ΣΜΕΔΕΚΕΜ: ΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ: Βέλτιστη επιλογή αναδόχου δημόσιας σύμβασης ή καθοδήγηση του αποτελέσματος του διαγωνισμού;

πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_109 της ΠΕΣΕΔΕ

Το άρθρο 75 του ν. 4412/2016 ορίζει την τεχνική και επαγγελματική ικανότητα ως ένα από τα κριτήρια επιλογής αναδόχου κατά την ανάθεση δημόσιας σύμβασης, το οποίο μπορούν να επιβάλλουν οι αναθέτουσες Αρχές στους οικονομικούς φορείς ως απαίτηση συμμετοχής στον διαγωνισμό, περιορίζοντας, ωστόσο, τις όποιες απαιτήσεις στις απαραίτητες για τη διασφάλιση της τεχνικά και επιστημονικά ορθής εκτέλεσης της σύμβασης. Ο νόμος επισημαίνει ότι όλες οι τιθέμενες απαιτήσεις σχετίζονται και είναι ανάλογες με το αντικείμενο της σύμβασης.

Η ΕΑΑΔΗΣΥ με την Κατευθυντήρια Οδηγία 13/2015 ερμηνεύει την εθνική και ενωσιακή νομοθεσίας σχετικά με τα κριτήρια ποιοτικής επιλογής για την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων, μεταξύ των οποίων και η τεχνική και επαγγελματική ικανότητα. Σύμφωνα με την Οδηγία, η Αρχή της Αναλογικότητας επιβάλλει «οι ελάχιστες απαιτήσεις και τα ζητούμενα δικαιολογητικά να μην υπερβαίνουν τις πραγματικές ανάγκες της υπό ανάθεση σύμβασης». Επίσης «το κατώτατο όριο που θα καθοριστεί πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στη σημασία της οικείας σύμβασης υπό την έννοα ότι πρέπει να αποτελεί μία αντικειμενική ένδειξη ως προς την ύπαρξη τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας για την καλή εκτέλεση της σύμβασης χωρίς ωστόσο να βαίνει πέραν αυτού που είναι αναγκαίο προς τον σκοπό αυτό.».

Το κριτήριο τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας σπάνια χρησιμοποιείται στις δημόσιες συμβάσεις έργων, σε αντίθεση με τις συμβάσεις μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών(εφεξής «τεχνικών υπηρεσιών»), στις οποίες εφαρμόζεται σχεδόν πάντα, ως«παλιός γνώριμος» των αναθετουσών Αρχών, αφού είχε πρωτοεισαχθεί με τον ν. 3316/2005.

Η κατάχρηση του κριτηρίου της τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας από τις αναθέτουσες Αρχές, ήταν ένα από τα προβλήματα του ν. 3316/2005, χωρίς να έχει πάρει τις διαστάσεις που έχει σήμερα, μετά την εφαρμογή του ν. 4412/2016. Η κατάργηση των απευθείας αναθέσεων από ΟΤΑ, με την εισαγωγή της κλήρωσης, και τα τεράστια ποσοστά εκπτώσεων κάνουν ιδιαίτερα δύσκολη την καθοδήγηση του αποτελέσματος του διαγωνισμού.

Έτσι, παρεκκλίνοντας από τη νομοθεσία, γίνεται κατάχρηση των απαιτήσεων τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας, και μεγάλος αριθμός διακηρύξεων δημοσίων συμβάσεων μελετών και τεχνικών υπηρεσιών περιλαμβάνει απαιτήσεις που «φωτογραφίζουν» τον ανάδοχο, συχνά με ακραία προσδιορισμένες περιγραφές, όπως «εκπόνηση μελέτης οδοποιίας σε νησί» ή «εκπόνηση Προωθημένης Μελέτης Αναγνώρισης αναβάθμισης του ΒΟΑΚ σε αυτοκινητόδρομο σε κλίμακα 1:2.000, σε ένα ή περισσότερα τμήματα, μήκους τουλάχιστον 10 χλμ.».

Η κατάχρηση του κριτηρίου της τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των Αρχών της διαφάνειας, του υγιούς ανταγωνισμού και της ισότητας μεταξύ των οικονομικών φορέων, και ευθεία παραβίαση του ν. 4412/2016.

Πέραν του γεγονότος ότι δεν επιτρέπεται από τη νομοθεσία η χρησιμοποίηση «φωτογραφικών διατάξεων», είναι σαφές ότι η δυνατότητα συμμετοχής περισσότερων μελετητικών σχημάτων αποβαίνει υπέρ του δημοσίου συμφέροντος.

Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει αναφορά και στη ευθύνη των μελετητών, που συμμετέχουν στις διαδικασίες που περιγράφηκαν παραπάνω σχετικά με την κατάχρηση του κριτηρίου τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας, σε συνεργασία με τις Υπηρεσίες των αναθετουσών Αρχών.

ΠΡΟΤΑΣΗ

Η γενικόλογη διατύπωση του νόμου σχετικά με την επιλογή του ελάχιστου απαιτούμενου επιπέδου ικανοτήτων για την εκπόνηση του αντικειμένου μιας σύμβασης δίνει τη δυνατότητα στις αναθέτουσες Αρχές να αυθαιρετούν μη σεβόμενες το πνεύμα του νομοθέτη.

Έτσι, αρκετά από τα θεωρούμενα «κακά» παραδείγματα εφαρμογής του κριτηρίου δεν αντιτίθενται στις ισχύουσες διατάξεις. Ωστόσο, πρέπει να τεθούν κανόνες που θα εξειδικεύουν τις δυνατότητες επιλογής του ελάχιστου απαιτούμενου επιπέδου ικανοτήτων, προς όφελος του υγιούς ανταγωνισμού και της ποιότητας εκτέλεσης των συμβάσεων.

Το ελάχιστο απαιτούμενο επίπεδο ικανοτήτων για κάθε σύμβαση πρέπει:

α.      να επιλέγεται με βάση το μέγεθος, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις απαιτήσεις της μελέτης και του έργου, δηλαδή να μην υπερβαίνει τις πραγματικές ανάγκες της υπό ανάθεση σύμβασης, και

β.      να προσδιορίζεται έτσι που να αποφεύγονται οι άμεσες ή έμμεσες διακρίσεις και να μην περιορίζεται δυσανάλογα η συμμετοχή οικονομικών φορέων που μπορούν να αποτελέσουν αποδοτικούς και αποτελεσματικούς αναδόχους.

Ο ΣΜΕΔΕΚΕΜ ανέθεσε σε Ομάδα Εργασίας τη διατύπωση γενικών προτάσεων, που αφορούν στην εφαρμογή της νομοθεσίας, και ειδικών οδηγιών για την επιλογή του ελάχιστου απαιτούμενου επίπεδου τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας, κατά κατηγορία μελέτης.

Στις γενικές προτάσεις περιλαμβάνεται η απαίτηση σύμφωνης γνώμης του Τεχνικού Συμβουλίου της ΓΓ Υποδομών για τις συμβάσεις άνω των ορίων ή της Περιφέρειας της έδρας της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης για συμβάσεις κάτω των ορίων.

Επίσης, προτείνεται να μην επιτρέπεται απαίτηση τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας σε συμβάσεις με αξία ≤€60.000,00, ή μικρότερη ή ίση με το άνω όριο της Α’ τάξης πτυχίου της οικείας κατηγορίας μελέτης.

Αν σύμβαση με αξία ≤ €60.000,00 ή του άνω ορίου της Α’ τάξης πτυχίου αφορά σε ειδικό αντικείμενο με ιδιαίτερες απαιτήσεις, μπορεί να εφαρμόζεται η διάταξη του άρθρου 77 παρ. 2β του ν. 4412/2016.

Η Ομάδα Εργασίας διαμόρφωσε, κατά κατηγορία και υποκατηγορία μελέτης, προτάσεις ελάχιστου επιπέδου ικανοτήτων που μπορεί να ζητά η αναθέτουσα Αρχή, χωρίς να παραβιάζει τις Αρχές της αναλογικότητας και της ίσης μεταχείρισης των οικονομικών φορέων.Οι απαιτήσεις πρέπει να περιγράφονται με σαφήνεια στη διακήρυξη.

Για ορισμένες κατηγορίες ή υποκατηγορίες μελετών με απλό ή σύνηθες αντικείμενο προτείνεται,περιοριστικά και όχι ενδεικτικά,να μην επιτρέπεται απαίτηση τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας. Για τις υπόλοιπες περιπτώσεις δεν επιτρέπεται να ζητούνται περισσότερες της μιας συμβάσεις, εκτός εάν πρόκειται για ανάθεση διαφορετικών υποκατηγοριών μελετών της ίδιας κατηγορίας. Για κάθε κατηγορία και υποκατηγορία μελέτης προτείνεται «δείκτης» που προσδιορίζει το μέγεθος του φυσικού αντικειμένου της σύμβασης, και ο γενικός κανόνας ότι η απαιτούμενη τεχνική και επαγγελματική ικανότητα δεν μπορεί να υπερβαίνει το 30% του μεγέθους του δείκτη του υπό ανάθεση φυσικού αντικειμένου. Για όσες υποκατηγορίες μελετών δεν χωρεί απαίτηση συγκεκριμένου μεγέθους φυσικού αντικειμένου, θα ζητείται «μία μελέτη παρόμοιας φύσης».

Η πρόταση του ΣΜΕΔΕΚΕΜ έχει σταλεί στον Υπουργό Υποδομών του οποίου αναμένεται θετική ανταπόκριση.

Ολοκληρωμένη η πρόταση της ομάδας εργασίας είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του Συλλόγου www.smedekem.gr.