Διαχείριση αγροτικών τοπίων:Κατσογιάννη Σταυρούλα, Πρόεδρος της ΠΕΕΓΕΠ

πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_114 της ΠΕΣΕΔΕ

Άρθρο της νέας Προέδρου της ΠΕΕΓΕΠ Κατσογιάννη Σταυρούλας, Γεωπόνου – Αρχιτέκτωνος τοπίου Msc,

Αγροτικά τοπία χαρακτηρίζονται  εκτάσεις που καταλαμβάνονται  από καλλιέργειες, λιβάδια και φυσική βλάστηση. Δημιουργήματα των αγροτικών πληθυσμών, που μεταβάλλονται  κάτω από την επίδραση της εξέλιξης των τεχνικών που εφαρμόζουν, της αγροτικής πολιτικής, των προγραμμάτων των αγροτών, καθώς και της αντίληψης που έχουν διαμορφώσει οι πληθυσμοί που κατοικούν σε αυτά. (Μπεόπουλος Ν., 2010) Το αγροτικό τοπίο  συχνά διεισδύει μέσα σε οικισμούς, ακουμπά  δασικά οικοσυστήματα, αγγίζει  τη θάλασσα αποτελείται από:

  • Καλλιεργούμενες εκτάσεις, χορτολιβαδικές εκτάσεις,
  • βοσκοτόπους
  • αμπελώνες,
  • ελαιώνες,
  • οπωρώνες
  •  στοιχεία υποδομών  (αποθήκες, στάβλους, γεωτρήσεις, αγροτικούς δρόμους κλπ)
  • Αρδευτικά κανάλια, αποστραγγιστικοί τάφροι,
  • Αναβαθμίδες
  • Φυτοφράκτες
  • Πέτρινους τοίχους
  • Στοιχεία αγροτικής δραστηριότητας παλαιότερων ετών (αλώνια, πηγάδια, ανεμόμυλους κλπ)
  • Στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς κάστρα, μοναστήρια, ξωκλήσια κλπ.

Το ελληνικό αγροτικό τοπίο είναι ένα μεσογειακό μωσαικό που χαρακτηρίζεται σαν ένα πολύπλοκο δυναμικό τοπίο με πλούσια βιοποικιλότητα. Είναι ένα  ανοιχτό σύστημα όπου αλληλεπιδρούν δυνάμεις  και στοιχεία, που έχουμε εισροές αλλά και εκροές ενέργειας που συχνά  δεν θα τις  χαρακτηρίζαμε  αειφόρες.


ΠΕΕΓΕΠ:ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΡΑΣΙΝΟΥ
T.:210.9570615 F.:210.9570535

ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ

Το αγροτικό τοπίο της χώρας μας έχει επηρεάσει η αγροτική πολιτική , που έχει προκαλέσει αλλαγές στην οικονομία, την κοινωνική συνοχή, την πολιτιστική ταυτότητα της αγροτικής κοινωνίας. Ο αγροτικός κόσμος, στη πλειοψηφία του,  τις τελευταίες δεκαετίες, συρρικνώθηκε και  έχασε τα χαρακτηριστικά του, ενσωματώθηκε στα υπόλοιπα κοινωνικά στρώματα, o παραδοσιακός  αγρότης (χωρικός), εργάτης γης, εξελίχθηκε σε επιχειρηματία ή σε υπάλληλο που ασκεί συμπληρωματικά τα αγροτικά του καθήκοντα.

Επιπτώσεις στο αγροτικό τοπίο

Μέτρα που εφαρμόστηκαν, από  το Β’ παγκόσμιο πόλεμο μέχρι και σήμερα, όπως αναδασμοί, αποξηράνσεις υδάτινων όγκων, εξαφάνιση φυτοφρακτών, αιολικά πάρκα, αγροτικά φωτοβολταικά, εγκατάσταση χωματερών, λατομεία, αλλά και φυσικές καταστροφές (φωτιές, πλημύρες),  επέδρασαν καταλυτικά στην εικόνα της αγροτικής υπαίθρου.

Παράδειγμα το έργο της αποξήρανσης  έδινε βάρος στην αγροτική ανάπτυξη και οδήγησε στην  εξυγίανση των ελωδών περιοχών από την ελονοσία. Η αποξήρανση λιμνών (Κωπαίδα, Κάρλα, Αγουλινίτσα, Γιανιτσών, Ξυνιάδας) από ότι διαπιστώνεται μετά από χρόνια, εξετάζοντας και το παράγοντα περιβάλλον,   δεν απέφερε τελικά θετικές περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές  αλλαγές στους τόπους που εφαρμόστηκαν. Το νερό  φεύγοντας πήρε μαζί του ζωή, πανίδα, χλωρίδα, γέννησε  νοσταλγία από εικόνες και βιώματα των κατοίκων. Με την υποβάθμιση του τοπίου τους στέρησε από εναλλακτικές ευκαιρίες δραστηριοποίησης μέσω της ανάπτυξης του αγροτουρισμού και του φυσιολατρικού τουρισμού. Ένα ακόμα παράδειγμα που οδήγησε στην υποβάθμιση του τοπίου αποτέλεσε η δυνατότητα  οικοδόμησης στα 4 στρέμματα γης, γεγονός που  κατακερμάτισε κυρίως πεδινές αγροτικές εκτάσεις με μόνιμες αλλά και παραθεριστικές οικίες αστικού τύπου.

Αναλυτικά, παράγοντες που οδήγησαν στην υποβάθμιση του αγροτικού τοπίου είναι:

  • αναδασμοί,
  • αποξηράνσεις υδάτινων όγκων,
  • εξαφάνιση φυτοφρακτών,
  • αιολικά πάρκα,
  • αγροτικά φωτοβολταικά,
  • εγκατάσταση χωματερών,
  • λατομεία,
  • φυσικές καταστροφές (φωτιές, πλημμύρες)
  • Οικοπεδοποίηση / Αστικοποίηση
  • Άναρχη τουριστική ανάπτυξη
  • Ρύπανση
  • Εισχώρηση ξενικών ειδών
  • Κακή διαχείριση φυσικών πόρων
  • Εντατικοποίηση παραγωγής

Το ζητούμενο σε σχέση με το αγροτικό τοπίο σήμερα είναι ο  συνδυασμός της αγροτικής παραγωγής με την προστασία του περιβάλλοντος,  τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και βέβαια τη προστασία των φυσικών πόρων. Είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις  της ανθρωπότητας και η ανάγκη   για την επίτευξή του  γίνεται όλο και μεγαλύτερη λόγω της επιτάχυνσης της παγκόσμιας  περιβαλλοντικής αλλαγής και της αυξανόμενης ζήτησης για παραγωγή  τροφίμων.

Είναι αυτό αρκετό σε μια χώρα σαν την Ελλάδα;

Με ποιο τρόπο θα μπορούσε να προστατευτεί το αγροτικό τοπίο ενώ παράλληλα να βελτιωθεί η αγροτική παραγωγή και το αγροτικό εισόδημα, τηρουμένων των προϋποθέσεων της αειφορίας και ασφαλώς  της ανταγωνιστικότητας των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών;

– σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειώσουμε πως δεν  θεωρούμε ότι μπορεί να υπάρξει βελτίωση του αγροτικού εισοδήματος,  μέσω της μείωσης του κόστους παραγωγής,  υπό τις παρούσες τουλάχιστον συνθήκες,  για τον  απλούστατο λόγο ότι, σε μια παγκοσμιοποιημένη  οικονομία,  πάντα θα υπάρχει κάποιος  που για διάφορους λόγους θα μπορεί να παράγει φτηνότερα. Επομένως η ανταγωνιστικότητα θα πρέπει να προέλθει, κυρίως, από την  υψηλή ποιότητα και την μοναδικότητα του παραγόμενου προϊόντος, από το  χαμηλό κόστος της  αρχικής επένδυσης, από την δημιουργία υπεραξιών, από την δημιουργία πολλαπλών εναλλακτικών  δυνατοτήτων  αξιοποίησης  κάθε  αγροτικής γης (ποικιλοτρόπως, ώστε να αποκλεισθεί η μονοκαλλιέργεια  την οποία θεωρούμε όχι μόνο καταστροφική για το περιβάλλον, αλλά και οικονομικά,  επικίνδυνη). Μιχάλης Στογιάννος 2014.

Θεώρηση μας είναι ότι τα μικρά πράγματα δημιουργούν τις προϋποθέσεις για συμβούν τα μεγάλα.«Little Things Make Big Things Happen»

Η παραγωγή ποιοτικών τροφίμων με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης,  βιολογικά προϊόντα, ή προϊόντα ολοκληρωμένης διαχείρισης μέσα σε ποιοτικά τοπία  συνδεδεμένα με την ιστορία και την άυλη και μη πολιτιστική κληρονομιά του τόπου  βελτιώνουν  το αγροτικό εισόδημα, μέσω της αξιοποίησης, μη αξιοποιούμενων,  μέχρι σήμερα,  παραγωγικών δυνατοτήτων της αγροτικής γης, που θα παράγουν  ευκαιρίες απασχόλησης,  που θα αξιοποιούν τη μοναδικότητα της Ελληνικής γης.

Έτσι περνάμε  από μια καθαρά οικοσυστημική προσέγγιση σε μια προσέγγιση τοπίου, όπου ο άνθρωπος δεν αποτελεί παράγοντα ανησυχίας αλλά κεντρικό στοιχείο για την ποιότητα του περιβάλλοντος.

ΠΩΣ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΤΟ ΤΟΠΙΟ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΤΟ ΒΙΩΝΟΥΝ

Οι αγρότες ενδιαφέρονται κυρίως για την παραγωγική  και λειτουργική αξία του τόπου που ζουν και εργάζονται και δευτερευόντως για την περιβαλλοντική και αισθητική του αξία σε αντίθεση με τους αστούς – επισκέπτες  που  αντιλαμβάνονται πρωτίστως  την αισθητική του αξία.  Άραγε μπορεί να αλλάξει ο τρόπος που αντιλαμβάνεται ένας αγρότης το περιβάλλον του;

Αρχικά βάζοντας τον σε μια εκπαιδευτική διαδικασία που αγγίζει θέματα καθημερινότητας για αυτόν όπως:  

  1. Αειφόρες γεωργικές πρακτικές – κυκλική οικονομία  – τρόπους αύξησης της ποιότητας της παραγωγής του
  2. Προστασία της βιοποικιλότητας μέσω διάσπαρτων νησίδων ανάπτυξης αυτοφυούς χλωρίδας ή μέσω ελεύθερων ορίων γύρω από τις καλλιέργειες.    
  3. Αξιοποίηση και προστασία φυσικών πόρων
  4. Προστασία από χωροκατακτητικά είδη
  5. Στην παραγωγή, επεξεργασία, τυποποίηση και διάθεση ποιοτικών προϊόντων

Πως θα μπορούσε να υλοποιηθεί ένα σχέδιο ανάπλασης του Ελληνικού αγροτικού τοπίου; Ξεκινώντας από

  • Την ανάλυση, αξιολόγηση, καταγραφή του αγροτικού τοπίου
  • την αποκατάσταση στοιχείων αγροτικής πολιτιστικής κληρονομιάς και διαταραγμένων τοπίων
  • Την ανάδειξη τοπικών ιδιαιτεροτήτων (π.χ. ρεματιές, φαράγγια, παραδοσιακούς οικισμούς, περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλους  κλπ)
  • Την  εκπόνηση  κατευθυντήριων προτύπων σχεδιασμού (Corridor Landscape Design Briefs)
  • Ανάπτυξη τοπικών σχεδίων ανάπτυξης και διαχείρισης  του τοπίου που θα συνδέουν το μερικό με το συνολικό, το πολιτιστικό με το ιστορικό, φυσικό περιβάλλον
  • Την εκπόνηση πιλοτικών προγραμμάτων ανά περιοχή,  τα οποία θα  στοχεύουν στην ανάπτυξη δραστηριοτήτων, οι οποίες  θα  αξιοποιούν  τις  δυνατότητες παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών και  θα συνδέονται με την ντόπια παραγωγή, την ανθρώπινη υγεία και το τοπίο
  • Την  μελέτη και κατασκευή  δικτύου περιπατητικών μονοπατιών  που θα συνδέουν περιοχές ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, κατά μήκος των οποίων μπορούν να αναπτυχθούν πλήθος δραστηριοτήτων, 
  • Συμμετοχικές και συλλογικές διαδικασίες και πρακτικές μεταξύ αγροτών και θεσμικών φορέων

Εδώ και καιρό, με πρωτοβουλία του Μιχάλη Στογιάννου, η ΠΕΕΓΕΠ δουλεύει μια  σειρά προτάσεων για την αναβάθμιση του αγροτικού περιβάλλοντος και εισοδήματος.  Ο ρόλος των γεωπόνων θα είναι καθοριστικός τόσο στην εκπαίδευση του αγροτικού κόσμου, όσο και στη διαμόρφωση και υλοποίηση προτάσεων για την αναβάθμιση του αγροτικού τοπίου αλλά είμαστε βέβαιοι ότι  σε όλη αυτή τη προσπάθεια υπάρχει αναγκαιότητα για  επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων

Η διεπιστημονικότητα αλλά και η συμμετοχή του αγροτικού κόσμου στη χάραξη μιας εθνικής στρατηγικής για το αγροτικό τοπίο, θεωρούμε ότι είναι το κλειδί της επιτυχίας του εγχειρήματος.

Διαβάστε επίσης

Η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για λόγους επισκεψιμότητας και στατιστικών. Συνεχίζοντας την περιήγηση, αποδέχεστε τη χρήση αυτών των cookies Αποδοχή Περισσότερα