Υπουργός Περιβάλλοντος & Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας: Πρωτοστατούμε στον ενεργειακό μετασχηματισμό στην Ευρώπη
πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_123 της ΠΕΣΕΔΕ
Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα που διαθέτει Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης σημειώνει ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας μιλώντας στο Εργοληπτικόν Βήμα
Το περιβάλλον και η ενέργεια θα είναι βασικοί πυλώνες ανάπτυξης για τη μετάβαση της ελληνικής οικονομίας στη μετά COVID εποχή και σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο επισημαίνει ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας αναφερόμενος στα σχέδια της κυβέρνησης στο φλέγον ζήτημα της απολιγνιτοποίησης.
Όπως τονίζει ο υπουργός, παρά την «ταχύτητα» των τελευταίων μηνών στον τομέα αυτό η απολιγνιτοποίηση δεν ξεκίνησε το 2019 αλλά τουλάχιστον μία δεκαετία πριν κυρίως με όρους λειτουργίας της ενεργειακής αγοράς, με τη συνεχή άνοδο του κόστους αγοράς των δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων να έχει καταστήσει ασύμφορη τη χρήση του λιγνίτη. Όπως υπογράμμισε ο κ. Σκρέκας για κάθε ώρα που λειτουργούν οι λιγνιτικές μονάδες, η χώρα μας ζημιώνεται.
Στο πλαίσιο αυτό η κυβέρνηση δημιούργησε το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης και σύμφωνα με τον ΥΠΕΝ η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα που έχει προχωρήσει σε μία τέτοια κίνηση. Έτσι καταρτίστηκε και ένα ευρύτερο στρατηγικό σχέδιο, στη βάση του οποίου αντιμετωπίζονται οι συνέπειες της πολυετούς και μονόπλευρης εστίασης στη λιγνιτική δραστηριότητα στις περιοχές εστίασης και ειδικά στη Δυτική Μακεδονία. Όπως σημειώνει ο κ. Σκρέκας, η έλλειψη, έως πρόσφατα, ενός τέτοιου σχεδίου για μια περιφέρεια όπως εκείνη της Δυτικής Μακεδονίας που είναι πρώτη σε ποσοστά ανεργίας εδώ και πολλά χρόνια δικαιολογεί την αγωνία των πολιτών. Με αυτό το γνώμονα, στόχος της κυβέρνησης είναι να απαλειφθούν οι ανησυχίες και η εσωστρέφεια και να δοθεί με πράξεις η καλύτερη δυνατή απάντηση στις αγωνίες της κοινωνίας.
Στο μεγάλο αυτό σχέδιο της στροφής της χώρας στην επόμενη ημέρα, μακριά από το λιγνίτη, οι πηγές χρηματοδότησης, το ύψος των επενδυτικών πόρων, που προέρχονται από τον νέο Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης, καθώς και από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναμένεται να υπερβεί τα 5 δισ. ευρώ σε βάθος δεκαετίας. Παράλληλα, σύμφωνα με τον υπουργό, προκειμένου να μην υπάρξει κενό κατά τη μεταβατική περίοδο μέχρι την πλήρη ενεργοποίηση του ΕΣΠΑ 2021-2027, σχεδιάστηκε και εφαρμόζεται ένα Ειδικό Μεταβατικό Πρόγραμμα για τη στήριξη της απασχόλησης, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, την προετοιμασία της παραγωγικής διαφοροποίησης και την αναδιάρθρωση της ενεργειακής ταυτότητας των περιοχών μετάβασης. Στο πλαίσιο αυτό, σχεδιάστηκαν επτά στοχευμένα προγράμματα συνολικού προϋπολογισμού 31 εκατ. ευρώ, καθώς και ένα κοινωνικό «πακέτο» ύψους 107 εκατ. ευρώ, το οποίο θα υλοποιηθεί την περίοδο 2021-2022 μέσα από τέσσερα νέα προγράμματα στήριξης της απασχόλησης και με φορέα υλοποίησης τον ΟΑΕΔ.
Η Ελληνική Κυβέρνηση έχει θέσει ως στόχο την απόσυρση όλων των λιγνιτικών εργοστασίων έως το 2028, με την πλειονότητα των μονάδων, που αντιπροσωπεύει πάνω από το 80% της σημερινής εγκατεστημένης ισχύος, να αποσύρεται έως το 2023. Γιατί «τρέχουµε» την απολιγνιτοποίηση πιο γρήγορα από άλλα ευρωπαϊκά κράτη;
Η απολιγνιτοποίηση δεν ξεκίνησε το 2019. Ουσιαστικά έχει ξεκινήσει εδώ και μία δεκαετία και μάλιστα όχι για περιβαλλοντικούς λόγους, αλλά κυρίως με όρους λειτουργίας της ενεργειακής αγοράς, με τη συνεχή άνοδο του κόστους αγοράς των δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων να έχει καταστήσει ασύμφορη τη χρήση του λιγνίτη.
Για κάθε ώρα που λειτουργούν οι λιγνιτικές μονάδες, η χώρα μας ζημιώνεται. Επισπεύδουμε, επομένως, την απεξάρτηση του ενεργειακού μας μείγματος από τον λιγνίτη, διότι αυτό είναι προς όφελος συνολικά της χώρας και της ελληνικής οικονομίας, της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντος, αλλά και των τοπικών κοινωνιών των λιγνιτικών περιοχών – της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης.
Το πρώτο βήμα αυτής της εμβληματικής μεταρρύθμισής μας έγινε τον Δεκέμβριο του 2019, με την κατάρτιση και κύρωση του νέου Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), που έθεσε τη χώρα μας και επισήμως σε τροχιά απολιγνιτοποίησης. Πρωτοστατούμε στον ενεργειακό μετασχηματισμό στην Ευρώπη, ο οποίος αποσκοπεί σε μια δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία που διαθέτει μια οικονομία σύγχρονη, ανταγωνιστική και αποδοτική, με μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050.Είμαστε η πρώτη χώρα που διαθέτει Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, στην κατάρτιση του οποίου ελήφθησαν υπόψη τόσο η ευρωπαϊκή, όσο και η διεθνής εμπειρία, προκειμένου να αξιοποιήσουμε αυτήν την πρόκληση, και συνάμα μεγάλη ευκαιρία, για την οικονομική και την κοινωνική αναβάθμιση των περιοχών Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης.
Η Δυτική Μακεδονία είναι η πρώτη περιφέρεια σε ποσοστά ανεργίας στην Ελλάδα εδώ και πολλά χρόνια. Το κλείσιμο των μονάδων λιγνίτη εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει περί τους 12.000 επιπλέον ανέργους. Πώς θα αντιμετωπίσετε αυτή τη ραγδαία αύξηση της ανεργίας σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, όταν οι επικριτές εκτιμούν ότι οι νέες θέσεις εργασίας βάσει του ΣΔΑΜ, αντιστοιχούν σε λιγότερες από το 25% των αναμενόμενων απωλειών; Πώς απαντάτε στις αγωνίες των κατοίκων για γενικότερη διασάλευση της τοπικής οικονομίας ή στην κριτική για ανεπάρκεια των οικονομικών πόρων που προορίζονται για αυτές τις περιοχές;
Κατ’ αρχάς, με το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης δημιουργούνται στη Δυτική Μακεδονία περισσότερες θέσεις εργασίας από αυτές που επηρεάζονται. Υψίστη πολιτική προτεραιότητα, άλλωστε, της κυβέρνησής μας αποτελεί η αντιστάθμιση των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης στην επιχειρηματικότητα, την απασχόληση και τον ενεργειακό εφοδιασμό, μέσα από την αναδιάρθρωση του παραγωγικού προτύπου των επηρεαζόμενων περιοχών.
Με αυτήν την πυξίδα καταρτίσαμε ένα ευρύτερο στρατηγικό σχέδιο, στη βάση του οποίου αντιμετωπίζονται οι συνέπειες της πολυετούς και μονόπλευρης εστίασης στη λιγνιτική δραστηριότητα σε βάρος όλων των άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων, αλλά και της αδράνειας των προηγούμενων ετών. Η έλλειψη, έως πρόσφατα, ενός τέτοιου σχεδίου για μια περιφέρεια που, όπως ορθά σημειώνετε, είναι πρώτη σε ποσοστά ανεργίας εδώ και πολλά χρόνια ισοδυναμεί με αδιαφορία απέναντι σε μια κοινωνία που θέλει ανάπτυξη με βιώσιμες θέσεις εργασίας.
Η αγωνία των πολιτών είναι, επομένως, δικαιολογημένη. Από την άλλη πλευρά, όμως, οι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι οι ενέργειες και οι πρωτοβουλίες της Κυβερνητικής και της Συντονιστικής Επιτροπής έχουν θέσει ήδη τις περιοχές δίκαιης μετάβασης στο κέντρο του επενδυτικού ενδιαφέροντος. Ο στόχος μας, λοιπόν, είναι η συνεχής, αμοιβαία και εποικοδομητική επικοινωνία και συνεργασία, ώστε να απαλειφθούν οι ανησυχίες και η εσωστρέφεια και να δοθεί με πράξεις η καλύτερη δυνατή απάντηση στις αγωνίες της κοινωνίας.
Αναφορικά με τις πηγές χρηματοδότησης, το ύψος των επενδυτικών πόρων, που προέρχονται από τον νέο Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης, καθώς και από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναμένεται να υπερβεί τα 5 δισ. ευρώ σε βάθος δεκαετίας. Και είναι η πρώτη φορά που οι πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, την επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας και την ανάπτυξη καθαρότερων μορφών ενέργειας στηρίζονται με ισχυρή και στοχευμένη χρηματοδότηση. Η πρόσβαση στη χρηματοδότηση αυτή συναρτάται με την έγκριση αναλυτικών Εδαφικών Σχεδίων Δίκαιης Μετάβασης για τα εδάφη που επηρεάζονται περισσότερο, τα οποία θα υποβληθούν με το ΕΣΠΑ 2021-2027 σε ένα ενιαίο Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης. Τα Εδαφικά Σχέδια μάλιστα, δεν περιορίζονται μόνο στη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη, αλλά αφορούν και σε όλα τα νησιά υπό διασύνδεση.
Μέχρι σήμερα από όλες τις δράσεις που έχει εξαγγείλει η Κυβέρνηση παρατηρείται πρόοδος μόνο στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων. Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα για τις υπόλοιπες δράσεις και γιατί αργούν να εξελιχθούν;
Όλες οι δράσεις που έχουν ανακοινωθεί από την κυβέρνηση προχωρούν βάσει σχεδίου και εντός χρονοδιαγράμματος, παρά τη δυσμενή συγκυρία λόγω της πανδημίας. Συγκεκριμένα, έχουν ενεργοποιηθεί οι αναγκαίες διαδικασίες για την εφαρμογή του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, με την προώθηση λύσεων σε κρίσιμα ζητήματα, όπως η εξυγίανση και αποκατάσταση των εδαφών, τα επενδυτικά κίνητρα, η εξασφάλιση επάρκειας ισχύος για τη λειτουργία των τηλεθερμάνσεων κ.λπ., ενώ προχωρούν σημαντικά έργα υποδομής, όπως ο αυτοκινητόδρομος Ε65 και η εισαγωγή φυσικού αερίου στη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη.
Ταυτόχρονα, η Συντονιστική Επιτροπή, έχοντας ολοκληρώσει την καταγραφή, τη μελέτη και την ανάλυση των υφιστάμενων και των θεσμοθετημένων χρήσεων γης, καθώς και του πλαισίου και των εργαλείων χωρικού σχεδιασμού, υλοποιεί μια σύνθετη σειρά ενεργειών με κύρια συνιστώσα τον χωρικό σχεδιασμό και ειδικότερα τον καθορισμό στρατηγικών κατευθύνσεων ανάπτυξης νέων γενικών χρήσεων γης στα λιγνιτικά πεδία. Επίσης η EnterpriseGreece, ως ο αρμόδιος φορέας για την προσέλκυση επενδύσεων και την προώθηση εξαγωγών, συνδράμει στις προσπάθειες της Συντονιστικής Επιτροπής, με τη σύσταση ειδικής Task Force, η οποία θα αναλάβει σειρά εξειδικευμένων δράσεων προς την κατεύθυνση αυτή.
Παράλληλα, προκειμένου να μην υπάρξει κενό κατά τη μεταβατική περίοδο μέχρι την πλήρη ενεργοποίηση του ΕΣΠΑ 2021-2027, σχεδιάστηκε και εφαρμόζεται ένα Ειδικό Μεταβατικό Πρόγραμμα για τη στήριξη της απασχόλησης, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, την προετοιμασία της παραγωγικής διαφοροποίησης και την αναδιάρθρωση της ενεργειακής ταυτότητας των περιοχών μετάβασης. Στο πλαίσιο αυτό, σχεδιάστηκαν επτά στοχευμένα προγράμματα που υλοποιεί ήδη το Πράσινο Ταμείο, συνολικού προϋπολογισμού 31 εκατ. ευρώ, καθώς και ένα κοινωνικό «πακέτο» ύψους 107 εκατ. ευρώ, το οποίο θα υλοποιηθεί την περίοδο 2021-2022 μέσα από τέσσερα νέα προγράμματα στήριξης της απασχόλησης και με φορέα υλοποίησης τον ΟΑΕΔ.
Η Ελλάδα μπαίνει στην πλέον σύγχρονη τροχιά ανάπτυξης, με ένα φιλόδοξο, ανθρωποκεντρικό, συγκροτημένο και πολύπλευρο σχέδιο δράσεων και πρωτοβουλιών που έχει ως μοναδικό κίνητρο την πρόοδο των περιοχών μετάβασης και την έμπρακτη στήριξη των κατοίκων τους.
Ως εναλλακτικές του λιγνίτη, στο ΣΔΑΜ προβλέπονται και επενδύσεις σε φυσικό αέριο. Όμως ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός για τις βιώσιμες επενδύσεις (SustainableTaxonomyRegulation) θέτει τις συγκεκριμένες εκτός πλαισίου «βιωσιμότητας» και συνεπώς χρηματοδοτικών πόρων. Πώς σχεδιάζετε να ξεπεράσετε αυτόν τον σκόπελο; Και τι απαντάτε στην κριτική ότι επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά ή στην ηλεκτροκίνηση δεν δημιουργούν εγχώριες αλυσίδες αξίας;
Ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός δεν είναι σκόπελος, αλλά είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο οφείλουμε να κινηθούμε. Οι επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) ή στην ηλεκτροκίνηση αποτελούν ένα μέρος μόνο των παρεμβάσεων που αναμένουμε να πραγματοποιηθούν στις περιοχές Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης τα επόμενα χρόνια. Το γεγονός ότι οι περιοχές αυτές διαθέτουν το πλεονέκτημα της υποδομής του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ έχουν σήμερα σχετικά χαμηλή επίδοση σε ΑΠΕ σημαίνει ότι υπάρχει χώρος για τέτοιου είδους επενδύσεις.
Στο ενιαίο Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, που σχεδιάζουμε, θα υπάρχουν επίσης άξονες για την ενίσχυση και την προώθηση της επιχειρηματικότητας, την ενεργειακή μετάβαση, την ανάπτυξη του γεωργικού και αγροδιατροφικού τομέα, την αναπροσαρμογή των χρήσεων γης, την ενδυνάμωση του ανθρωπίνου κεφαλαίου, την ανάπτυξη μεταφορικών υποδομών για τη στήριξη της επιχειρηματικότητας και της βιώσιμης αστικής κινητικότητας, την ψηφιακή διασυνδεσιμότητα κ.λπ.
Επικρατεί μεγάλη ανησυχία γύρω από το μέλλον της θέρμανσης των πόλεων των λιγνιτικών περιοχών, καθώς είναι άμεσα εξαρτημένη από τη λειτουργία των μονάδων και ιδιαίτερα για το κόστος των όποιων εναλλακτικών λύσεων. Ποιες λύσεις σχεδιάζετε; Και με τι εκτίμηση κόστους για τον καταναλωτή;
Με γνώμονα το συμφέρον των τοπικών κοινωνιών, μετά από συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, έχει σχεδιαστεί και ήδη εφαρμόζεται ένα συνεκτικό σχέδιο για την αδιάλειπτη και αδιατάραχτη λειτουργία των τηλεθερμάνσεων.
Σε αυτό το πλαίσιο, υλοποιείται σχεδιασμός σημαντικών έργων υποδομών μεταφοράς και διανομής φυσικού αερίου στην πόλη της Φλώρινας και της Μεγαλόπολης, καθώς και έργα ύψους 170 εκατ. ευρώ στο Αμύνταιο, την Πτολεμαΐδα και την Κοζάνη για τη διασύνδεση όλων των σημείων κατανάλωσης με τα υφιστάμενα, καθώς και με νέα σημεία παραγωγής θερμικής ισχύος, με στόχο την απρόσκοπτη παροχή υπηρεσιών τηλεθέρμανσης στους πολίτες των πόλεων αυτών. Σε όλες τις περιπτώσεις, με τις σχεδιαζόμενες λύσεις στηρίζονται οι αναπτυξιακές προοπτικές των περιοχών μετάβασης, ενώ έχουν το μικρότερο δυνατό κόστος για τον καταναλωτή.
Τα 4.0 GW λιγνιτικών μονάδων που θα αποσυρθούν δεν πρόκειται να αντικατασταθούν πλήρως από αντίστοιχο δυναμικό ΑΠΕ, καθώς θα χρειασθεί η δημιουργία εκτενούς αποθηκευτικής ικανότητας. Τι απαντάτε στην κριτική πως η ταχεία απολιγνιτοποίηση θα θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας, αυξάνοντας παράλληλα την εξάρτηση της Ελλάδας από τρίτες χώρες; Πόσο σας προβληματίζει η επιλογή της Γερμανίας να παρατείνει τον χρόνο εξέλιξης της δικής της απολιγνιτοποίησης;
Η κάθε χώρα έχει τις δικές τις ανάγκες, τις οποίες καλείται να καλύψει ο ενεργειακός της σχεδιασμός. Έχουμε μελετήσει τη στρατηγική όλων των χωρών της Ευρώπης. Ορισμένες από αυτές ξεκινούν από πλεονεκτικότερη θέση. Έχουν τεχνολογία, παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα. Αφομοιώνουν καλύτερα τις μεταρρυθμίσεις. Έχουν και μικρότερη εξάρτηση από τον άνθρακα. Συνεπώς, επηρεάζονται λιγότερο κατά τη διαδικασία μετάβασης. Εμείς έχουμε καταρτίσει και υλοποιούμε ένα Σχέδιο με βάση τα δικά μας δεδομένα και τις δικές προτεραιότητες. Οι τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας θα είναι δύο βασικοί πυλώνες ανάπτυξης για τη μετάβαση της ελληνικής οικονομίας στη μετά COVID εποχή και σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο. Όπως γνωρίζετε, στον πυρήνα πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκεται η πράσινη, βιώσιμη ανάπτυξη, με πάνω από το ένα τρίτο των συνολικών πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης να αφορά σε «πράσινες» δράσεις. Σε αυτές περιλαμβάνονται η ενεργειακή θωράκιση και ανεξαρτησία της χώρας και η απανθρακοποίηση της παραγωγικής της βάσης, που αποτελούν πρωταρχική προτεραιότητα για εμάς.
Ποιος θα είναι ο ρόλος της ΔΕΗ στο διαμορφούμενο ενεργειακό τοπίο; Ποια είναι τα σχέδια για τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού;
Με το πρόγραμμα απολιγνιτοποίησης και μεγάλες επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας σε συνεργασία με παγκόσμιους ενεργειακούς κολοσσούς, η ΔΕΗ αλλάζει το ενεργειακό της μείγμα και εξελίσσεται σταδιακά σε ηγέτιδα εταιρεία σε ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η εταιρεία που βρέθηκε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, το πρώτο εξάμηνο του 2019, μέσα σε ενάμιση χρόνο εξυγιάνθηκε και έγινε ξανά κερδοφόρα. Η τιμή της μετοχής της σχεδόν επταπλασιάστηκε, ενώ η κεφαλαιοποίησή της έχει ξεπεράσει τα δύο δισ. ευρώ, με πολλούς ξένους επενδυτές να τοποθετούνται μακροπρόθεσμα στη μετοχή της εταιρείας.
Η ΔΕΗ προχωρά δυναμικά στην επόμενη μέρα. Προωθεί την ηλεκτροκίνηση και εκσυγχρονίζει τις υποδομές της. Με τη μερική ιδιωτικοποίηση του ΔΕΔΔΗΕ εξασφαλίζει έσοδα, τα οποία θα επενδυθούν κυρίως στην ψηφιοποίηση των δικτύων της επιχείρησης, που τα τελευταία χρόνια είχαν εγκαταλειφθεί. Από μεγάλος ασθενής της ελληνικής οικονομίας γίνεται μία εταιρεία σύγχρονη και δυναμική. Με κάποιες ακόμη παθογένειες, αλλά με το βλέμμα στο μέλλον προχωρά αξιοποιώντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρα μας, τη δύναμη του ήλιου και του αέρα, επενδύοντας στην πράσινη οικονομία και σε τεχνολογίες αιχμής.
