Οι Τεχνικές Προδιαγραφές Εκτέλεσης Έργων και η Έγκρισή τους: Παπασταμάτης Ζήσης Π.Μηχ/κος, MSc “Υπόγεια Έργα»- Εισηγητού ΙΝ.ΕΠ./Εθν. Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης
πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_114 της ΠΕΣΕΔΕ
(Α΄). Η σημασία των Τεχνικών Προδιαγραφών (Τ.Π.) κατά την Εκτέλεση Δημοσίων Έργων
Τεχνικές Προδιαγραφές είναι οι τεχνικές απαιτήσεις που καθορίζουν τα ελάχιστα αναγκαία χαρακτηριστικά του υλικού, προκειμένου αυτό να προσδιορισθεί αντικειμενικά με τρόπο που να ανταποκρίνεται στη χρήση, για την οποία προορίζεται από τον φορέα π.χ. επίπεδα ποιότητας ή απόδοσης, επίπεδα ασφάλειας, διαστάσεις καθώς και τις λοιπές απαιτήσεις ποιότητας, όπως δοκιμές, συσκευασία, σήμανση κ.ά.
Στις συμβάσεις δημοσίων έργων οι Τ.Π.:
• Καθορίζουν τα απαιτούμενα Χαρακτηριστικά ενός υλικού, ενός προϊόντος ή μιας προμήθειας ειδών και οι οποίες επιτρέπουν τον αντικειμενικό προσδιορισμό αυτών, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στη χρήση για την οποία προορίζονται από την αναθέτουσα αρχή.
• Εξασφαλίζουν ισότιμη πρόσβαση στους προσφέροντες.
Βάσει της Κοινοτικής οδηγίας 98/34 πρέπει να διατυπώνονται: είτε με παραπομπή στις Τ.Π. και, κατά σειρά προτίμησης, στα εθνικά πρότυπα στις ευρωπαϊκές τεχνικές εγκρίσεις, στις κοινές Τ.Π., στα διεθνή πρότυπα, είτε με αναφορά σε επιδόσεις ή λειτουργικές απαιτήσεις είτε με παραπομπή στις προδιαγραφές.
Κατά γενικό τρόπο στην Ελλάδα οι Τ.Π. που περιλαμβάνονται στα συμβατικά τεύχη των δημοσίων έργων (ΤΣΥ), δεν είναι εναρμονισμένες με τις απαιτήσεις της Κ.Ο. 98/34. Η συμμόρφωση με αυτήν την υποχρέωση προϋποθέτει την ύπαρξη ενός αποτελεσματικού μηχανισμού για τη διαρκή ενημέρωση και προσαρμογή των εθνικών Τ.Π. προς το πλήθος των εκδιδόμενων καθημερινά νέων ευρωπαϊκών προτύπων, Κανονισμών κ.λπ. Στη Γερμανία π.χ. η ενημέρωση αυτή γίνεται 2 φορές κάθε χρόνο. Η μη-ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών προτύπων, τεχνικών προδιαγραφών και τεχνικών εγκρίσεων στις δημόσιες συμβάσεις, και κυρίως η γενικότερη ασάφεια που διέπει τις ΤΣΥ και τα τιμολόγια, ως προς τα ισχύοντα πρότυπα και προδιαγραφές λειτουργεί σε βάρος της ποιότητας των έργων και των δομικών προϊόντων, οδηγεί σε εσφαλμένες εκτιμήσεις της δαπάνης των έργων κατά τον προϋπολογισμό τους, και σε αδυναμία κοστολόγησής τους για την υποβολή αξιόπιστων προσφορών από τους ενδιαφερομένους .
Οι Τ.Π. πρέπει να διατυπώνονται έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η μεγαλύτερη δυνατή ευρύτητα συμμετοχής στον διαγωνισμό και να μη δημιουργούνται αδικαιολόγητα εμπόδια στον ανταγωνισμό. Στη διακήρυξη και σύμβαση επισυνάπτονται οι Τεχνικές προδιαγραφές του προς προμήθεια υλικού ή αναφέρεται συγκεκριμένο πρότυπο (ευρωπαϊκό ή αναγνωρισμένου Οργανισμού) ή προδιαγραφή (ενοποιημένη, άλλου φορέα). Οι αναθέτουσες αρχές /φορείς απαγορεύεται:
• να αναγράφουν όρων που να προσδιορίζουν προϊόντα ορισμένης κατασκευής ή προέλευσης ή μεθόδους επεξεργασίας, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα να ευνοούνται ορισμένες επιχειρήσεις ή προϊόντα,
• να αναφέρονται σε εμπορικά σήματα, διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τύπους ορισμένης προέλευσης ή παραγωγής.
Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, εφόσον δεν είναι δυνατό να περιγραφεί ένα είδος με τεχνικές προδιαγραφές σαφείς και πλήρως κατανοητές, η μνεία των ανωτέρω στοιχείων είναι επιτρεπτή, αλλά υποχρεωτικά συνοδεύεται από τις λέξεις «ή ισοδύναμο». Εναλλακτικά στη διακήρυξη μπορεί να αναφέρεται συγκεκριμένο πρότυπο (ευρωπαϊκό ή αναγνωρισμένου οργανισμού) ή προδιαγραφή (ενοποιημένη, άλλου φορέα).
Οι Τεχνικές Προδιαγραφές απαιτείται να έχουν εγκριθεί πριν από την προκήρυξη του διαγωνισμού, στη Διακήρυξη δεν θα αναγράφεται ρητά η Απόφαση έγκρισής τους, πρέπει δέ να καλύπτουν απαιτήσεις Ποιοτικής απόδειξης Τεχνικών Προδιαγραφών για χρήση ορισμένων πιστοποιητικών ή συστημάτων διασφάλισης ποιότητας (ISO, CE κ.ά.), ώστε να διασφαλίζεται ότι τα προϊόντα χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό ποιότητας.
Η έγκριση των Προδιαγραφών και Κανονισμών κατόπιν ανάγκης ενσωμάτωσης των κοινοτικών οδηγιών εισήχθη στην κείμενη νομοθεσία με το Ν. 1418/84 και ειδικότερα με το Άρθρο 21 αυτού. Η έγκριση των Προδιαγραφών και Κανονισμών γίνεται με Απόφαση του Υπουργού του έχει την αρμοδιότητα εκτέλεσης Δημοσίων Έργων (τότε Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., κατόπιν ΥΠΟ.ΜΕ.ΔΙ. Και σήμερα Υ.Μ.Ε.).
Η καινοτομία του Νόμου 4412/2016 στο εν λόγω θέμα έχει να κάνει με τον καθορισμό και έγκριση των Τεχνικών Προδιαγραφών, η οποία συντελείται πριν την έναρξη της διαδικασίας σύναψης της σύμβασης κατά το άρθρο 61. Στην εν λόγω Απόφαση γίνεται μνεία στον τρόπο κατασκευής των έργων και στην ποιότητα, στον τρόπο σύνθεσης και επεξεργασίες στη χρήση και στον έλεγχο των υλικών κατασκευής των έργων. Με την Απόφαση αυτή μπορεί να ορίζεται αν οι θεσπιζόμενες προδιαγραφές είναι υποχρεωτικές σε κάθε περίπτωση ή ισχύουν προαιρετικά ή ισχύουν ως ελάχιστα όρια.
Στις Π.Τ.Π. καθορίζονται –μέσω γενικών ή ειδικών κανονιστικών διατάξεων– σαφώς:
- το Αντικείμενο των εργασιών,
- Τα Αποδεκτά υλικά,
- Ο Τρόπος εκτέλεσης εργασίας
- Οι κατασκευαστικές τεχνικές / μέθοδοι και
- ΟΙ Τρόποι Επιμέτρησης, Μεθοδολογία δοκιμών, ελέγχων και παραλαβής των έργων.
Σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο Άρθρο 178 του Ν. 4412 / 2016 για τις Συμβάσεις Έργων με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων μπορούν να εγκρίνονται προδιαγραφές και κανονισμοί για την ορθή τήρηση και εφαρμογή των προδιαγραφών και κανονισμών της παρ. 8 του άρθρου 54 («Τεχνικές προδιαγραφές»).
Η παράβαση των διατάξεων του παρόντος άρθρου και των κανονιστικών αποφάσεων που εκδίδονται με εξουσιοδότησή του διώκεται και τιμωρείται, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 458 του Ποινικού Κώδικα. Επιπλέον, κατά των παραβατών επιβάλλεται με απόφαση του ΥΠΟΜΕΔΙ πρόστιμο, το οποίο δεν μπορεί να είναι κατώτερο των 880 ευρώ και ανώτερο των 73.500 ευρώ συνολικά κατά περίπτωση ελέγχου, εφόσον πρόκειται για παράβαση ή παραβάσεις κανονισμών ή υποχρεωτικών προδιαγραφών που αναφέρονται στον τρόπο κατασκευής των δημόσιων ή ιδιωτικών έργων, σύμφωνα και με τις οικείες συμβάσεις και τις εγκεκριμένες μελέτες ή στην ποιότητα, στον τρόπο σύνθεσης και επεξεργασίας, στη μεταφορά, στη χρήση και στον έλεγχο των υλικών κατασκευής των έργων.
(Β΄) Οι Εθνικές Τεχνικές Προδιαγραφές (Ε.ΤΕ.Π.)
Με την Απόφαση αριθ. ΔΙΠΑΔ/ΟΙΚ/273 / 17-7-2012 εγκρίθηκαν τετρακόσιες σαράντα (440) Ελληνικές Τεχνικές Προδιαγραφές (ΕΤΕΠ) με υποχρεωτική εφαρμογή σε όλα τα Δημόσια Τεχνικά Έργα. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η εναρμόνιση των Ελληνικών Τεχνικών Προδιαγραφών με τα Διεθνή και Ευρωπαϊκά Πρότυπα, τα οποία είναι κάθε φορά σε ισχύ, και διευκολύνεται η επίτευξη του στόχου της ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς και στον τομέα των Δομικών Έργων. Οι Ελληνικές Τεχνικές Προδιαγραφές παραπέμπουν σε Διεθνή και Ευρωπαϊκά Πρότυπα κατά συστηματικό τρόπο, ο οποίος διασφαλίζει τη χρήση της εκάστοτε ισχύουσας έκδοσης αυτών των Προτύπων. Ο Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης (ΕΛΟΤ) ολοκλήρωσε το έργο της επεξεργασίας των 451 Τεχνικών Προδιαγραφών, της Δημόσιας και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο κρίσης των κειμένων αυτών και, μετά από γνωμοδότηση της αρμόδιας Τεχνικής Επιτροπής του ΕΛΟΤ ΤΕ99, προώθησε την έκδοση των κειμένων αυτών, ως Ελληνικών Τεχνικών Προδιαγραφών.
Οι ΕΤΕΠ αναπτύχθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος παραγωγής των Δημοσίων Έργων. Έχουν διαμορφωθεί από επιτροπές τεχνικών (ιδιώτες, δημόσιοι υπάλληλοι) υπό την αιγίδα του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. , με τεχνική και διοικητική υποστήριξη από το ΙΟΚ (Ινστιτούτο Οικονομίας Κατασκευών). Στη συνέχεια ελέγχθηκαν, μορφοποιήθηκαν από τον ΕΛΟΤ σύμφωνα με το λογότυπο των Ευρωπαϊκών Προτύπων, κοινοποιήθηκαν και έγιναν αποδεκτές από την EE ως Ελληνικές Τεχνικές Προδιαγραφές (ΕΤΕΠ).
Με το με αριθμ. 185/2-3-2012 έγγραφο της Γ.Δ.Σ.Ε./Επιτροπής Παρακολούθησης και Βελτίωσης του Συστήματος Τιμολόγησης Έργων (Επ-Τιμ) βεβαιώνεται η εναρμόνιση των υπό έγκριση αναμορφωμένων Τιμολογίων ΝΕΤ Οδοποιίας, Λιμενικών, Πρασίνου και ΗΛΜ Συγκοινωνιακών Έργων με 440 από τις προαναφερόμενες 451 Ελληνικές Τεχνικές Προδιαγραφές.
Οι 440 Εθνικές Τεχνικές Προδιαγραφές ΕΤΕΠ καλύπτουν τις συνηθέστερες εργασίες κατασκευής όλων των κατηγοριών Δημοσίων Έργων. Βασικό χαρακτηριστικό τους είναι ότι παραπέμπουν κατά συστηματικό τρόπο στα Ευρωπαϊκά Πρότυπα για τα πάσης φύσεως ενσωματούμενα υλικά στις εκτελούμενες εργασίες και στις υποχρεώσεις σήμανσης CE που προβλέπονται από τα Εναρμονισμένα Ευρωπαϊκά Πρότυπα (hEN) στο πλαίσιο της Οδηγίας 89/106.
Οι ΕΤΕΠ υπαγόμενες στις διαδικασίες του ΕΛΟΤ αναθεωρούνται / επικαιροποιούνται διαμέσου της Τεχνικής Επιτροπής ΤΕ/99, συνεπώς, τυχόν ουσιώδεις μεταβολές στα χαρακτηριστικά των ενσωματούμενων υλικών και στον τρόπο εκτέλεσης των εργασιών θα αντιμετωπίζονται με την έγκριση νέας έκδοσης ΕΤΕΠ. Η υποχρεωτική εφαρμογή των επικαιροποιημένων και νέων ΕΤΕΠ θα ορίζεται με Απόφαση του αρμόδιου Υπουργού με μέριμνα της αρμόδιας Υπηρεσίας της ΓΓΔΕ.
Κατά την επεξεργασία των κειμένων ο ΕΛΟΤ διατήρησε την κωδικοποίηση των ΠΕΤΕΠ, προσθέτοντας στον κωδικό το κοινό πρόθεμα ΕΛΟΤ ΤΠ 1501-. Το υπόλοιπο μέρος του κωδικού αποτελείται από τέσσερα διψήφια αριθμητικά πεδία της μορφής ΧΧ-ΧΧ-ΧΧ-ΧΧ. Το 1ο πεδίο αντιστοιχεί στην Κατηγορία εργασιών, το 2ο Ομάδα εργασιών το 3ο στο Αντικείμενο και το 4ο στον Τύπο των εργασιών. Τα τέσσερα πεδία είναι υποχρεωτικώς διψήφια και όταν η αριθμητική τιμή τους είναι μικρότερη του 10 προηγείται «0» (π.χ. 01, 02 κ.ο.κ.). Η ανάλυση του τίτλου ορισμένων ΕΤΕΠ σταματά στο 3ο επίπεδο και στις περιπτώσεις αυτές το τέταρτο πεδίο (παραμένει υποχρεωτικό) παίρνει τη μορφή «00».
Οι εγκεκριμένες ΕΤΕΠ καλύπτουν 15 γενικές κατηγορίες εργασιών και κωδικοποιούνται σε 1ο επίπεδο ως εξής: (1) κατασκευές από σκυρόδεμα, (2) χωματουργικές εργασίες, (3) δομικές εργασίες κτιρίων, (4) Η/Μ κτιριακών έργων, (5) έργα οδοποιίας, (6) έργα αεροδρομίων, (7) σιδηροδρομικά έργα, (8) υδραυλικά έργα, (9) λιμενικά και λοιπά θαλάσσια έργα, (10) έργα πράσινου, (11) γεωτεχνικές εργασίες, (12) σήραγγες, (13) κατασκευή φραγμάτων, (14) έργα αποκατάστασης ζημιών κατασκευών και (15) καθαιρέσεις-κατεδαφίσεις-αποξηλώσεις
Στό κείμενό τους περιλαμβάνουν γενικώς τα ακόλουθα εδάφια:
• Αντικείμενο εργασιών • Τυποποιητικές παραπομπές • Όροι και ορισμοί
Ενσωματούμενα υλικά και κριτήρια αποδοχής τους
• Μεθοδολογία κατασκευής – απαιτήσεις • Ποιοτικοί έλεγχοι • Όροι/απαιτήσεις υγιεινής και ασφάλειας του εργατοτεχνικού προσωπικού, απαιτήσεις προστασίας περιβάλλοντος και • Τρόπος επιμέτρησης
