Τεχνολογίες αύξησης της ενεργειακής απόδοσης στρατιωτικών εγκαταστάσεων

πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_111 της ΠΕΣΕΔΕ

Ανθλγός (ΠΒ) Χατζηάστρου Μιχαήλ
Δρ. Κολοβός Κωνσταντίνος, Χημικός Μηχανικός, Καθηγητής ΣΣΕ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στόχος του ερευνητικού έργου, αποτέλεσε η δημιουργία ενός σύγχρονου οδηγού ορθών πρακτικών για την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών ενεργειακής αναβάθμισης στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Οι τεχνολογίες που περιγράφονται αφορούν επεμβάσεις σε επίπεδο οικοδομικής, ηλεκρο/μηχανολογικών εφαρμογών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αυτοματισμού και εφαρμογών βιοκλιματικού σχεδιασμού. Αναλύοντας και λαμβάνοντας υπόψη, την περιβαλλοντική πολιτική του ΥΠΕΘΑ, το εθνικό και ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο τεχνολογιών αύξησης της ενεργειακής απόδοσης, καθώς και τις απαιτήσεις σε επίπεδο σχεδιασμού που πρέπει να τηρούνται για την ειδική κατηγορία των στρατιωτικών εγκαταστάσεων, πραγματοποιούνται στοχευμένες τεχνολογικές προτάσεις και περιγράφονται οι μεθοδολογίες επεμβάσεων που εξασφαλίζουν παράλληλα με την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, ένα ευρύτερο σύνολο λειτουργικών χαρακτηριστικών, κρίσιμων για την ειδική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Το παρόν άρθρο είναι τμήμα ομότιτλης Πτυχιακής Εργασίας του Τμήματος Στρατιωτικών Επιστημών, της Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του ακαδημαϊκού έτους 2017-2018. Αντικείμενο του ερευνητικού έργου αποτέλεσε η διερεύνηση των τεχνολογιών αύξησης της ενεργειακής απόδοσης που μπορούν να εφαρμοστούν στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις, σε επίπεδο οικοδομικής, ηλεκρο/μηχανολογικών εφαρμογών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αυτοματισμών και εφαρμογών βιοκλιματικού σχεδιασμού όπως:
⦁ Θερμομόνωση των αδιαφανών δομικών στοιχείων του κτιριακού κελύφους.
⦁ Εφαρμογή ενεργειακών διαφανών δομικών στοιχείων (κουφώματα).
⦁ Εφαρμογή συστημάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργεια (συστήματα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, θέρμανσης, ψύξης, παραγωγής ζεστού νερού χρήσης).
⦁ Εφαρμογή συστημάτων οικονομικού φωτισμού.
⦁ Εφαρμογή έξυπνων συστημάτων αυτοματισμού και διαχείρισης της ενέργειας.
⦁ Εφαρμογή μεθόδων παθητικού δροσισμού (σκίαση).
Σκοπός της έρευνας, αποτέλεσε η δημιουργία ενός σύγχρονου οδηγού ορθών πρακτικών για την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών ενεργειακής αναβάθμισης των στρατιωτικών εγκαταστάσεων του Ελληνικού Στρατού. Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιούνται στοχευμένες τεχνολογικές προτάσεις για ένα ευρύτερο σύνολο λειτουργικών χαρακτηριστικών, κρίσιμων για την ειδική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις, όπως:
⦁ Η ενεργειακή αυτονομία και ασφάλεια.
⦁ Η βέλτιστη θερμική άνεση.
⦁ Η μείωση του κόστους χρήσης.
⦁ Η υψηλή πυροπροστασία.
⦁ Η βέλτιστη ηχομόνωση.
⦁ Η χαμηλή ανίχνευση στο υπέρυθρο φάσμα.
⦁ Η βέλτιστη ανθεκτικότητα.
⦁ Η μείωση του κόστους συντήρησης.
⦁ Η καλύτερη διαχείριση και φύλαξη.

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Οι επεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης που προτείνονται λαμβάνουν υπόψη την Περιβαλλοντική Πολιτική του ΥΠΕΘΑ που έχει ως σκοπό την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων όλων των δραστηριοτήτων των Ενόπλων Δυνάμεων και την εφαρμογή των αρχών της αειφόρου (βιώσιμης) ανάπτυξης. Ειδικότερα ελήφθησαν υπόψη:
⦁ Το σύνολο του θεσμοθετημένου Εθνικού και Ευρωπαϊκού κανονιστικού πλαισίου για την προώθηση ενεργειακά αποδοτικότερων προϊόντων και τη κατασκευή κτιρίων με χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση.
⦁ Τα Ελληνικά Κατασκευαστικά Πρότυπα ΕΛΟΤ ΤΠ.
⦁ Ο Κτιριοδομικός Κανονισμός.
⦁ Ο Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός.
⦁ Ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός. [1-10], [28].

ΘΕΡΜΟΜΟΝΩΣΗ ΑΔΙΑΦΑΝΩΝ ΔΟΜΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ
Μεταξύ όλων των δυνατών παρεμβάσεων αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, οι επεμβάσεις θερμομόνωσης των αδιαφανών δομικών στοιχείων των στρατιωτικών κτιριακών εγκαταστάσεων είναι ιδιαίτερης σπουδαιότητας και αξίας, καθώς είναι σε θέση να εξασφαλίσουν ένα ευρύτερο σύνολο πλεονεκτημάτων και σημαντικών λειτουργικών χαρακτηριστικών.
Για τους εμπορικότερους τύπους θερμομονωτικών υλικών:
⦁ Εξηλασμένη πολυστερίνη,
⦁ Διογκωμένη πολυστερίνη (λευκή και γραφιτούχα),
⦁ Πετροβάμβακας, και
⦁ Υαλοβάμβακας,
εξετάστηκαν οι φυσικοχημικές και μηχανικές ιδιότητές τους:
⦁ Θερμική αγωγιμότητα,
⦁ Επίδραση της υγρασίας,
⦁ Διαπνοή,
⦁ Αντίδραση στη φωτιά,
⦁ Ηχοαπορρόφηση,
⦁ Αντοχή σε συμπίεση,
και του τρόπου που οι ιδιότητες αυτές μπορούν να επηρεάσουν τις στρατιωτικές κτηριακές εγκαταστάσεις στις επεμβάσεις θερμομόνωσης.
Πρόσθετοι παράμετροι σχεδιασμού αποτέλεσαν η επίδραση της μόνωσης:
⦁ Στη θερμική άνεση και ποιότητα διαβίωσης
⦁ Στη αύξηση της ανθεκτικότητας και μείωση του κόστους συντήρησης.
⦁ Στη μείωση της ανίχνευσης και αύξηση της ασφάλειας του κτιρίου από μέσα υπέρυθρης παρατήρησης.
Με βάση την ανάλυση προέκυψαν οι παρακάτω βέλτιστες επιλογές ανά δομικό στοιχείο:
⦁ Χρήση πετροβάμβακα στα σύνθετα συστήματα εξωτερικής θερμομόνωσης (ΣΣΕΘ), τις κεκλιμένες στέγες και τις μεταλλικές οροφές εξασφαλίζοντας, παράλληλα με την θερμομόνωση, την απαιτούμενη πυροπροστασία και ηχομόνωση. (Εικόνες 1-3).
⦁ Χρήση εξηλασμένης πολυστερίνης στα δώματα και τα υπόγεια λόγω της ικανότητας διατήρησης των ιδιοτήτων της υπό την επίδραση της υγρασίας και παρατεταμένων μηχανικών φορτίσεων. (Εικόνες 4-6).
Για τις παραπάνω επεμβάσεις, εφαρμόζοντας τα ελάχιστα πάχη μόνωσης που ορίζονται ανά κλιματική ζώνη υπολογίζεται βάσει ΚΕνΑΚ ότι μπορεί να επιτευχθεί μείωση των θερμικών απωλειών από τα δομικά στοιχεία σε ποσοστό της τάξης άνω του 80 % ανά m2 μονωμένης επιφάνειας.

Εικόνα 1: ΣΣΕΘ με πετροβάμβακα
Εικόνα 2: Κεραμοσκεπή με πετροβάμβακα
Εικόνα 3: Μεταλλική οροφή με πετροβάμβακα
Εικόνα 4: Βατό δώμα «Διπλό Βέλτιστο» με εξηλασμένη πολυστερίνη
Εικόνα 5: Φυτεμένο συμβατικό δώμα με εξηλασμένη πολυστερίνη
Εικόνα 6: Περίμετρος και πλάκα υπογείου με εξηλασμένη πολυστερίνη.

Επιβεβαίωση των παραπάνω εκτιμήσεων προέρχεται από πιλοτικό έργο του ΥΠΕΘΑ στο κτίριο ΕΡΜΗΣ στις 110 Πτέρυγας Μάχης (Εικόνα 7), καθώς από την ανάλυση των δημοσιευμένων στοιχείων προέκυψε ότι η εφαρμογή ΣΣΕΘ στους εξωτερικούς τοίχους, που αποτελεί το 33 % του συνόλου των αδιαφανών δομικών στοιχείων (τοίχοι-δώμα-δάπεδο), είχε ως αποτέλεσμα την ετήσια εξοικονόμηση πετρελαίου θέρμανσης κατά 34 %. [1], [11-13], [18-20], [22-23], [25-26], [29-35].

Εικόνα 7: Κτίριο ΕΡΜΗΣ στις 110 Πτέρυγας Μάχης, πριν και μετά την εφαρμογή ΣΣΕΘ.

ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΚΟΥΦΩΜΑΤΩΝ
Η συνολική μείωση της θερμικής απώλειας που προέρχεται από τα κουφώματα είναι συνδυασμός των επιλογών μας στα επιμέρους υλικά που το απαρτίζουν: το πλαίσιο, η θερμοδιακοπή, οι υαλοπίνακες και τα ρολά.
Ανάμεσα σε όλους τους τύπους των πλαισίων (Αλουμινίου, Συνθετικά, Ξύλινα), αυτοί του αλουμινίου αποτελούν την βέλτιστή λύση σε μια εν δυνάμει ενεργειακή αναβάθμιση στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Συνδυάζουν υψηλές μηχανικές αντοχές με χαμηλό βάρος, προσφέρουν ασφάλεια έναντι της διάρρηξης, μεγαλύτερη σταθερότητα στην ηλιακή ακτινοβολία και κατά συνέπεια μεγαλύτερη διάρκεια ζωής στο χρόνο, καλύτερη συμπεριφορά έναντι της φωτιάς και υψηλότερα επίπεδα ηχομόνωσης. Η βέλτιστη θερμομονωτική ικανότητα των πλαισίων αλουμινίου εξασφαλίζεται με την τοποθέτηση ικανού πάχους θερμοδιακοπής μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού προφίλ αλουμινίου του πλαισίου.
Ως προς τους υαλοπίνακες εκτός από τον αριθμό τους στο κούφωμα (απλός-διπλός-τριπλός), καθοριστικό ρόλο επιλογής παίζει η ικανότητα πρόσληψη της ηλιακής ακτινοβολίας. Υαλοπίνακες με μεγάλη απορροφητικότητα συνιστώνται για περιοχές με ψυχρό κλίμα όπως π.χ. οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις στον Έβρο, ενώ υαλοπίνακες με μεγάλη ανακλαστικότητα προτείνονται για χρήση σε περιοχές με θερμό κλίμα όπως π.χ. στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Αιγαίου.

Εικόνα 8:Αντικατάσταση κουφωμάτων κτιρίου ΕΡΜΗΣ, 110 Πτέρυγας Μάχης.

Ανατρέχοντας στον ΚΕνΑΚ ικανοποιητικές τιμές θερμοπερατότητες, Uw = 2,3-2,4 W/m2K, κουφώματος αλουμινίου για στρατιωτικές εγκαταστάσεις είναι δυνατόν να επιτευχθούν με θερμοδιακοπή 24 mm, ποσοστό πλαισίου 20-40 %, διπλό τζάμι με διάκενο αέρα 12 mm και επίστρωση ειδικής μεμβράνης με συντελεστή εκπομπής ε = 0,10. Αντίστοιχα ρολά αλουμινίου με θερμοδιακοπή και θερμομόνωση στα φύλλα του ρολού μπορούν να εξασφαλίσουν συντελεστή θερμοπερατότητας ρολού Urb=1,0 W/m2K.
Οι παραπάνω τιμές προτείνονται ως ελάχιστοι παράμετροι σχεδιασμού, δεδομένου ότι η τεχνολογία παραγωγής ενεργειακών κουφωμάτων έχει εξελιχθεί και μπορεί να προσφέρει ακόμη χαμηλότερες θερμοπερατότητες κουφώματος.
Στο πιλοτικό έργο του ΥΠΕΘΑ στο κτίριο ΕΡΜΗΣ στις 110 Πτέρυγας Μάχης στη Λάρισα και την ανάλυση των δημοσιευμένων στοιχείων προέκυψε ότι η ετήσια εξοικονόμηση πετρελαίου θέρμανσης από την τοποθέτηση ενεργειακών κουφωμάτων (Εικόνα 8), έφτασε στο 17 %, ποσοστό επίσης εξαιρετικά υψηλό αν αναλογιστεί κανείς πως τα ηλιοστάσια αποτελούσαν μόλις το 8,5 % του συνόλου του κτηριακού περιβλήματος. [1], [14], [24], [35].

⦁ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που παράγουν την απαιτούμενη ποσότητα ηλεκτρικής ή θερμικής ενέργειας χωρίς συμβατικά καύσιμα, που εξετάστηκαν είναι:
⦁ Τα φωτοβολταϊκά (φ/β) συστήματα για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
⦁ Οι αντλίες θερμότητας αέρος-νερού για θέρμανση, ψύξη και παραγωγή ζεστού νερού χρήσης (ΖΝΧ).
⦁ Τα ηλιοθερμικά συστήματα παραγωγής ζεστού νερού χρήσης και υποβοήθησης θέρμανσης.
Η επιλογή των συστημάτων αυτών έγινε με βάση την διεθνή εμπειρία και πρακτική όσον αφορά την ευκολία τοποθέτησής τους στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις και την απόδοσή τους.


Φωτοβολταϊκά συστήματα
Οι φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις αποτελούν μια τεχνολογία μετατροπής της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρική ενέργεια, η οποία στη συνέχεια αξιοποιείται στην κάλυψη των ηλεκτρικών καταναλώσεων των κτιρίων. Η Ελλάδα διαθέτει ένα αξιοσημείωτο ηλιακό δυναμικό για την ανάπτυξη και εφαρμογή φ/β συστημάτων στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις.
Η αυτονομία αλλά κυρίως η ασφάλεια του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας των στρατιωτικών εγκαταστάσεων αποτελεί υψηλή προτεραιότητα στον ενεργειακό σχεδιασμό πολλών κρατών. Η εθνική ασφάλεια απαιτεί οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις να έχουν ηλεκτρική ενέργεια ακόμη και κατά τη διάρκεια μακροχρόνιας διακοπής για άλλα μέρη της κοινωνίας ή της χώρας. Στις ΗΠΑ προγραμματίζεται να επιτευχθεί πλήρης ενεργειακή αυτονομία των ενόπλων δυνάμεων με φωτοβολταϊκά έως το 2025.
Το κυριότερο πλεονεκτήματα που μπορούν να προσφέρουν τα φ/β συστήματα στον Ελληνικό στρατό είναι ότι μπορούν να εγκατασταθούν αυτόνομα συστήματα σε απομακρυσμένες εγκαταστάσεις π.χ. σε φυλάκια, νησίδες και απομακρυσμένες στρατιωτικές βάσεις που δεν υποστηρίζονται από το εθνικό ηλεκτρικό δίκτυο.

Εικόνα 9: Υπηρεσίας Διακριβώσεων Ε.Δ.

Από την ανάλυση των στοιχείων μελέτης για την εγκατάσταση φ/β συστήματος στο εργοστάσιο της διακλαδικής Υπηρεσίας Διακριβώσεων των Ενόπλων Δυνάμεων (Εικόνα 9), υπολογίστηκε ότι η τοποθέτηση του φ/β συστήματος θα μπορούσε να καλύψει για τα προσεχή 20 χρόνια, το 75% των ετήσιων αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας δωρεάν από τον ήλιο.

Με βάση τις τρέχουσες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, το κόστος της επένδυση αναμένεται να αποσβεστεί σε λιγότερο από 7,2 έτη (Διάγραμμα 1) και η επένδυση για τα επόμενα χρόνια να έχει ποσοστό ετήσιας απόδοσης 13,9 %.

Διάγραμμα 1: Απόδοση της επένδυσης φ/β σε βάθος 20ετίας

Αντλίες θερμότητας αέρος-νερού
Σημαντική παράμετρος στην ενεργειακή αναβάθμιση των στρατιωτικών εγκαταστάσεων αποτελούν οι τεχνολογίες που αφορούν τα συστήματα θέρμανσης/ψύξης και παραγωγής ζεστού νερού χρήσης.
H αντλία θερμότητας είναι μια ψυκτική μηχανή που μπορεί, να ψύξει και με αντιστροφή της λειτουργίας της να θερμάνει ένα χώρο. Η διπλή αυτή λειτουργία έχει να κάνει με τον ορισμό, κάθε φορά από τον χρήστη, του υψηλού και του χαμηλού θερμοκρασιακού χώρου.
Ειδικότερα οι αντλίες αέρος – νερού εκμεταλλεύονται για την «άντληση» ενέργειας τον περιβάλλοντα αέρα και είναι ιδανικές για τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις λόγω της υψηλής απόδοσης και της εύκολης τοποθέτησης. Απορροφούν περίπου το 75-80 % της απαιτούμενης ενέργειας για θέρμανση και ψύξη από το περιβάλλον. Το υπόλοιπο 20-25 % το παίρνουμε με την μορφή της ηλεκτρικής ενέργειας που ενδεχομένως μπορεί να προέρχεται και από φ/β συστήματα. Μπορούν με ευκολία να αντικαταστήσουν στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις (Εικόνα 10) τα συμβατικά συστήματα θέρμανσης με ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, μαζούτ, κ.α.) χωρίς ιδιαίτερες παρεμβάσεις σε ένα υφιστάμενο δίκτυο και να παρέχουν και ζεστό νερό χρήσης. Σε νέες εγκαταστάσεις εκτός από θέρμανση και ζεστό νερό χρήσης, μπορούν να προσφέρουν και ψύξη αντικαθιστώντας τα καλοριφέρ με μονάδες ανεμιστήρα στοιχείου (fan coil).

Εικόνα 10: Ενδικτικό κύκλωμα σύνδεσης αντλίας θερμότητας αέρος-νερού

Αν και δεν έχουν πραγματοποιηθεί πιλοτικές εφαρμογές αντικατάσταση λέβητα πετρελαίου με αντλία θερμότητας αέρος-νερού σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, εντούτοις, με βάση το δημοσιευμένο προφίλ κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης του κτιρίου Ερμής της 110 Πτέρυγας Μάχης στη Λάρισα, προκύπτει ότι η τοποθέτηση αντλίας θερμότητας αέρος-νερού με απόδοση COP=4,2 θα επέφερε ετήσια μείωση του κόστους θέρμανσης κατά 58 %.
Οι παραπάνω υπολογισμοί για το κτίριο Ερμής αφορούν τις κτιριακές εγκαταστάσεις πριν την εφαρμογή ΣΣΕΘ και ενεργειακών κουφωμάτων, που οδήγησαν σε μείωση των ενεργειακών αναγκών για θέρμανση κατά 34%. Κατά συνέπεια, η όποια μελλοντική επιλογή για τοποθέτηση αντλίας θερμότητας αφενός θα απαιτήσει μικρότερης ισχύος αντλία και άρα πιο οικονομική και αφετέρου η εξοικονόμηση για δαπάνες θέρμανσης μπορεί φτάσει όπως υπολογίστηκε τελικά στο 71 %.
Ηλιοθερμικά συστήματα
Ο όρος ηλιοθερμικά συστήματα αναφέρεται στα συστήματα που μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια σε θερμική. Όσον αφορά τις στρατιωτικές κτιριακές εγκαταστάσεις, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ηλιοθερμικά συστήματα για την παραγωγή ΖΝΧ και την υποβοήθηση του συστήματος θέρμανσης. Οι κυριότεροι τύποι ηλιακών συλλεκτών υψηλής απόδοσης για χρήση σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις είναι οι επιλεκτικοί ηλιακοί συλλέκτες και οι ηλιακοί συλλέκτες κενού.
Η αποταμίευση του ζεστού νερού από το ηλιοθερμικό σύστημα πραγματοποιείται στο δοχείο αδρανείας. Το δοχείο αδρανείας μπορεί με την αντλία θερμότητας και τους ηλιακούς συλλέκτες. Ο σκοπός του δοχείου αδρανείας, είναι να αποθηκεύει ζεστό νερό όταν αυτό παράγεται από την αντλία θερμότητας ή τον ηλιακό συλλέκτη, και να μας παρέχει ζεστό νερό όταν παύει να λειτουργεί η αντλία θερμότητας, ή όταν δύει ο ήλιος και ο ηλιακός συλλέκτης παύει να προσφέρει ζεστό νερό. Η διάσταση του δοχείου υπολογίζεται με βάση τις ημερήσιες ανάγκες για ζεστό νερό χρήσης.
Η τοποθέτηση ηλιοθερμικών συστημάτων μπορεί να περιορίσει σημαντικά την δαπάνη για παραγωγή ΖΝΧ στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις, η οποία ως επί το πλείστων πραγματοποιείται με τη χρήση λέβητα πετρελαίου. Από τα πιλοτικά έργα του ΥΠΕΘΑ σε κτιριακές εγκαταστάσεις σε Λάρισα και Σούδα (Εικόνα 11), διαπιστώνεται πως η εφαρμογή ηλιοθερικών συστημάτων μπορεί να μειώσει την ετήσια κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης για παραγωγή ΖΝΧ έως και 36 %. [5], [15-16], [21], [24], [27], [36-38], [40-41].

Κτίριο ΕΡΜΗΣ, 110 Πτέρυγα Μάχης, Λάρισα
Κτίριο ΛΥΣΚ, Ναύσταθος Σούδας

Εικόνα 11: Επεμβάσεις εφαρμογής ηλιοθερμικών συστημάτων σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ

Η εγκατάσταση τεχνητού φωτισμού αποτελεί ένα από τα κυριότερα ενεργειακά συστήματα των στρατιωτικών εγκαταστάσεων κτηριακών και μη. Ο τεχνητός φωτισμός έχει ως σκοπό τη συμπλήρωση ή και την πλήρη αντικατάσταση του φυσικού φωτισμού, παρέχοντας την απαραίτητη οπτική άνεση στους χρήστες των εγκαταστάσεων καθώς και ιδανικές συνθήκες φύλαξής τους.
Οι λαμπτήρες διόδων εκπομπής φωτός, LED, αποτελούν σήμερα την οικονομικότερη επιλογή για φωτισμό καθώς προσφέρουν μεγάλη φωτιστική απόδοση (lm) με μικρή καταναλισκόμενη ισχύ (W) και μπορούν να έχουν εφαρμογή σε κάθε εσωτερικό και εξωτερικό χώρο. Από τα στοιχεία του Πίνακα 1 συνάγεται πως παρέχουν οικονομία της τάξης του 84% σε σχέση με τους κοινούς λαμπτήρες πυρακτώσεως.

Πίνακας 1: Ενδεικτική αντιστοιχία μεταξύ φωτιστικής απόδοσης και ισχύς διαφόρων τύπων λαμπτήρων (υπάρχουν μικρές αποκλίσεις ανάλογα με τον παραγωγό).

Στο πλαίσιο υλοποίησης πιλοτικού έργου του ΥΠΕΘΑ πραγματοποιήθηκαν παρεμβάσεις αντικατάστασης του περιμετρικού φωτισμού του στρατοπέδου Τριανταφυλλίδη στη Ξάνθη (Εικόνα 12). Τα συμβατικά φωτιστικά σώματα με λαμπτήρες νατρίου υψηλής πίεσης 400W, αντικαταστάθηκαν με σύγχρονα φωτιστικά σώματα που διαθέτουν λαμπτήρες LED, ισχύος 150W, επιτυγχάνοντας ετήσια εξοικονόμηση ηλεκτροφωτισμού 60 %. [24], [39], [42].

⦁ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Τα συστήματα ενεργειακής διαχείρισης κτιρίων (BEMS- Building Energy Management System) αποτελούνται από έναν αριθμό αισθητήρων, ενεργοποιητών, ελεγκτών και υπολογιστικών διατάξεων με σκοπό τη ρύθμιση της λειτουργίας των ενεργειακών συστημάτων με βάση τις επιθυμητές τιμές των παραμέτρων του εσωκλίματος των κτιρίων.

Πριν Μετά

Εικόνα 12: Περιμετρικός φωτισμός στρατοπέδου Τριανταφυλλίδη.

Ενδεικτικά, ένα σύστημα BEMS σε μια στρατιωτική εγκατάσταση μπορεί να πραγματοποιεί:
⦁ Επιτήρηση της κατανάλωσης καυσίμου και ηλεκτρικής ενέργειας.
⦁ Εκτέλεση σεναρίων φωτισμού
⦁ Χρονική καταγραφή των γεγονότων με στόχο την ορθολογική λειτουργία και τη διενέργεια προληπτικής συντήρησης των εγκαταστάσεων.
⦁ Έλεγχο και επιτήρηση του κτιρίου μέσω H/Y ή υπολογιστή παλάμης (palmtop), χρησιμοποιώντας ασύρματη σύνδεση προς το διαδίκτυο και μία ή περισσότερες κάμερες μέσα στο κτίριο.
Για τον αυτοματισμό στα συστήματα θέρμανσης/ψύξης και παραγωγής ζεστού νερού χρήσης χρησιμοποιούνται:
⦁ Θερμοστάτες χώρου,
⦁ Θερμοστατικοί διακόπτες,
⦁ Θερμιδομετρητές, και
⦁ Συστήματα αντιστάθμισης.
Οι θερμοστάτες χώρου ρυθμίζουν κεντρικά τις απαιτήσεις για θέρμανση/ψύξη, οι θερμοστατικοί διακόπτες τοπικά και οι θερμιδομετρητές πραγματοποιούν καταγραφή της πραγματικής ενεργειακής κατανάλωσης. Το σύστημα αντιστάθμισης με βάση τα στοιχεία των παραγωγών τους μπορούν να επιτύχουν εξοικονόμηση ως και 20 % καθώς διαβάζουν τις θερμικές ανάγκες που κτιρίου και σε συνδυασμό με τις επικρατούσες συνθήκες εξωτερικής θερμοκρασίας, ρυθμίζει εντελώς αυτόματα την λειτουργία των διαφόρων συσκευών της εγκατάστασης θέρμανσης ή ψύξης έτσι ώστε αυτή να λειτουργεί με την χαμηλότερη δυνατή κατανάλωση.
Οι αυτοματισμοί φωτισμού στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις βοηθούν στη λειτουργία του συστήματος ηλεκτροφωτισμού, όταν ο φωτισμός που προσφέρουν τα συστήματα φυσικού φωτισμού κρίνεται ανεπαρκής για την κάλυψη των επιπέδων οπτικής άνεσης και ασφάλειας που απαιτούνται.
Οι συσκευές που χρησιμοποιούνται είναι:
⦁ Οι χρονοδιακόπτες,
⦁ Οι αισθητήρες παρουσίας,
⦁ Οι ροοστατικοί διακόπτες, και
⦁ Οι διακόπτες δύο θέσεων on-off
Πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η χρήση ροοστατικών διακοπτών με ενσωματωμένο αισθητήρα παρουσίας και αισθητήρα έντασης φυσικού φωτισμού.

Μερικά σενάρια χρήσης παρουσιάζονται παρακάτω:

Στο πλαίσιο υλοποίησης του πιλοτικού έργο του ΥΠΕΘΑ, στο κτίριο ΕΡΜΗΣ της 110 Πτέρυγας Μάχης στην Λάρισα τοποθετήθηκαν θερμιδομετρητές και σύστημα αντιστάθμισης με τις εξής δυνατότητες:
⦁ Λειτουργία ελέγχου διβάθμιου καυστήρα.
⦁ Εβδομαδιαίο χρονοπρόγραμμα θέρμανσης.
⦁ Αυτόματη εναλλαγή θερινής/χειμερινής λειτουργίας.
⦁ Λειτουργία προστασίας του λέβητα από συμπυκνώματα και παγετό.
⦁ Ωρομέτρηση λειτουργίας του καυτήρα.
Αντίστοιχα στο στρατόπεδο Τριανταφυλλίδη στην Ξάνθη, για την εξαγωγή συμπερασμάτων ως προς την εξοικονόμηση ενέργειας με το νέο σύστημα φωτισμού, χρησιμοποιήθηκε μετρητικός εξοπλισμός με σκοπό την συνεχή καταγραφή της καταναλισκόμενης ενέργειας από τη λειτουργία του περιμετρικού φωτισμού.
Το γενικό σύστημα ενεργειακής διαχείρισης που είναι εγκατεστημένο στην 110 Πτέρυγα Μάχης στην Λάρισα έχει δυνατότητα καταγραφής των δεδομένων και αποθήκευσης των καταγεγραμμένων μέσων τιμών ανά οριζόμενο από τον χρήστη διάστημα (πχ 5΄, 10΄ ή 15΄). Υπάρχει δυνατότητα αποθήκευσης όλων των δεδομένων για ένα διάστημα τουλάχιστον 3 χρόνων.
Η αναλυτική καταγραφή των δεδομένων κατανάλωσης ενέργειας οδηγεί σε επίγνωση των ενεργειακών αναγκών και σε στοχευμένες παρεμβάσεις βελτιστοποίησης της χρήσης των ενεργειακών πόρων με την μεγαλύτερη δυνατή οικονομία. [17], [24], [34-35], [39], [43].

ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΡΟΣΙΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΩΝ

Στα υφιστάμενα στρατιωτικά κτίρια, οι επεμβάσεις βιοκλιματικού σχεδιασμού περιορίζεται κυρίως σε επεμβάσεις παθητικού δροσισμού καθώς τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά και η θέση του κτιρίου δεν μπορούν να μεταβληθούν.
Η ηλιοπροστασία των στρατιωτικών κτιρίων τους θερμούς μήνες του έτους θεωρείται απαραίτητη για τη μείωση των ψυκτικών φορτίων σε όσα στρατιωτικά κτίρια κλιματίζονται αλλά και για τη διατήρηση της απαιτούμενης θερμικής άνεσης στο εσωτερικό εκείνων των κτιρίων που δεν κλιματίζονται όπως είναι οι στρατώνες. Προσοχή πρέπει να λαμβάνεται ώστε οι επεμβάσεις παθητικού δροσισμού να μην περιορίζουν τα ηλιακά κέρδη του κτιρίου κατά την διάρκεια του χειμώνα. Η ηλιοπροστασία επιτυγχάνεται με
⦁ Φύτευση,
⦁ Σκιασμό των παραθύρων με στέγαστρα, και
⦁ Ανοιχτόχρωμο χρωματισμό.
Ως προς τη σκίαση με φύτευση της νότιας όψης ενός κτηρίου από φυλλοβόλο δέντρο τη θερινή περίοδο, μπορεί να απορροφήσει 70-85% της ηλιακής ακτινοβολίας χωρίς να παρεμποδίζεται σημαντικά ο ηλιασμός του κατά τη χειμερινή περίοδο (Εικόνα 13). Ο αέρας υπό τη σκιασμένη περιοχή ενός δέντρου, είναι τουλάχιστον κατά 4.5° C δροσερότερος σε σχέση με τον αέρα στη μη σκιασμένη περιοχή.

Εικόνα 13: Σκίαση νότιας όψης κτηρίου από φυλλοβόλο δέντρο τη θερινή περίοδο, χωρίς να παρεμποδίζεται σημαντικά ο ηλιασμός του τη χειμερινή περίοδο.

Η σκίαση των παραθύρων επιτυγχάνεται με τη χρήση σκίαστρων. Υπάρχουν πολλών ειδών σκίαστρα όπως, εξωτερικά ή εσωτερικά, σταθερά ή κινητά, οριζόντια ή κατακόρυφα, και σχαρωτά.
Για ανοίγματα νοτίου προσανατολισμού ιδανικότερες διατάξεις σκιασμού είναι οι οριζόντιες. Για ανοίγματα ανατολικού ή δυτικού προσανατολισμού η σωστή επιλογή είναι τα κατακόρυφα κινητά σκίαστρα γιατί προσφέρουν προστασία από τις ακτίνες του ήλιου, οι οποίες βρίσκονται πολύ χαμηλά το πρωί και το απόγευμα και δεν εμποδίζονται από τα οριζόντια σκίαστρα. Για ανοίγματα νοτιανατολικά και νοτιοδυτικά καταλληλότερα είναι τα σχαρωτά σκίαστρα με προτίμηση στα κινητά από τα σταθερά.
Τέλος, ο χρωματισμός των εξωτερικών επιφανειών των στρατιωτικών κτιριακών εγκαταστάσεων είναι μια σημαντική παράμετρος καθορισμού του θερμικού και ψυκτικού φορτίου του ειδικά αν αυτά δεν είναι επαρκώς θερμομονωμένα. Έτσι σε περιοχές με θερμό κλίμα (π.χ. νησιά του Αιγαίου) επιβάλλεται η χρήση ανοιχτών χρωμάτων και υλικών με μικρό συντελεστή απορροφητικότητας και υψηλό συντελεστή ανακλαστικότητας για τις εξωτερικές επιφάνειες, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος υπερθέρμανσης του κτιρίου. Αντίθετα, σε ψυχρές περιοχές πρέπει να χρησιμοποιούνται σκούρα χρώματα και υλικά, ώστε ο συντελεστής απορροφητικότητας των εξωτερικών επιφανειών να είναι υψηλός. Έτσι μεγιστοποιείται η συλλογή ηλιακής ενέργειας από τα δομικά στοιχεία του κτιρίου, η οποία χρειάζεται για την κάλυψη των αυξημένων αναγκών θέρμανσης σε αυτές τις περιοχές.
Ιδιαίτερη σημασία έχει ο χρωματισμός της στέγης του κτιρίου στη διακύμανση της εσωτερικής θερμοκρασίας του. Μια σκουρόχρωμα βαμμένη στέγη παρουσιάζει εξωτερική, επιφανειακή θερμοκρασία μέχρι και 32ο C μεγαλύτερη από τη μέγιστη θερμοκρασία περιβάλλοντος. Η αντίστοιχη αύξηση της επιφανειακής θερμοκρασίας μιας λευκής στέγης είναι μόλις 2ο C.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης είναι ένας από τους μεγαλύτερους δημόσιους φορείς στην Ελλάδα.
⦁ Οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις είναι μεγάλοι καταναλωτές ενέργειας και γι’ αυτό παρουσιάζουν τεράστιες δυνατότητες για ενεργειακή εξοικονόμηση.
⦁ Οι τεχνολογίες που παρουσιάστηκαν, μπορούν να εφαρμοστούν εύκολα στην πλειοψηφία των στρατιωτικών εγκαταστάσεων και να συμβάλουν αποτελεσματικά προς την κατεύθυνση αυτή.
⦁ Για τις διάφορες παρεμβάσεις υπολογίσθηκε η εξοικονόμηση ως ποσοστό επί τοις εκατό (%) για να παράσχει μια εύκολη και γρήγορη εκτίμηση, με βάση το εκάστοτε ενεργειακό προφίλ μιας υφιστάμενης στρατιωτικής εγκατάστασης, αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ενεργειακή μελέτη που πρέπει να εκπονείται υποχρεωτικά βάσει ΚΕνΑΚ για κάθε εγκατάσταση.
⦁ Η εξοικονόμηση που αναμένεται να προκύψει από τις προτεινόμενες παρεμβάσεις, αφορά τεραστία χρηματικά ποσά, τα οποία μπορούν να διατεθούν στην κάλυψη άλλων αναγκών σύμφωνα με το στρατηγικό σχεδιασμό και τις προτεραιότητες του ΥΠΕΘΑ.
⦁ Παράλληλα, οι τεχνολογίες αυτές προσφέρουν ένα ευρύτερο σύνολο βελτιώσεων των στρατιωτικών εγκαταστάσεων, σε επίπεδο ποιότητας διαβίωσης, πυροπροστασίας, ηχομόνωσης, ασφάλειας, ανθεκτικότητας και κόστους συντήρησης.
Στο πλαίσιο δε αυτών των συμπερασμάτων και ως μελλοντική επέκταση του παρόντος ερευνητικού έργου, αποτελεί πρόκληση και παρουσιάζει πολύπλευρο ακαδημαϊκό, στρατιωτικό και εθνικό ενδιαφέρον, η εκπόνηση τεχνοοικονομικών μελετών σκοπιμότητας, για μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης στις Ελληνικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβάνοντας το σύνολο των τεχνολογιών που μελετήθηκαν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΤΟΤΕΕ 20701−1/2017, Αναλυτικές εθνικές προδιαγραφές παραμέτρων για τον υπολογισμό της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων και την έκδοση του πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης, ΦΕΚ Β΄ 4003/17.11.2017.
ΤΟΤΕΕ 20701−2/2017, Θερμοφυσικές ιδιότητες δομικών υλικών και έλεγχος της θερμομονωτικής επάρκειας των κτηρίων, ΦΕΚ Β΄ 4003/17.11.2017.
ΤΟΤΕΕ 20701−3/2010, Κλιματικά δεδομένα ελληνικών περιοχών, 17178/ΦΕΚ Β 1387-2010.
ΤΟΤΕΕ 20701−4/2017, Οδηγίες και έντυπα ενεργειακών επιθεωρήσεων κτιρίων, λεβήτων και εγκαταστάσεων θέρμανσης και εγκαταστάσεων κλιματισμού, ΦΕΚ Β΄ 4003/17.11.2017.
ΤΟΤΕΕ 20701-5/2017, Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού, Θερμότητας και Ψύξης: Εγκαταστάσεις σε κτήρια, ΦΕΚ Β΄ 4003/17.11.2017.
Υπουργική Απόφαση με Αριθμ. ΔΙΠΑΔ/ΟΙΚ/273 – Έγκριση τετρακοσίων σαράντα (440) Ελληνικών Τεχνικών Προδιαγραφών (ΕΤΕΠ) με υποχρεωτική εφαρμογή σε όλα τα Δημόσια Έργα, ΦΕΚ Β 2221/30.07.2012
Προεδρικό Διάταγμα 71/88, Κανονισμός πυροπροστασίας των κτιρίων, ΦΕΚ 32/Α/17.2.1988.
ΟΔΗΓΙΑ 2010/31/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Μαΐου 2010 για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων.
ΟΔΗΓΙΑ 2010/30/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Μαΐου 2010 για την ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας και λοιπών πόρων από τα συνδεόμενα με την ενέργεια προϊόντα μέσω της επισήμανσης και της παροχής ομοιόμορφων πληροφοριών σχετικά με αυτά.
ΟΔΗΓΙΑ 2012/27/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 25ης Οκτωβρίου 2012 για την ενεργειακή απόδοση, την τροποποίηση των οδηγιών 2009/125/ΕΚ και 2010/30/ΕΕ και την κατάργηση των οδηγιών 2004/8/ΕΚ και 2006/32/ΕΚ.
Τεύχος Διακηρύξεων Δημοσίων Συμβάσεων, ΦΕΚ Δ.Δ.Σ. 288/2016.
Καρέκος Ι. Σ., 2011, Μετάδοση θερμότητας, θερμομόνωση, ΤΕΕ, Αθήνα.
Χατζηάστρου Χ., 2014, Τεχνική κατάρτιση μονωτών στεγανοποιητών, ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, Αθήνα.
Λαμπρακόπουλος Σ., 2014, Νέες τεχνικές δομικών έργων αλουμινίου σιδήρου, ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, Αθήνα.
Καραϊσάς Π., 2014, Φωτοβολταϊκά συστήματα & ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, Αθήνα.
Μαλαματένιος Χ., 2014, Γεωθερμία-ηλιοθερμία τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας, , ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, Αθήνα.
Σαρρής Γ., 2014, Έξυπνες ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις & απομακρυσμένη διαχείριση, ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, Αθήνα.
Επιστημονικό Τεχνικό Επιμελητήριο Κύπρου, 2014, Εγχειρίδιο για εγκαταστάτες εξωτερικής και συμβατικής θερμομόνωσης, ΕΤΕΚ, Λευκωσία.
Τροχίδης Α., 2013, Ηχομόνωση Βασικές Αρχές και Εφαρμογές, FIBRAN, Θεσσαλονίκη.
Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, 2011, Κατευθυντήριες Οδηγίες Φυτοτεχνικής Μελέτης Κατασκευής και Συντήρησης Φυτεµένων ∆ωµάτων/Στεγών, ΓΕΩΤΕΕ, Θεσσαλονίκη.
Δαμιανίδης Μ., Κατσαρός Γ., Τόλης Μ., Στεργιόπουλος Φ., 2011, Οδηγός Μελέτης και Υλοποίησης Φωτοβολταϊκών Έργων, ΤΕΕ, Θεσσαλονίκη.
Ά. Παπαδόπουλος, Αντωνιάδου Π., 2016, Εκπαιδευτικό υλικό – Εγχειρίδιο για τεχνικούς μόνωσης, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη.
Σόντης Α., 2009, «Θερμικές παραμορφώσεις» στο Συμπεριφορά οπλισμένου σκυροδέρματος έναντι πυρκαγιάς, ΤΕΙ Πειραιά, Αθήνα.
Πατσιά Χ., 2012, «Υαλοπίνακες» στο Μελέτη και εφαρμογή τεχνικών εξοικονόμησης ενέργειας σε δημόσιους χώρους και σε χώρους παραγωγής, Πανεπιστήμιο Πατρών, Πάτρα.
Παπαδόπουλος Α., Θεοδοσίου Θ., Οξυζίδης Σ., 2008, Ολοκληρωμένη αξιολόγηση συστημάτων θερμομόνωσης κατακόρυφων δομικών στοιχείων, Πρακτικά 1ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Δομικών Υλικών & Στοιχείων, ΤΕΕ, Επ. Εκδ. Α. Μοροπούλου, Κ. Λαμπρόπουλος.
Kilar V., Koren D., Zbašnik-Senegačnik M., 2013 Seismic behaviour of buildings founded on thermal insulation layer, Građevinar 5/2013, UDK 699.84:624.022.2+699.86.
Prehoda E. W., Schelly C., Pearce J. M., 2017, U.S. strategic solar photovoltaic-powered microgrid deployment for enhanced national security, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Volume 78, October 2017, Pages 167-175.
Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. (2014). Περιβαλλοντική Πολιτική ΥΠΕΘΑ, Διαθέσιμο στο: http://www.greenarmedforces.mil.gr/, [10 Απριλίου 2018].
IAL Consultants. (2015). European Market for Thermal Insulation Products, Διαθέσιμο στο: https://goo.gl/GGN4XV, [10 Απριλίου 2018].
FIBRAN. (2012). Σύνθετα Συστήματα Εξωτερικής Θερμομόνωσης, Διαθέσιμο στο: https://goo.gl/fYSrBN, [10 Απριλίου 2018].
FIBRAN. (2017). Θερμομόνωση – Πυροπροστασία – Ηχομόνωση σε ένα σύστημα εξωτερικής τοιχοποιΐας, Διαθέσιμο στο: https://goo.gl/Tbfsd6, [10 Απριλίου 2018].
FIBRAN. (2015). Αντεστραμμένο Δώμα. Διαθέσιμο στο: https://goo.gl/LFPyKF, [10 Απριλίου 2018].
FIBRAN. (2017). Κεκλιμένες Θερμομονωτικές Πλάκες. Διαθέσιμο στο: https://goo.gl/Y5CpbJ, [10 Απριλίου 2018].
LIFE11 ENV/GR/938/MECM. (2017). Military Energy and Carbon Management. Διαθέσιμο στο: http://www.life.mil.gr, [10 Απριλίου 2018].
LIFE11 ENV/GR/938/MECM. (2017). Assesment Report ΕΡΜΗΣ Final. Διαθέσιμο στο: https://goo.gl/kjRyQ4, [10 Απριλίου 2018].
Pearce M.J. (2017). How solar power can protect the US military from threats to the electric grid, The Conversation. Διαθέσιμο στο: https://goo.gl/CXybg4, [10 Απριλίου 2018].
Ξυνογαλάς Δ. Ε. (2017). Εναλλακτικές μορφές ενέργειας και εφαρμογή τους σε εγκαταστάσεις της πολεμικής αεροπορίας. Πανεπιστήμιο Πειραιά. Διαθέσιμο στο https://goo.gl/XKdBsi, [10 Απριλίου 2018].
LIFE11 ENV/GR/938/MECM. (2017). Assesment Report ΛΥΣΚ. Διαθέσιμο στο: https://goo.gl/WHqkJv, [10 Απριλίου 2018].
LIFE11 ENV/GR/938/MECM. (2017). Assessment Rep Triandafyllidy. Διαθέσιμο στο: https://goo.gl/oxrsJT, [10 Απριλίου 2018].
Photovoltaic Geographical Information System (PVGIS). (2017) Geographical Assessment of Solar Resource and Performance of Photovoltaic Technology. Διαθέσιμο στο: http://re.jrc.ec.europa.eu/pvgis/, [10 Απριλίου 2018].
Τσίτσος Κλίμα. (2018). Οδηγός εγκατάστασης και υπολογισμού συστημάτων με αντλίες θερμότητας GALLETTI, Διαθέσιμο στο: https://www.tsitsos.gr/, [10 Απριλίου 2018].
Paggazzi. (2018). Kelvin Scale. Διαθέσιμο στο: https://www.pagazzi.com/light-bulb-guide/, [10 Απριλίου 2018].
Merrytek. (2018). 1-10V Photocell Motion Occupancy Sensors For Lighting Controlling. Διαθέσιμο στο: http://www.merrytek.com/, [10 Απριλίου 2018].

Διαβάστε επίσης

Η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για λόγους επισκεψιμότητας και στατιστικών. Συνεχίζοντας την περιήγηση, αποδέχεστε τη χρήση αυτών των cookies Αποδοχή Περισσότερα