Share
∗Βασιλική Παπαϊωάννου
Ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός έχει αποτελέσει αντικείμενο διαφωνίας, εστιάζοντας στα μπόνους δόμησης. Η ∗Βασιλική Παπαϊωάννου, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΑΠΘ ΜΔΕ ΕΜΠ περιγράφει στο νέο τεύχος του Εργοληπτικού Βήματος ποιες είναι οι επιπτώσεις των τεσσάρων αποφάσεων του ΣτΕ, όπου κρίθηκε αντισυνταγματικό το σύστημα κινήτρων του ΝΟΚ.
Ο Δημήτρης, κάτοικος του Ψυχικού, συνήθιζε να περνά τα απογεύματά του στο roof garden της πολυκατοικίας του. Ήταν η ανάσα του στην πόλη: απρόσκοπτη θέα προς την Πάρνηθα, ουρανός, ησυχία. Μέχρι που, πριν λίγους μήνες, ένα νέο κτίριο ξεφύτρωσε μπροστά του. Ψηλότερο, ογκωδέστερο, έκλεισε τη θέα και τον ήλιο. Όταν ρώτησε τον μηχανικό της πολυκατοικίας, έλαβε μια απάντηση που επαναλαμβάνεται σε όλη την Αθήνα: «Με βάση τον ΝΟΚ, ήταν νόμιμο».
Μέχρι που δεν ήταν.
Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας έρχεται να ανατρέψει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόταν η Πολιτεία και οι μηχανικοί την έννοια του επιτρεπόμενου όγκου στις νέες οικοδομές. Μια απόφαση που αφορά την ίδια την ψυχή των πόλεων και που ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στις σχέσεις νομιμότητας, αρχιτεκτονικής και κοινωνικής συνοχής.
Τι σημαίνει πρακτικά η απόφαση του ΣτΕ
Η απόφαση – σταθμός: Τι έκρινε το ΣτΕ
Με την υπ’ αριθμ. 176/2024 απόφασή του, το ΣτΕ ακύρωσε βασικές διατάξεις του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ), κρίνοντας ότι είναι αντισυνταγματικές. Ειδικότερα, έκρινε παράνομες ρυθμίσεις που επέτρεπαν τη μη προσμέτρηση στον συντελεστή δόμησης και στον όγκο του κτιρίου για στοιχεία όπως:
- πέργκολες και φυτεμένα δώματα,
- διάφορες εσοχές και προεξοχές,
- υπερυψωμένοι ή ημιυπαίθριοι χώροι,
- τεχνικά και διακοσμητικά στοιχεία που οδηγούσαν σε αυξημένο οικοδομικό όγκο.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι αυτές οι διατάξεις παραβιάζουν την αρχή της ισότητας και της προστασίας του οικιστικού περιβάλλοντος. Δηλαδή, ότι οδηγούν σε μία άνιση μεταχείριση πολιτών και σε επιβάρυνση των πόλεων, χωρίς επαρκή συνταγματική αιτιολόγηση.
Τι σημαίνει αυτό για την πράξη: Ανατροπή στον τρόπο δόμησης
Η απόφαση του ΣτΕ δεν είναι απλώς θεωρητική. Σηματοδοτεί μια σαρωτική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο χτίζεται η σύγχρονη πόλη:
- Κατασκευές που μέχρι τώρα θεωρούνταν “νόμιμες” βάσει ερμηνειών του ΝΟΚ, τίθενται υπό αμφισβήτηση.
- Μηχανικοί και εργολάβοι βρίσκονται αντιμέτωποι με ερωτήματα για νομιμότητα υφιστάμενων οικοδομικών αδειών.
- Επενδύσεις εκατομμυρίων μπορεί να τεθούν σε κίνδυνο, ιδίως αν προσβληθούν μεμονωμένες οικοδομικές άδειες σε δικαστήρια.
Ουσιαστικά, το ΣτΕ “χτύπησε καμπανάκι”: η ευελιξία στον σχεδιασμό δεν μπορεί να υπερισχύει της ποιότητας ζωής των κατοίκων και της αρχής της ισότητας.
Ο τεχνικός κόσμος αντιδρά: Το ΤΕΕ ζητά καθαρούς κανόνες
Το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ), ως ο θεσμικός εκπρόσωπος των μηχανικών, αντέδρασε άμεσα.
Σε ανακοίνωσή του επισημαίνει ότι η απόφαση δημιουργεί θεσμικό και επαγγελματικό κενό. Πολλές οικοδομικές άδειες εκδόθηκαν με βάση τις διατάξεις που τώρα κρίθηκαν αντισυνταγματικές.
Αυτό εγείρει:
- Ζητήματα ασφάλειας δικαίου: Πώς προστατεύονται πολίτες και επαγγελματίες που ενήργησαν καλόπιστα;
- Ερωτήματα για την ευθύνη των δημόσιων υπηρεσιών και την εγκυρότητα των διοικητικών πράξεων.
- Αβεβαιότητα για την πορεία εν εξελίξει έργων, σε μια περίοδο όπου ο τεχνικός κόσμος ήδη αντιμετωπίζει προκλήσεις (υψηλό κόστος, έλλειψη εργατικού δυναμικού, αυξημένη γραφειοκρατία).
Το ΤΕΕ ζητά άμεση νομοθετική ρύθμιση που θα ξεκαθαρίζει το τοπίο: τόσο για το τι ισχύει εφεξής, όσο και για την προστασία όσων ήδη χτίστηκαν με βάση προηγούμενες διατάξεις.
Κίνδυνοι και προκλήσεις για μηχανικούς και εργολάβους
Η απόφαση έχει ήδη αρχίσει να αλλάζει τη στάση των τεχνικών γραφείων:
- Οι μελέτες προσαρμόζονται, περιορίζοντας τις προβλέψεις που ενδέχεται να θεωρηθούν υπερβολικές.
- Οι αδειοδοτήσεις γίνονται πιο συντηρητικές, με έμφαση στη διαφάνεια και τη νομική κάλυψη.
- Ενισχύεται η ανάγκη για συνεργασία με νομικούς συμβούλους, ειδικά σε έργα με υψηλό κόστος ή δημόσια χρηματοδότηση.
Ωστόσο, υπάρχει και ο κίνδυνος του “παγώματος” νέων έργων, καθώς επενδυτές και τεχνικά γραφεία περιμένουν οδηγίες από το Υπουργείο Περιβάλλοντος.
Προς μια νέα προσέγγιση στη δόμηση;
Η απόφαση του ΣτΕ λειτουργεί ως καταλύτης για αναθεώρηση του πλαισίου δόμησης στην Ελλάδα. Οι ελληνικές πόλεις έχουν ανάγκη από σαφείς κανόνες – και όχι παραθυράκια.
Η δόμηση δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως οικονομικό εργαλείο. Αφορά την καθημερινότητα, την υγεία, τη δημόσια αισθητική, την κοινωνική δικαιοσύνη.
Απαιτείται, όπως τονίζει και το ΤΕΕ, ένα σταθερό, συνταγματικά ανθεκτικό πλαίσιο, που θα εξασφαλίζει τόσο:
- την προστασία του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής,
- όσο και την αναπτυξιακή δυνατότητα του τεχνικού και κατασκευαστικού τομέα.
Και τώρα τι;
Η ευθύνη για ανάληψη δράσης είναι πλέον από την πλευρά της Πολιτείας. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος καλείται:
- Να τροποποιήσει τον ΝΟΚ με σαφήνεια και συνταγματική νομιμότητα,
- να δώσει οδηγίες σε ΥΔΟΜ και επαγγελματίες,
- να διασφαλίσει ότι οι υφιστάμενες άδειες δεν θα τιναχτούν στον αέρα.
Για τους μηχανικούς και εργολάβους, ξεκινά μια περίοδος προσαρμογής και εγρήγορσης. Ο σχεδιασμός πρέπει να συμβαδίζει με τη νέα νομολογία και την αυξημένη κοινωνική ευαισθησία.
Επιστροφή στο Ψυχικό
Για τον Δημήτρη, η απόφαση του ΣτΕ είναι μια μορφή δικαίωσης. Ίσως η θέα του να μην επιστρέψει, αλλά νιώθει ότι η Πολιτεία αναγνώρισε ότι κάτι πήγε λάθος. Πως υπήρξε μια καταχρηστική ερμηνεία της “ευελιξίας” στο όνομα της ανάπτυξης. Ίσως, τελικά, αυτή η απόφαση είναι η αρχή για μια πόλη πιο δίκαιη. Με λιγότερες σκιές και περισσότερη διαφάνεια – κυριολεκτικά και μεταφορικά.
πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_143 της ΠΕΣΕΔΕ
