Η Εθνική Πολιτική για τις Μεταφορές και την Εφοδιαστική Αλυσίδα (Logistics): Παπαγιαννίδης Οδ. Δημήτρης, Υπουργείο Υποδομών & Μεταφορών Γεν. Δ/ση Στρατηγικού Σχεδιασμού & Οδικής Ασφάλειας, Γ.Γ.Αντ/πείας ΤΕΕ, Πολιτικός Μηχ. ΔΠΘ Μεταπτυχιακό Διπλ. Eιδ. ΕΜΠ.
πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_114 της ΠΕΣΕΔΕ
1.Γενικά Στοιχεία – διεθνείς εξελίξεις στον τομέα Μεταφορών
Μεταφορές, στον οικονομικό και εμπορικό χώρο, ονομάζονται γενικά οποιεσδήποτε μετακινήσεις επιβατών και φορτίων από έναν τόπο σε έναν άλλον. Συνήθως η μετακίνηση επιβατών και φορτίων γίνεται έναντι κάποιας αμοιβής που ονομάζεται εισιτήριο ή κόμιστρο ή ναύλος. Συνεπώς οι μεταφορές αποτελούν εμπορικές πράξεις, παράγουσες οικονομική χρησιμότητα.
Ο παλαιότερος διεθνής όρος transportation έχει σήμερα αντικατασταθεί με τον βραχύτερο transport, τον οποίο χρησιμοποιούν και οι κοινωνιολόγοι με την ευρύτερη σημασία της μεταφοράς ανθρώπων και αγαθών γενικά στο χώρο με επικεντρωμένο το ενδιαφέρον στα μέσα “πολλαπλής φοράς” καθώς και στα προσωπικά μέσα μετακίνησης, θεωρούμενα ως βασικοί δημιουργοί του συστήματος διακίνησης αγαθών μέσα στις κοινότητες, τις κοινωνίες και μεταξύ αυτών. Παρά ταύτα ενώ όλες οι κοινωνικές επιστήμες έχουν δείξει κάποιο ενδιαφέρον για αυτές, μόνο η Οικονομική Επιστήμη έχει παρουσιάσει αξιόλογο έργο σε εργασίες έρευνας και μελέτης σε σημείο που η έννοια μεταφορές να έχει επεκταθεί σήμερα σ΄ ένα ευρύ ανεπτυγμένο τεχνικό πεδίο (τομέα) έρευνας στο σημείο που να χαρακτηρίζονται δικαιολογημένα από το εύρος αυτών «Βιομηχανία μεταφορών».
Ο τομέας των μεταφορών είναι μία από τις πρώτες κοινές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) διότι οι μεταφορές έχουν ζωτική σημασία για την ευρωπαϊκή οικονομία. Χωρίς καλές συνδέσεις η Ευρώπη δεν μπορεί να αναπτυχθεί ούτε να ευημερήσει.
Σύμφωνα με τη νέα ευρωπαϊκή πολιτική για τις υποδομές, τριπλασιάζεται η χρηματοδότηση στον τομέα των μεταφορών στα 26 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2014–20206. Ταυτόχρονα, η νέα αυτή πολιτική εστιάζει τη χρηματοδότηση σε ένα επακριβώς καθορισμένο νέο κεντρικό δίκτυο. Το δίκτυο αυτό θα αποτελεί τον κύριο κορμό των μεταφορών στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά. Τομεακά οι κυριότεροι άξονές της πολιτική μεταφορών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποβλέπουν στην «ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς, την εξασφάλιση αειφόρου ανάπτυξης, την ανάπτυξη των μεγάλων δικτύων της Ευρώπης, το χωροταξικό έλεγχο, την ενίσχυση της ασφάλειας, και την ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας».
Τα «μέσα» ή «δράσεις» για επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής πολιτικής Μεταφορών διατυπώνονται με μια παράθεση 40 «πρωτοβουλιών» (Initiatives) ομαδοποιημένες σε 4 Άξονες.
Οι κύριοι άξονες της νέας πολιτικής Μεταφορών της ΕΕ7, είναι: 1. Ύπαρξη «Βιωσιμότητας» (sustainability) σε όλους τους τομείς των μεταφορών, 2. Μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου (greenhouse gas emissions) από τις μεταφορές κατά 60% το 2050 σε σχέση με το 1990, 3. Διατήρηση της ανταγωνιστικότητας σε όλα τα επίπεδα, 4. Διατήρηση του σημερινού επιπέδου κινητικότητας με κάθε τρόπο (είναι μάλιστα χαρακτηριστικός, ο απόλυτος τρόπος με τον οποίο αυτό τίθεται στο κείμενο: curbing mobility is not an option).
2. Εφοδιαστική Αλυσίδα (Logistics)
Ο Τομέας της Εφοδιαστικής Αλυσίδας (logistics) αναφέρεται σε ένα σύνολο δραστηριοτήτων, οι οποίες αφορούν στη συνολική διαχείριση του εφοδιασμού μίας επιχείρησης ή μίας αγοράς, και περιλαμβάνει επιμέρους δραστηριότητες, όπως η μεταφορά πρώτων υλών και τελικών εμπορευμάτων, η αποθήκευσή τους, η διαχείριση των αποθεμάτων, ο συντονισμός των δρομολογίων και ο έλεγχος της διανομής των τελικών προϊόντων.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Τομέας ορίζεται ως η διαδικασία σχεδιασμού, εφαρμογής και ελέγχου μίας αποτελεσματικής και οικονομικής ροής και αποθήκευσης των πρώτων υλών, των ημικατεργασμένων αποθεμάτων, των έτοιμων προϊόντων και της σχετικής πληροφορίας από το σημείο παραγωγής στο σημείο κατανάλωσης, με σκοπό την ικανοποίηση των απαιτήσεων των πελατών.
Σύμφωνα με έναν εναλλακτικό, σύγχρονο ορισμό, η δραστηριότητα των logistics συνίσταται στη μεταφορά των εμπορευμάτων από το σημείο παραγωγής τους στον κατάλληλο τόπο, στην κατάλληλη μορφή, την κατάλληλη χρονική στιγμή και με το κατάλληλο κόστος (ΣΕΒ, 2013).
Ως αποτέλεσμα των οικονομικών, κοινωνικών και τεχνολογικών αλλαγών, η διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας μετατράπηκε γρήγορα και αναγνωρίστηκε ως μία ξεχωριστή μορφή οικονομικής δραστηριότητας, η οποία κλήθηκε να αντιμετωπίσει και να επιλύσει ζητήματα ειδικής φύσεως. Ως αποτέλεσμα δε της σταθερής, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, τάσης απελευθέρωσης των αγορών –τόσο στο εσωτερικό των περισσότερων εθνικών οικονομιών όσο και στο επίπεδο του διεθνούς εμπορίου– αλλά και του διαρκώς αυξανόμενου διεθνούς ανταγωνισμού, η επίλυση των ειδικών αυτών ζητημάτων, κατά το βέλτιστο δυνατό τρόπο, κατέστη αναγκαία, ακόμα και για την ίδια την επιβίωση των κάθε είδους επιχειρήσεων.
3. Ελληνικό Σχέδιο Δράσης για την Εφοδιαστική Αλυσίδα:
Κύριος στόχος της ελληνικής εφοδιαστικής, είναι η παροχή αποτελεσματικών, αξιόπιστων, πλήρως ενοποιημένων και βιώσιμων υπηρεσιών logistics, οι οποίες καλύπτουν τις ανάγκες των πελατών, βελτιώνοντας το επίπεδο εξυπηρέτησης και διατηρώντας ένα ανταγωνιστικό κόστος.
Η Εθνική Στρατηγική για την Εφοδιαστική είναι ένα όραμα με μεσο-μακροπρόθεσμους στόχους και υποστηρίζεται από ένα σχέδιο δράσης (η υλοποίηση του οποίου αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση) στο οποίο καταγράφονται οι απαιτούμενοι πόροι για την επίτευξη του οράματος αυτού και των στόχων του.
Το Σχέδιο Δράσης για την Εφοδιαστική θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα εργασιών, με σαφώς καθορισμένα καθήκοντα και αρμοδιότητες μεταξύ του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, τους ενδιαφερόμενους, και με συγκεκριμένα μέτρα και ορόσημα για τη διάρκεια υλοποίησής του.
Το Σχέδιο Δράσης για την εφοδιαστική βρίσκεται σε εξέλιξη με χρόνο ολοκλήρωσης το 2020. Πιο συγκεκριμένα το Σχέδιο Δράσης προωθεί την αναπτυξιακή προσέγγιση της ελληνικής εφοδιαστικής και λαμβάνει υπόψη τις ρεαλιστικές ευκαιρίες της Ελλάδας για να γίνει παγκόσμιος κόμβος εφοδιαστικής, συνεισφέροντας έτσι στην ανάπτυξη της χώρας και την ανάκαμψη της εθνικής οικονομίας.
Πρόκειται επομένως για στρατηγικό στόχο που αφορά στη διεθνή εφοδιαστική και θεωρείται ως πρώτης προτεραιότητας για τη χώρα, λόγω του ότι αποτελεί σημαντικό εργαλείο ανάπτυξης. Η επίτευξή του δεν περιορίζεται μόνο στην αύξηση των διεθνών εμπορευματικών ροών, αλλά δίνει έμφαση και στην εμπορική διαμεταφορά και ιδίως στις υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας αυτής. Αυτό λαμβάνει υπόψη τις τρέχουσες ανάγκες της χώρας για ανάπτυξη και αύξηση της απασχόλησης.
Στην υλοποίηση της παραπάνω πολιτικής, το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών για τον τομέα της εφοδιαστικής προωθεί σχετικές δράσεις όπως:
- Διευκόλυνση των διαδικασιών διαχείρισης transit φορτίου και παροχής υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας (added-value Services)
Η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά στην προσέλκυση εμπορευματικών ροών που διέρχονται από Ελληνικούς κόμβους εφοδιαστικής. Αυτή εστιάζεται κυρίως σε διαμετακόμιση εμπορευμάτων μέσω των ελληνικών λιμένων και ιδιαίτερα του Πειραιά, ενώ ένα σημαντικό τμήμα αφορά στις διεθνείς οδικές εξαγωγές. Η διεθνής διαμετακόμιση εμπορευμάτων στην Ευρώπη πρέπει να ακολουθήσει μια διαδρομή μέσα από χώρες μη μέλη της ΕΕ, όπως τις Βαλκανικές (Αλβανία, ΠΓΔΜ, Σερβία, κλπ). Η Ελλάδα είναι επίσης πύλη και χώρα διέλευσης για την Ασία και την Αφρική και τα λιμάνια της Βορειοανατολικής Ελλάδος συνδέονται με τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας.
Η διευκόλυνση αδιάλειπτων, έγκαιρων και αποτελεσματικών εμπορευματικών μεταφορών προς τις περιοχές των γειτονικών χωρών και η χρήση της υπάρχουσας και μελλοντικής μεταφορικής υποδομής θα επιτευχθεί με τη στενή συνεργασία των συμβαλλόμενων μερών
- Ενίσχυση της ροής ηλεκτρονικών πληροφοριών σχετικών με τα logistics (e CMR)
Η εισαγωγή και ανάπτυξη της ηλεκτρονικής ροής πληροφοριών κατά τη διάρκεια των εμπορευματικών μεταφορών και ο χειρισμός τους είναι μια συνηθισμένη πρακτική στην Ευρώπη, αλλά είναι πολύ περιορισμένη στην Ελλάδα. Για παράδειγμα Ευρωπαϊκές χώρες προωθούν το ηλεκτρονικό CMR (e-Convention Merchandises Route), το οποίο διευκολύνει τις εταιρείες, αλλά επιπλέον ενισχύει την επιβολή των οδικών κανόνων και αποτρέπει τη φοροδιαφυγή. Βασίζεται σε νέες τεχνολογίες και μπορεί να δώσει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τις ροές εμπορευμάτων (Περίοδος εφαρμογής: 2017-2019).
- Καταγραφή της περιβαλλοντικής επίπτωσης και δημοσίευση των αποτελεσμάτων (Περίοδος εφαρμογής: 2017-2019)
Κατ’εξουσιοδότηση της παρ.1 του άρθρου 5 του Ν. 4302/2014, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 160 του Ν. 4512/2018 εκδόθηκε η υπ΄αριθ. οικ.1023/16-1-2018 (Β΄42) Απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας και του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών «Καθορισμός των όρων λειτουργίας του συστήματος καταγραφής των περιβαλλοντικών επιδόσεων των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Εφοδιαστική».
Επιπλέον, στην παρ. 2 του άρθρου 5 Ν. 4302/2014, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 160 του Ν. 4512/2018, προβλέπεται η δημιουργία κεντρικής βάσης δεδομένων, όπου καταγράφονται οι περιβαλλοντικές επιδόσεις των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Εφοδιαστική, καθώς και η έκδοση Απόφασης (Υ.Α.) του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών με την οποία καθορίζονται η διαδικασία δημιουργίας και τήρησης της βάσης, οι όροι επεξεργασίας και δημοσιότητας των δεδομένων, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια.
- Ανάπτυξη πρακτικών city logistics
Η άσκηση δραστηριοτήτων της εφοδιαστικής εντός των ορίων πόλης από φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές είναι ένα έργο που δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί στην Ελλάδα. Η ΕΕ έχει δημοσιεύσει από το 2013 το Urban Mobility Package (Πακέτο Αστικής Κινητικότητας), αλλά τα βιώσιμα City Logistics βρίσκονται ακόμα σε αρχικό στάδιο στην Ευρώπη. Ο νόμος 4302/2014 ήταν η πρώτη προσπάθεια να εισαχθεί το πλαίσιο των Αστικών Μεταφορών και Διανομής (Urban Logistics) στην Ελλάδα. Θέτει τις βασικές αρχές για την προσωρινή αποθήκευση και στάθμευση των μεταφορικών μέσων στις δημοτικές περιοχές και τη διανομή από τα Αστικά Κέντρα Ενοποίησης (UCC) στα σημεία διανομής για αποσυμφόρηση με στόχο μια ρυθμιζόμενη πρόσβαση σε όλη την πόλη (Περίοδος εφαρμογής: 2017-2019)
4. Συμπέρασμα
Η Ελλάδα προκειμένου να μεγιστοποιήσει τα οφέλη της από την ανάπτυξη του Τομέα της Εφοδιαστικής Αλυσίδας (logistics) πρέπει να προσελκύσει διεθνείς εμπορευματικές μεταφορές και να επωφεληθεί από τη μοναδική ευκαιρία για την αύξηση των εμπορευματικών ροών μέσω του πλέον αναβαθμισμένου οδικού, σιδηροδρομικού, θαλάσσιου και εναέριου δικτύου της. Η ανάπτυξή του Εθνικού Σχέδιο Δράσης για την Εφοδιαστική βρίσκεται σε εξέλιξη με χρόνο ολοκλήρωσης το 2020, υποστηρίζει τις κυβερνητικές στρατηγικές με στοχευμένες επενδύσεις ώστε να γίνει η Ελλάδα ένα ηγετικό κέντρο logistics σε παγκόσμιο επίπεδο, το οποίο αναμένεται να συμβάλλει στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της χώρας και δημιουργώντας εκατοντάδες χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας.
