Ο Γεωπόνος – Κηποτέχνης, κ. Γιάννης Σπαντιδάκης εξηγεί στο Εργοληπτικόν Βήμα γιατί η χρήση των μεσογειακών φυτών στο αστικό περιβάλλον είναι πλέον αδήριτη ανάγκη που θα επαναφέρει και την εικόνα της Ελληνικής υπαίθρου στο σύγχρονο αστικό περιβάλλον.
Από τα μέσα του περασμένου αιώνα(60`ς) μέχρι σήμερα τα έργα πρασίνου έχουν εξελιχθεί με ένα εντυπωσιακό και ταχύ ρυθμό. Σε αυτά περιλαμβάνονται τόσο τα ιδιωτικά κηποτεχνικά έργα μικρής κλίμακας (ιδιωτικοί κήποι, ξενοδοχεία κλπ) όσο και τα αντίστοιχα εκτατικά αρχιτεκτονικής τοπίου (Ολυμπιακά έργα, Αττική Οδός, Εγνατία, μεγάλα πάρκα όπως το ΚΠΣΝ κλπ).Τα έργα πρασίνου αποτελούσαν πάντα την τελευταία φάση ενός έργου προκειμένου αυτό να ολοκληρωθεί από απόψεως λειτουργικής καιδιακοσμητικήςαλλά και να συμβάλει στην διαμόρφωση ενός πολιτιστικού και ανθρωπογενούς περιβαλλοντικού παράγοντα των αστικών περιοχών.
Πάντοτε, στην σχεδιαστική αντίληψη των μελετητών αυτών των έργων (κηποτέχνες, αρχιτέκτονες τοπίου) κυριαρχούσε ο προβληματισμός εάν και κατά πόσον αξιοποιείται η πλούσια χλωρίδα της χώρας μας και συνεχώς αντιμετώπιζαν τα ίδια προβλήματα όπως:
- Έλλειψη ικανής και ποιοτικής φυτωριακής παραγωγής για την κάλυψη αντιστοίχων αναγκών.
- Εντατική και αντιοικονομικήεισαγωγήπληθώρας ειδών από τα ανταγωνιστικά φυτώρια του εξωτερικού και πελατειακή προτίμηση των αντιστοίχων φυτών λόγω του συρμού και της μόδας που είχε δημιουργηθεί.
- Έλλειψη επαρκών γνώσεων και εμπειρίας όχι μόνο στην σχεδίαση του χώρου αλλά καιστην εν συνεχεία διαχείρηση των αντιστοίχων φυτικών ειδών, δυσχέρεια κατασκευής ενός κήπου ή τοπίου σχεδιασμένου βάσει επιστημονικών και λειτουργικών αναγκών και παραμέτρων με σκοπό την εξοικονόμηση φυσικών πόρων (νερό, έδαφος, οργανική ουσία)κλπ, τουτέστιν ενός έργου απόλυτα προσαρμοσμένου στα περιβαλλοντικά δεδομένα της περιοχής.
- Αντιθέτως η επάρκεια οικονομικών πόρων αλλά και σφαλερών μιμητικών διακοσμητικών ιδεών οδήγησαν σε μια υπερβολική χρήση αυτών των ειδών με αποτέλεσμα την δημιουργία ενός απατηλού αστικού περιβάλλοντος.
Η, εν τω μεταξύ, αποκτηθείσα γνώση και εμπειρία αλλά και η επιστημοσύνη που αξιοποιήθηκε, μετέβαλε το κλίμα και άρχισε να διαφαίνεται η ανάγκη προβολής και χρήσεως της εγχώριας χλωρίδας. Η χώρα μας με την τεράστια ποικιλία γενών και ειδών φυτών (άνω των 6500 taxa) αλλά και την αντίστοιχη ποικιλία Μεσογειακών μικροκλιμάτων είναι ένας Παράδεισος αναπτύξεως και αξιοποιήσεωςαυτών των φυτών. Ο βοτανικός αυτός πλούτος αναζητεί πλέον τρόπους να καλύψει μια τεράστια ανάγκη που προκύπτει από την τρέχουσα κλιματική αλλαγή. Μια αλλαγή που δημιουργεί την ανάγκη στροφής σε νέες μεθόδους και λύσεις όχι μόνο στην ανθρώπινη διαβίωση και διατροφή αλλά και στην διαμόρφωση των ιδιωτικών και δημόσιων χώρων πρασίνου, χώρους ζωής, παιδιάς, αναπαύσεως και συμβολής στην βελτίωση του αστικού κλίματος.
Η αλλαγή στο κλίμα που ήδη επελαύνει με ταχύτητα προκαλεί πολλά προβλήματα μερικά εκ των οποίων είναι
- Συνεχής μείωση των υδατικών αποθεμάτων με συνέπεια την ανάγκη ορθολογικής και περιορισμένης χρήσεως των.
- Μεταβολή και ασυνεχής εξέλιξη των μετεωρολογικών φαινομένων (αιφνίδιες και εκτός εποχής καταιγίδες, καύσωνες παρατεταμένους , χαλαζοπτώσεις, πλημμύρες, ανεμοστρόβιλους κλπ) που τα ζούμε πλέον καθημερινά .
- Περιορισμός ή περίσσεια της ατμοσφαιρικής υγρασίας με ότι αυτό σημαίνει στην επιβίωση των φυτών αλλά και του ανθρώπου.
- Φυσική αλλά και ανθρωπογενής μεταβολή του θερμικού περιβάλλοντος των πόλεων και την ταχεία αύξηση των θερμικών νησίδων που χαρακτηρίζουν τις άναρχα δομημένες ελληνικές πόλεις.
- Όλοι οι παραπάνω παράγοντες δρώντες τοπικά ή ολιστικά προκαλούν μη αντιστρεπτές μεταβολές στο φυσικό περιβάλλονμε εντονότερο και διακριτό αποτέλεσμα την ερημοποίηση μιας ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής.
Είναι, λοιπόν,καιρός να αξιοποιήσουμε την Μεσογειακή χλωρίδα της χώρας μας δεδομένου ότι ο πλούτος της παρέχει μέσα για την αντιμετώπιση των τοπικών περιβαλλοντικών προβλημάτων. Η βοτανική επιστήμη έχει αναδείξει την καταλληλόλητα αυτών των φυτών που με την προσαρμογή διαφόρων οργάνων τους μπορούν να αντεπεξέρχονται με επιτυχία στα περιβαλλοντικά προβλήματα. Μερικά παραδείγματα γνωστών ήδη φυτών θα διαφωτίσουν την άγνοια αυτή.
- Φρύγανα και μικροί θάμνοι ( Θυμάρι, Θρούμπι ,Σάλβια, Λεβάντα , Υπέρικο, Φλομίς, Μηδική δενδρώδης, Ευφόρβιακά) έχουν προσαρμοσθεί στις δύσκολες θερμές συνθήκες με την μετάπτωση τους σε λήθαργο στους δύσκολους θερμοκρασιακά μήνες και την αντίστοιχη εξοικονόμηση αναγκαίου νερού.
- Σκληρόφυλλα πλατύφυλλα είδη της Μακίας βλαστήσεως (Σκίνος, Παλιούρι, Κουμαριά, Κίστος, Πουρνάρι, Φυλληρέακ.ά,) που με την ανάλογη προσαρμογή εξοικονομούν υγρασία και επιβιώνουν.
- Βαθύρριζα φυτά που εκμεταλλεύονται τα βαθύτερα υπόγεια αποθέματα υγρασίας (Ελιά, Βελανιδιά, Σφένδαμος, Κοκκορεβιθιά, Χαρουπιά κ.ά)
- Χλοοτάπητες ανθεκτικοί στις ακραίες μεταβολές (Αγριάδα, Πάσπαλο, Λιππία κ.ά)
- Παχύφυτα που αποθηκεύουν νερό στον κατάλληλα προσαρμοσμένο οργανισμό τους ( Φραγκοσυκιά, Μεσεμβριάνθεμο ( το γνωστό Μπούζι), Κρίταμοκά)
- Μεγάλη ποικιλία βολβών και γεωφύτων αλλά και ετησίων φυτών των οποίων ο ετήσιος κύκλος ζωής είναι προσαρμοσμένος στις επικρατούσες συνθήκες περιβάλλοντος.
Όλα τα παραπάνω είδη που αναφέρθηκαν τελείως ενδεικτικά έχουν την ικανότητα σε μια πολυσυλλεκτική επιλογή και καλλιέργεια, με σωστή διαχείριση ενός πράσινου χώρου αναψυχής να χαρίζουν στον επισκέπτη του την έννοια της διαδοχής των εποχών, την ποικιλία των χρωμάτων και των αρωμάτων,την πολλαπλότητα της υφής των φυλλωμάτων και των όγκων αλλά και την θετική προσαρμογή και αλληλοσυμπλήρωση στις διαρκώς μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες
Η ανάγκη αυτή ώθησε τους φυτωριούχους αλλά και τα ερευνητικά κέντρα κρατικών φορέων (ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ) στην μελέτη και αξιοποίηση τοπικών φυτών και αρωματικών βοτάνων αλλά και στην δημιουργία βοτανικών κήπων (Κήπος Διομήδους, Βοτανικός κήπος Σταυρουπόλεως, Βαλκανικός Βοτανικός κήπος Κρουσίων κά). Η αξιοποίηση και οικονομική εκμετάλλευση μάλιστα των αρωματικών φυτώνπου περιέχονται σε αυτές τις ομάδες,προέχει λόγω των πολλαπλών χρήσεων τους πέραν της κηποτεχνίας στην γαστρονομία, αρωματοποιία, φαρμακευτική αποτελεί μια παράλληλη δυναμική μορφή οικονομίας.
Όπως κάθε έμβιος οργανισμός όλα τα φυτά πέραν από τα πλεονεκτήματα έχουν και μειονεκτήματα κυρίως στην καλλωπιστική αστική χρήση τους. Αυτά όμως είναι κυρίως προβλήματα καθαριότητος ( καρποί ελιάς ή χαρουπιάς στις αστικές δενδροστοιχίες , ευπάθειας σε ασθένειες ( όπως η Κουτσουπιά), καταστροφής υπογείων δικτύων ( όπως ο ευκάλυπτος ), αλλεργίας ( ανθοφορία ελιάς ή πεύκου), ευφλεκτότητας (Πεύκο και άλλα ρητινοφόρα) που με την κατάλληλη επιλογή και σωστή διαχείριση μπορούν να επιλυθούν.
Ανακεφαλαιώνοντας, λοιπόν,καταλήγουμε ότιη χρήση των μεσογειακών φυτών στο αστικό περιβάλλον είναι πλέον αδήριτη ανάγκη που,πέραν της προσαρμογής και των άλλων μεγάλων πλεονεκτημάτων,θα επαναφέρει και την εικόνα της Ελληνικής υπαίθρου στο σύγχρονο αστικό περιβάλλον. Η πρόκληση που δημιουργείται στα μελλοντικά έργα που ξεκινούν (Ελληνικό, διαμόρφωση ακτής Σαρωνικού ή κατά τους ξενομανείς η κακόηχη Αθηναϊκή Ριβιέρα) είναι μεγάλη αλλά το παράδειγμα του ΚΠΣΝ πρέπει να συνεχισθεί και να εξελιχθεί βελτιούμενο ακόμη περισσότερο.
πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_130 της ΠΕΣΕΔΕ
