με ίδια κεφάλαια των μετόχων ΗΛΕΚΤΩΡ Α.Ε. και ΑΚΤΩΡ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ Α.Ε., ενώ το υπόλοιπο καλύφθηκε δανειακά κεφάλαια 12,7εκ€ από την Ευρωπαϊκή Επενδυτική Τράπεζα (EIB) και την Επενδυτική Τράπεζα της Ελλάδος (IBG) αντίστοιχα και 5,6€ από την Εθνική Τράπεζα για τη χρηματοδότηση του ΦΠΑ. Την κατασκευή ανέλαβε η ΗΛΕΚΤΩΡ Α.Ε., ηγέτιδα στη διαχείριση απορριμμάτων σε Ελλάδα και Κύπρο και διεθνή παρουσία σε Γερμανία, Βουλγαρία, Κροατία, Ιορδανία, Τουρκία και Ρωσία, η οποία αποτελεί τη μοναδική Ελληνική εταιρία που προσφέρει ολοκληρωμένες λύσεις για όλο το φάσμα των εφαρμογών του κλάδου και διατηρεί τεχνολογία αιχμής in-house που καλύπτει το σύνολο των εφαρμογών βιολογικής επεξεργασίας. Η λειτουργία έχει ανατεθεί στην ΕΔΑΔΥΜ Α.Ε., θυγατρική εταιρία της ΗΛΕΚΤΩΡ Α.Ε. κατά 100%, η οποία είναι στελεχωμένη από συνεργάτες με σημαντική τεχνογνωσία και βαθιά εξειδίκευση σε όλα τα επίπεδα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Πάροχος τεχνολογίας (technology provider) είναι η γερμανική HERHOF GmbH, 100% θυγατρική της ΗΛΕΚΤΩΡ Α.Ε., κάτοχος πατεντών διαφόρων τεχνολογιών και πρωτοπόρος στην ανάπτυξη και εφαρμογή τεχνολογιών επεξεργασίας απορριμμάτων. Έχει ολοκληρώσει δεκάδες μονάδες αερόβιας βιολογικής επεξεργασίας, αναερόβιας χώνευσης και κομποστοποίησης σε όλον τον κόσμο. Συμβατικοί στόχοι ως προς την επεξεργασία των απορριμμάτων είναι το ετήσιο υπόλειμμα που οδηγείται σε υγειονομική ταφή να μην υπερβαίνει το 35,96% επί των εισερχομένων ΑΣΑ, η ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών να υπερβαίνει το 35% επί των εισερχομένων ανακυκλώσιμων υλικών και τέλος η εκτροπή των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων από την ταφή να είναι μεγαλύτερη από 80% του εισερχόμενου οργανικού κλάσματος.
Πέρα από το θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, το έργο αποφέρει κοινωνικά οφέλη για τη Δυτική Μακεδονία, αφού δημιουργήθηκαν πάνω από 200 θέσεις εργασίας κατά τη διάρκεια της κατασκευής, ενώ για τα επόμενα 25 χρόνια πάνω από 130 άτομα θα εργάζονται στη μονάδα.
Επιπλέον αναμένονται επιπλέον θέσεις εργασίες μέσω των παράλληλων δραστηριοτήτων που θα σχετίζονται με τα δευτερογενή προϊόντα της μονάδας, αλλά και παράπλευρα οφέλη από το αυξημένο ενδιαφέρον για το πρώτο Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Απορριμμάτων της χώρας και τους επισκέπτες που αναμένεται να προσελκύσει.
Η διαδικασία επεξεργασίας των απορριμμάτων
Τα απορρίμματα συγκεντρώνονται από τους δήμους στους 10 περιφερειακούς Σταθμούς Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων σε Κοζάνη, Αμύνταιο, Βόϊο, Γρεβενά, Δεσκάτη, Εορδαία, Καστοριά, Σέρβια, Σιάτιστα και Φλώρινα και από εκεί μεταφορτώνονται και μεταφέρονται με ειδικούς συρμούς μεταφοράς απορριμμάτων στη Μονάδα Επεξεργασίας Απορριμμάτων ΜΕΑ. Στη ΜΕΑ εκφορτώνονται στη Μονάδα Υποδοχής, όπου το αυτόματο σύστημα γερανογέφυρας με αρπάγη τροφοδοτεί το κινούμενο δάπεδο και τα απορρίμματα, μετά την απομάκρυνση των ογκωδών, οδηγούνται στη Μονάδα Μηχανικής Διαλογής, όπου γίνεται ο διαχωρισμός των ανακυκλώσιμων προϊόντων, από το οργανικό υλικό που θα οδηγηθεί για κομποστοποίηση και το άχρηστο υπόλειμμα που θα καταλήξει για ταφή στο ΧΥΤΥ, με τη χρήση ενός περιστροφικού και ενός δονητικού κόσκινου. Για τον περαιτέρω διαχωρισμό των ανακυκλώσιμων υλικών, τα απορρίμματα περνάνε από οπτικούς και βαλλιστικούς διαχωριστές, με τη βοήθεια των οποίων ανακτώνται ρεύματα χαρτιού, πλαστικού φίλμ και σκληρών πλαστικών συσκευασιών, ενώ στο τέλος της σειράς οι μαγνήτες ανακτούν σιδηρούχα σώματα και οι αλουμινοδιαχωριστές κουτάκια αλουμινίου. Όλα τα ανακτημένα υλικά καταλήγουν στις καμπίνες ποιοτικού ελέγχου, όπου αφαιρούνται τυχόν προσμίξεις, και στη συνέχεια δεματοποιούνται για την ευκολότερη διάθεσή τους. Το οργανικό κλάσμα οδηγείται στη Μονάδα Κομποστοποίησης για βιολογική επεξεργασία σε κλειστούς, οριζόντιους βιοαντιδραστήρες, όπου παραμένει για 2 περίπου εβδομάδες σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον θερμοκρασίας και υγρασίας. Με τη μέθοδο αυτή προκύπτει ένα υγιεινοποιημένο και σταθεροποιημένο οργανικό υλικό.
Το υλικό αυτό εκφορώνεται στο Στέγαστρο Ωρίμανσης με τη χρήση φορτωτή και διαστρώνεται σε τραπεζοειδείς σωρούς όπου παραμένει για τουλάχιστον 6 εβδομάδες και αναδεύεται όταν οι συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας το απαιτούν.
Το σταθεροποιημένο προϊόν οδηγείται τελικά στη Μονάδα Εξευγενισμού – Ραφιναρία, όπου διαχωρίζεται το ώριμο, πλέον, compost από τις διάφορες προσμίξεις (σκληρά πλαστικά, χαλίκι, αδρανή, film πλαστικών, γυαλί), τα οποία συλλέγονται και οδηγούνται προς τελική διάθεση στο ΧΥΤΥ ως άχρηστα προϊόντα. Το παραγόμενο Compost θεωρείται πλέον πλήρως εξευγενισμένο και κατάλληλο προς τελική διάθεση.
Τα υπολείμματα της Μονάδας Επεξεργασίας Απορριμμάτων οδηγούνται στον παρακείμενο Χώρο Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων, ο οποίος είναι πλήρως στεγανοποιημένος και διαθέτει δίκτυο συλλογής των στραγγισμάτων καθώς και δίκτυο συλλογής του εκλυόμενου βιαερίου.
Η σκόνη και οι οσμές απάγονται από όλους τους κλειστούς χώρους επεξεργασίας των απορριμμάτων και υφίστανται επεξεργασία σε κεντρικά συστήματα αποκονίωσης και απόσμησης, με στόχο την μείωση των εκπομπών σε χαμηλά επίπεδα, ώστε το προσωπικό να εργάζεται άνετα, με ασφάλεια και χωρίς κίνδυνο για την υγεία του. Παράλληλα, αποφεύγεται η έκλυση σκόνης και οσμών εκτός των κτιρίων.
Το σύνολο των παραγόμενων Υγρών Αποβλήτων της εγκατάστασης οδηγείται σε ειδική Μονάδα Επεξεργασίας. Τα υγρά απόβλητα τροφοδοτούν τους βιοαντιδραστήρες βιολογικής επεξεργασίας, και στη συνέχεια υφίστανται φυσικοχημική επεξεργασία στη Μονάδα Αντίστροφης Όσμωσης, με σκοπό την ανάκτηση νερού, κατάλληλου για τις βιομηχανικές χρήσεις στο έργο και τις ανάγκες άρδευσης των χώρων πρασίνου.
Για τον έλεγχο του εξοπλισμού της Μονάδας Επεξεργασίας Απορριμμάτων, αλλά και τη σύνδεση των δεδομένων των 10 ΣΜΑ έχει εγκατασταθεί πλήρες σύστημα αυτοματισμού, ώστε ολόκληρη η μονάδα να μπορεί να λειτουργεί αυτόματα.
Με την έναρξη λειτουργίας του ΟΣΔΑ, η Δυτική Μακεδονία επεξεργάζεται το σύνολο των απορριμμάτων της με έναν σύγχρονο και βέλτιστο περιβαλλοντικά τρόπο, ανακτώντας χρήσιμα υλικά από τα απορρίμματα και παρέχοντας στους πολίτες υπηρεσίες υψηλής ποιότητας που αναβαθμίζουν το βιοτικό τους επίπεδο, ενώ παράλληλα γίνεται η πρώτη περιφέρεια που συμμορφώνεται με τις Ευρωπαϊκές απαιτήσεις για την διαχείριση απορριμμάτων.
Η ΕΠΑΔΥΜ Α.Ε. έχει βραβευθεί τόσο για τη διαδικασία της ανακύκλωσης και της κομποστοποίησης που εφαρμόζει, όσο και για τη διοίκηση και την υποδειγματική συνεργασία με τη αναθέτουσα αρχή ΔΙΑΔΥΜΑ Α.Ε..
Έχουν γίνει αναφορές του έργου σε εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και αποδεικνύει στην πράξη ότι μία υγιής και δυναμική επιχείρηση του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα μπορεί να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε, σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα να επιτευχθούν τόσο οι στόχοι που τίθενται από την κείμενη νομοθεσία, διατηρώντας το δημόσιο χαρακτήρα του εγχειρήματος μέσω του συνεχούς δημόσιου ελέγχου, όσο και να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας σε μία περιοχή που μαστίζεται από την ανεργία.