Κυβερνείο – «Παλατάκι»: Το αρχιτεκτονικό «κόσμημα» στην Καλαμαριά αναβιώνει

Tο εμβληματικό κτίριο στη Θεσσαλονίκη αποκτά ξανά την αίγλη του παρελθόντος. Χτίσθηκε τη δεκαετία του ’50 σε οικόπεδο περίπου 15 στρεμμάτων. Η ανέγερσή του αποφασίστηκε από το Υπουργείο Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων. Τα εγκαίνια έγιναν το 1962 και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα ανακτορικής νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, με προπύλαιο και περιστύλιο αποτελούμενο από ιωνικούς κίονες. Το Εργοληπτικόν Βήμα παρουσιάζει την ιστορία του και την σημερινή του εικόνα.

Κυριάκος Γκλεζάκος Μηχανολόγος Επαγγελματικού Λυκείου και Ερευνητής της Ιστορίας των Ελληνικών Δημοσίων Τεχνικών Έργων

ΤΟ ΚΥΒΕΡΝΕΙΟ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ (1957 – 1962)

Το Κυβερνείο Βορείου Ελλάδος κατασκευάσθηκε την περίοδο μεταξύ 1957 – 1962 σε οικόπεδο 15 στρεμμάτων το οποίον ευρίσκετο στο Μικρό Έμβολο (Καραμπουρνάκι) της παραλιακής περιοχής της Θεσσαλονίκης και ανήκε στο Υπουργείο Εθνικής Αμύνης, το οποίον το παρεχώρησε στο Υπουργείο Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων. Η δημοπρασία της κατασκευής του φέροντος οργανισμού του κτηρίου έγινε την Πέμπτη 29 Αυγούστου 1957 στο Γραφείο Νομομηχνικού Θεσσαλονίκης και είχε προϋπολογισμό κατασκευής 2.245.000 δρχ.

Την αρχιτεκτονική προμελέτη του κτηρίου συνέταξε το Τεχνικό Γραφείο Περικλέους Παναγιώτου Σακελλάριου*, την οριστική μελέτη συνέταξε το Τεχνικό Γραφείο Ιωάννου Χριστοπούλου και την επίβλεψη του έργου άσκησε το Γραφείον Νομομηχανικού Θεσσαλονίκης. Η αρχιτεκτονική μελέτη, η οποία συνετάχθη, προέβλεπε την κατασκευή κτηρίου όγκου 1.200 μ², διωρόφου με μεγάλους εξώστες και υπόγειο όπου υπήρχε μαγειρείο, αποθήκη και χώρος πλύσεως ρούχων.

Το έργο κατασκευάσθηκε από το Τεχνικό Γραφείο Στεφάνου Αντωνίου Νίκογλου*. Κατά την περίοδο της κατασκευής του έργου και συγκεκριμένα το 1959 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μετέβη στην Θεσσαλονίκη, προκειμένου να επιθεωρήσει τα εκεί εκτελούμενα τεχνικά έργα αρμοδιότητος του Υπουργείου Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων. Συνεκλήθη δε σύσκεψη στο εργοτάξιο του Κυβερνείου, όπου καθορίσθηκαν οι κατευθύνσεις ορθότερης εκτελέσεως του έργου ώστε αυτό να είνε έτοιμο μέχρι τον Σεπτέμβριο 1959. Η συνολική δαπάνη της κατασκευής του έργου ήταν 13.000.000 δρχ.

Τα εγκαίνια του αποπερατωμένου κτηρίου έγιναν το 1962 υπό του Βασιλέως Παύλου και του Προέδρου της Κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Καραμανλή. Στην τελετή αυτή παρέστη επίσης ο Βουλευτής Β’ Περιφερείας Θεσσαλονίκης Χαράλαμπος Ερμείδης και ο Δήμαρχος Καλαμαριάς Στυλιανός Καρατζάς. Κατασκευαστικώς το κτήριο έχει εμβαδόν 1.604 μ2 (Υπόγειο: 1.330 μ2, Ισόγειο: 922,00 μ2, 1ος όροφος: 682,00 μ2, Εξώστες ισογείου: 660,00 μ2, Εξώστες 1ου ορόφου: 445,00 μ2).

Γεώργιος Δημητρίου Ραζής (1923 – 2005), Αρχιτέκτων Ε.Μ.Π. (1948) και Μηχανικός Μελετών του Γραφείου Νομομηχανικού Θεσσαλονίκης (Αριθμός Μητρώου Τ.Ε.Ε.: 4.294). Αρχείο Γεωργίου Ραζή.
Περικλής Παναγιώτου Σακελλάριος, Αρχιτέκτονας Ε.Μ.Π. (1930) και Μηχανικός της Διευθύνσεως

Τότε δια ειδικής νομοθετήσεως παρεχωρήθη προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως κατοικία του εκάστοτε Υπουργού Βορείου Ελλάδος όμως αυτό εν τοις πράγμασιν δεν ετηρήθη και το κτήριο εχρησιμοποιήθη κυρίως από την βασιλική οικογένεια. Προς τούτο το 1962 συντάχθηκε από το Γραφείον Νομομηχανικού Θεσσαλονίκης δια του Αρχιτέκτονα Γεωργίου Δημητρίου Ραζή*, ώστε το κτήριο να μετατραπεί σε κατοικία, τη οποίαν χρησιμοποίησε η βασιλική οικογένεια μόνον για να διανυκτερεύει, επειδή προτιμούσε περισσότερο να διαμένει στο ξενοδοχείο “ΜΕΝΤΙΤΕΡΑΝΕ”. Η δε παραχώρηση του κτηρίου ενεκρίθη υπό του Υπουργείου Οικονομικών.

Το 1968 η στρατιωτική κυβέρνηση αποφάσισε να επιστραφεί το κτήριο στο Υπουργείο Βορείου Ελλάδος. Χαρακτηριστικώς αναφέρεται ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής υποδέχθηκε τον Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εσταίν στο Κυβερνείο την Παρασκευή 19 Σεπτεμβρίου 1975, όπου παρεκάθησε μετά της συζύγου του σε επίσημο γεύμα το οποίον εδόθη προς τιμήν του. Στο γεύμα αυτό παρέστη επίσης η σύζυγος του Προέδρου της Γαλλίας και η κ. Πηλαβάκη, σύζυγος του πρέσβεως της Γαλλίας. Το 1989 ο χώρος του Κυβερνείου εκυρήχθη αρχαιολογικός και το 2001 το ίδιο το Κυβερνείο, διατηρητέο κτήριο.

Από το 1974 ως το 2006 διέμειναν εκεί οι εξής Υπουργοί Βορείου Ελλάδος: Νικόλαος Μάρτης, Βασίλειος Ιντζές, Ιωάννης Παπαδόπουλος. Το αυτό επίσης οι πρώην Υπουργοί Μακεδονίας – Θράκης: Γεώργιος Πασχαλίδης και Νικόλαος Τσιαρτσιώνης, ενώ στο διάστημα μεταξύ Τρίτης 15 Απριλίου 1997 ως την Κυριακή 15 Ιουνίου 1997 και λόγω των εκδηλώσεων για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης οργανώθηκε εκεί έκθεση υπό τον τίτλο “Ο ΜΙΚΕΛΑΝΤΖΕΛΟ ΜΕΡΙΖΙ ΝΤΑ ΚΑΡΑΒΑΤΖΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΣΥΝΕΧΙΣΤΕΣ ΤΟΥ” όπου εξετέθησαν έργα ζωγραφικής φιλοτεχνημένα από τον ίδιο τον Μικελάντζελο Μερίζι ντα Καραβάτζιο (1571 – 1610).

Το Κυβερνείο Βορείου Ελλάδος ενώ κατεσκευάζετο την Παρασκευή 22 Μαΐου 1959, Αρχείο Γεωργίου Ραζή.

Τον Μάϊο 2006 κατόπιν αποφάσεως του Υπουργού Μακεδονίας – Θράκης κ. Γεωργίου Καλαντζή, συγκροτήθηκε μία Επιτροπή η οποία θα ανελάμβανε να μελετήσει το ζήτημα της συντηρήσεως του κτηρίου του Κυβερνείου. Η Επιτροπή αυτή ανέθεσε στην Δεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης, να εξετάσει το ζήτημα και κατά την δική της εκτίμηση να κοστολογήσει τις εργασίες αυτές. Συνέταξε λοιπόν έναν προϋπολογισμό ύψους 759.600 ευρώ και το Υπουργείο με την σειρά του δια επιστολών τις οποίες έστειλε προς το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και το Υπουργείο Εσωτερικών, ζήτησε πίστωση 1.300.000 ευρώ. Τελικά εδόθη μία πίστωση 500.000 ευρώ στην Νομαρχία Θεσσαλονίκης, η οποία όμως μάλλον δεν εχρησιμοποιήθη και επεστράφη.

Τον Νοέμβριο 2006 υπεγράφη μεταξύ του Υπουργείου Μακεδονίας – Θράκης και της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης μία προγραμματική σύμβαση επειδή τότε στο Υπουργείο δεν υπήρχε Τεχνική Υπηρεσία ώστε να συντάξει όλες τις μελέτες και να επιβλέψει τους Εργολήπτες που θα ανελάμβαναν την ανακαίνιση του κτηρίου. Συνετάχθη επίσης νέος προϋπολογισμός ο οποίος ανεβίβασε το κόστος των έργων σε 1.400.000 ευρώ. Τον Μάϊο 2007 το Υπουργείο ζήτησε μία πίστωση 25.800 ευρώ (μετά του Φ.Π.Α.) προκειμένου να πληρώσει το μελετητικό γραφείο το οποίον συνέταξε την νέα ηλεκτρομηχανολογική μελέτη του Κυβερνείου.

Μετά από αυτό, τον Απρίλιο 2008 η Επιτροπή παρακολουθήσεως της εκτελέσεως της ανωτέρω αναφερομένης προγραμματικής συμβάσεως και για άγνωστο λόγο εξετίμησε ότι το ύψος του προϋπολογισμού για την διακήρυξη του έργου έπρεπε να αναβιβασθεί στα 3.000.000 ευρώ. Εν τω μεταξύ τον Ιούνιο 2008 η Υπηρεσία Δημοσιονομικού Ελέγχου έκρινε ότι η προγραμματική σύμβαση είναι άκυρη, απορρίψασα δε και το αίτημα του Υπουργείου να πληρώσει 30.702 ευρώ το οποίον αφορούσε την σύνταξη της ηλεκτρομηχανολογικής μελέτης. Λέγεται ότι το ποσό αυτό κατεβλήθη κατόπιν δικαστικής αποφάσεως και είνε το μόνον το οποίον τελικώς διετέθη για τα έργα του Κυβερνείου.

Το πρόπλασμα του Κυβερνείου Βορείου Ελλάδος και η μικρή εκκλησία. Αρχείο Γεωργίου Ραζή.

Τον Ιούλιο 2008, ο νέος Υπουργός κ. Μαργαρίτης Τζήμας ενέκρινε τον προϋπολογισμό του έργου, ο οποίος τώρα ήταν 3.700.000 ευρώ. Παραλλήλως το Υπουργείο συνέστησε Τεχνική Υπηρεσία με Μηχανικούς και τον Φεβρουάριο 2009 ζήτησε τον φάκελο της μελέτης του έργου. Τον Μάϊο του 2016 τελέσθηκε εκεί η δεξίωση του γάμου του κ. Γεωργίου Σαββίδη.

Εάν επισκεφθεί κανείς σήμερα του κτήριο θα διαπιστώσει ότι αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λόγω της μακροχρόνιας εγκαταλείψεως και των φθορών που αυτή έχει προκαλέσει. Τα κιγκλιδώματα είναι κατεστραμμένα όπως και τα επιχρίσματα τα οποία έχουν υποστεί σοβαρή φθορά όπως και τα πρεβάζια των παραθύρων. Επίσης έχει διαλυθεί η κουζίνα, όλα τα επιχρίσματα (άλλα σε μεγαλύτερο και άλλα σε μικρότερο βαθμό), υπάρχουν σπασμένοι μαρμάρινοι καπλαμάδες και τα κουφώματα του κτηρίου καθ’ ότι ξύλινα είναι και αυτά σάπια. Ακόμη μία μεγάλη οπή υπάρχει στο πρανές δίπλα από την πύλη ενώ ο γνώμων της Δ.Ε.Η. έχει διαλυθεί και αυτός μα αποτέλεσμα να χαίνουν τα γυμνά καλώδια και να υπάρχει κίνδυνος ηλεκτροπληξίας για τους διαβάτες. Οι υδραυλικές και οι ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις χρήζουν γενικής αντικαταστάσεως λόγω του ότι αντιμετωπίζουν και αυτές σοβαρά τεχνικά προβλήματα. Το σημαντικότερο πρόβλημα όμως είναι η καθήζηση την οποία διεκρίβωσε η Πολυτεχνική Σχολή του Α.Π.Θ. δια μελέτης της την οποία είχε προ ετών συντάξει. Ακόμη και ο λιμενίσκος έχει καταστραφεί.

 Ως προς το ζήτημα της οικοσκευής του Κυβερνείου, ο δρ. Παύλος Κανονίδης συγκέντρωσε και κατέγραψε όλα τα περιουσιακά στοιχεία του κτηρίου (έπιπλα, πίνακες κ.τ.ο.) και τα μετέφερε στο υπόγειο του Διοικητηρίου εκτός από δύο μεγάλα πιάνα και κάποια έπιπλα τα οποία έχουν παραμείνει στο Κυβερνείο μέχρι νεωτέρας. Η περιουσία αυτή περιλαμβάνει πίνακες, τάπητες, συλλεκτικά έπιπλα, δώρα υψηλών προσώπων τα οποία είχαν φιλοξενηθεί στο Κυβερνείο τα οποία έχουν μεταφερθεί σε αποθήκες για λόγους ασφαλείας αλλά και ώστε να συντηρηθούν ενώ μερικοί πίνακες ζωγραφικής υψηλής καλλιτεχνικής αξίας έχουν μεταφερθεί στο κτήριο του Υπουργείου Μακεδονίας – Θράκης. Αυτό απεφασίσθη επειδή ανεκαλύφθη στη Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ. ένα ψηφιδωτό το οποίον προήρχετο από το Κυβερνείο. Επίσης 64 πίνακες παρέλαβε το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και επίσης έχουν εξαφανισθεί 48 πανάκριβοι τάπητες οι οποίοι κοσμούσαν την κεντρική σάλα και τα δωμάτια του Κυβερνείου. Μετά από έρευνα η οποία διεξήχθη ανεκαλύφθησαν σε μία αποθήκη ταπητοκαθαριστηρίου και επεστράφησαν.

Τον Μάϊο 2024 ο Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου κ. Μητσοτάκης, παριστάμενος στην 49η Συνέλευση του Συνδέσμου Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος ανακοίνωσε ότι η Βουλή των Ελλήνων θα αναλάβει την ανακαίνιση και αποκατάσταση του κτηρίου του Κυβερνείου ώστε να αναδειχθεί και να λάβει την θέση που του αξίζει ανάμεσα στα σημαντικά κτήρια/τεχνικά έργα της πόλεως.

Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως Κωσταντίνος Καραμανλής και ο Πρόεδρος της Γαλλίας Βαλερύ Ζισκάρ
Ο Πρόεδρος της Γαλλίας Βαλερύ Ζισκάρ ντ’ Εσταίν ενώ βρίσκεται στην τραπεζαρία του Κυβερνείου

Βιβλιογραφία:

  1. Τεχνικόν Επιμελητήριον της Ελλάδος, “ΜΗΤΡΩΟΝ ΜΕΛΩΝ Τ.Ε.Ε. (Μάϊος 1966)”, Εκδόσεις “ΣΦΥΓΜΟΣ”.
  2. Εφημερίδα “ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΔΙΑΚΗΡΥΞΕΩΝ”, Φύλλο: 928, Τρίτη 20 Αυγούστου 1957, σελ. 01.
  3. Εφημερίδα “ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ”, Φύλλο: 4.084, Τρίτη 28 Ιουλίου 1959, σελ. 05.
  4. Εφημερίδα “ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ”, Φύλλο: 9.806, Τρίτη 28 Ιουλίου 1959, σελ. 01.
  5. Εφημερίδα “ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ”, Φύλλο: 15.754, Τρίτη 28 Ιουλίου 1959, σελ. 03.
  6. Εφημερίδα “ΤΟ ΦΩΣ”, Φύλλο: 15.637, Τρίτη 28 Ιουλίου 1959, σελ. 04.
  7. Εφημερίδα “Η ΒΡΑΔΥΝΗ”, Φύλλο: 4.433 (12.015), Τρίτη 28 Ιουλίου 1959, σελ. 01 και 09.
  8. Εφημερίδα “ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ”, Φύλλο: 2.071, Δευτέρα 27 Ιουλίου 1959, σελ. 10.
  9. Εφημερίδα “Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ”, Φύλλο: 23.551, Τετάρτη 16 Απριλίου 1997, σελ. 10, Στήλη: ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ.
  10. Εφημερίδα “ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ”, Φύλλο: 18,876, Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου 1975, σελ. 01 και 09.
  11. Εφημερίδα “ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ”, Φύλλο: 3.784, Παρασκευή 19 Σεπτεμβρίου 1975, σελ. 03.
  12. Εφημερίδα “ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ”, Φύλλο: 3.785, Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου 1975, σελ. 07.

(*) Περικλής Παναγιώτου Σακελλάριος, Αρχιτέκτονας Ε.Μ.Π. (1930) και Μηχανικός της Διευθύνσεως Τεχνικών Υπηρεσιών Ε.Ο.Τ. (Αριθμός Μητρώου Τ.Ε.Ε.: 1.080).

(*) Στέφανος Αντωνίου Νίκογλου, Πολιτικός Μηχανικός της Eidgenössische Techinsche Hochschüle Ζυρίχης (1934) και Εργολήπτης Δημοσίων Έργων Δ’ Τάξεως (Αριθμός Μητρώου Τ.Ε.Ε.: 3.015).

(*) Γεώργιος Δημητρίου Ραζής, Αρχιτέκτων Ε.Μ.Π. (1948) και Μηχανικός Μελετών του Γραφείου Νομομηχανικού Θεσσαλονίκης (Αριθμός Μητρώου Τ.Ε.Ε.: 4.294).

πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_140 της ΠΕΣΕΔΕ

 Ακολουθήστε το gobhma.gr στο Google News για να έχετε έγκαιρη & έγκυρη τεχνική ενημέρωση

Αυτά και άλλα πολλά άκρως ενδιαφέροντα στο περιοδικό της ΠΕΣΕΔΕ που κυκλοφορεί – ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ! Καλή ανάγνωση!
Διαβάστε επίσης

Η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για λόγους επισκεψιμότητας και στατιστικών. Συνεχίζοντας την περιήγηση, αποδέχεστε τη χρήση αυτών των cookies Αποδοχή Περισσότερα