Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας Θεόδωρος Καρυπίδης: Εξαλείφοντας την Ενεργειακή Φτώχεια
πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_109 της ΠΕΣΕΔΕ
Ο όρος «ενεργειακή φτώχεια», αφορά την περιορισμένη ή/και καθόλου πρόσβαση σε ενεργειακά αγαθά, όπως ηλεκτρισμό, φυσικό αέριο κλπ, με αποτέλεσμα τα νοικοκυριά να μην μπορούν ν’ ανταποκριθούν σε βασικές καθημερινές ανάγκες όπως η θέρμανση, η επαρκής χρήση ηλεκτρικού ρεύματος, η ψύξη κλπ. Υπολογίζεται ([1]) πως περίπου 50 έως 125 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ε.Ε., αδυνατούν να εξασφαλίσουν επαρκή θέρμανση των κατοικιών τους. Αυτό αφορά το 10,8% του συνολικού πληθυσμού, ενώ στους ανθρώπους με χαμηλά εισοδήματα αφορά το 24,4%. Στην Ελλάδα, το 2014, το 47,6% των νοικοκυριών αδυνατούσε να θερμάνει επαρκώς το σπίτι του. Η ενεργειακή φτώχεια έχει πολλαπλές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις καθώς και σημαντικές επιπτώσεις στην Υγεία των ανθρώπων που βιώνουν υπό τις συνθήκες αυτής της μορφής φτώχειας. Στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας (ΠΔΜ), διαπιστώσαμε μία αντινομία. Η ΠΔΜ αποτελεί την «ενεργειακή καρδιά» της Χώρας και ταυτόχρονα κατέχει ένα σημαντικό μερίδιο στην «ενεργειακή φτώχεια». Με δεδομένη την κατάσταση αυτή, ήταν υποχρέωσή μας να συνδράμουμε στην άμβλυνση του «φαινομένου» με στόχο και σκοπό την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.
Η στρατηγική αφορά:
Α) εξασφάλιση περισσότερων ενεργειακών πόρων για τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις
Β) φθηνό τιμολόγιο ηλεκτρικού ρεύματος για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις ταυτόχρονα με παρεμβάσεις βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων
Γ) διασφάλιση και ενδυνάμωση του πρωταγωνιστικού ρόλου της Περιφέρειας στον Τομέα Ενέργειας στην Ελλάδα, στα Βαλκάνια και Διεθνώς
Α. Εξασφάλιση περισσότερων ενεργειακών πόρων
Α1. Παροχή Φυσικού Αερίου πρωταρχικά στις ΠΕ Καστοριάς και Γρεβενών. Εξασφαλίστηκε η παροχή ΦΑ από τον ΤΑΡ (δεν προβλέπονταν άμεσα στον σχεδιασμό του ΤΑΡ) και η ΠΔΜ δέσμευσε την συμμετοχή της 12,3 εκατ. € για την κατασκευή των δικτύων στις πόλεις της Καστοριάς, των Γρεβενών και του Άργους Ορεστικού. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα του Οδικού Χάρτη ΦΑ 2017-2022, που αποφασίστηκε από το Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής (Ιανουάριος 2018), η προβλεπόμενη έναρξη εργασιών είναι το 1ο τρίμηνο του 2019 και η ολοκλήρωση των εργασιών το 4ο τρίμηνο του 2021. Η συνολική δημόσια επένδυση ανέρχεται σε περίπου 25 εκατ. €
Α2. Υπογραφή Συμφώνου Συνεργασίας για το Η2. Η ΠΔΜ (και η Περιφέρεια Κρήτης σε επίπεδο χώρας) συμμετέχει ως εταίρος στο FCH JU (Fuel Cells and Hydrogen) της Ε.Ε.. Στο project συμμετέχει επίσης ο Δήμος Κοζάνης και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Στόχοι της ΠΔΜ είναι α) αρχικά η πιλοτική χρήση Υδρογόνου σε βαρέα οχήματα (λεωφορεία), β) η παραγωγή H2 σε μεγάλη κλίμακα και η χρήση του ως καύσιμο για οικιακή και επιχειρηματική χρήση (θέρμανση, ψύξη, ηλ. ρεύμα), για χρήση ως καύσιμο οχημάτων ΙΧ, ταυτόχρονα και η δημιουργία ενός πρότυπου πρατηρίου με καύσιμο Η2, γ) η χρήση του Η2 ως καυσίμου για μεγάλες μονάδες τηλεθέρμανσης.
Α3. Η έναρξη μελετών (με την βοήθεια του ΔΙΕΠΥ, δες παρακάτω) με σκοπό την πιθανή χρήση των επιφανειακών υδάτινων πόρων-αποθεμάτων για την αξιοποίησή τους με την χρήση συστημάτων HVAC (σε μέσου και μικρού μεγέθους οικισμούς ως συστήματα θέρμανσης-ψύξης). Ταυτόχρονα, η έναρξη μελετών για την χρήση Γεωθερμίας.
Α4. Πιλοτικά θα ξεκινήσει η κατασκευή, μικρής κλίμακας, μονάδας παραγωγής Μεθανόλης. Η μεθανόλη αποτελεί εναλλακτικό καύσιμο και είναι χρήσιμη στην χημική και πετρελαϊκή βιομηχανία. Για την παραγωγή της, θα χρησιμοποιηθεί δέσμευση του CO2 που παράγεται από θερμικές μονάδες της ΔΕΗ. Το H2 είναι επίσης απαραίτητο για την παραγωγή της μεθανόλης, επομένως, αν προχωρήσει η δημιουργία (μετά την πιλοτική εφαρμογή μικρής κλίμακας) μεγάλης κλίμακας παραγωγής μεθανόλης θα χρειαστούν και ικανές ποσότητες Η2 (βλ. Α.2) που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και το κόστος παραγωγής. Το πιλοτικό πρόγραμμα θα χρηματοδοτηθεί από το ΠΕΠ Δυτικής Μακεδονίας (ΕΣΠΑ), ενδεικτικού προϋπολογισμού 10-12 εκατ. €. Επιπλέον, η ΠΔΜ θα είναι αρωγός στην επέκταση του δυναμικού των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας του ιδιωτικού τομέα (αιολικά-φωτοβολταϊκά πάρκα, αυτοπαραγωγοί).
Β. Φθηνό τιμολόγιο ηλεκτρικού ρεύματος νοικοκυριών και επιχειρήσεων – Εξοικονομώ κατ’ οίκον
Β1. Ήδη έχει ψηφισθεί, Ιανουάριος 2018 με ευρεία πλειοψηφία στην Βουλή, το ειδικό τιμολόγιο ηλεκτρικού ρεύματος για τους οικιακούς καταναλωτές στην ΠΔΜ. Σύμφωνα με το νόμο, δικαιούχοι είναι όλοι οι οικιακοί καταναλωτές (πλην των οικιακών καταναλωτών που είναι υπάλληλοι της ΔΕΗ ΑΕ και ήδη έχουν σημαντική έκπτωση στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος). Η έκπτωση θα φθάνει έως και 30% επί της αξίας του ηλεκτρικού ρεύματος. Το μέτρο αφορά όλους τους οικιακούς καταναλωτές (πλην της εξαίρεσης που αναφέρθηκε παραπάνω). Η δημόσια δαπάνη για το μέτρο στην ΠΔΜ ανέρχεται περίπου σε 20 εκατ. € για το 2018. Κάθε χρόνο θα αποφασίζεται το ύψος της συνολικής δημόσιας δαπάνης. Το ειδικό τιμολόγιο είναι μία καθολική πολιτική στην ΠΔΜ και δεν πρέπει να συγχέεται με το κοινωνικό τιμολόγιο που απευθύνεται μόνο στους φτωχότερους των καταναλωτών ηλεκτρικού ρεύματος. Ως καθολική πολιτική αντιμετωπίζει ολιστικά την έκταση της «ενεργειακής φτώχειας» και αποτελεί ένα σημαντικό μέτρο για την αντιμετώπισή της. Σε λίγες μέρες θ’ αναρτηθεί και η Υπουργική Απόφαση που θα καθορίζει τα επιμέρους ζητήματα εφαρμογής. Επιπλέον, το μέτρο θα επεκταθεί και στις Επιχειρήσεις, γεγονός που θα συμβάλει περισσότερο στην ανταγωνιστικότητα της περιφερειακής οικονομίας αλλά και της Χώρας ταυτόχρονα.
Β2. Εξοικονομώ κατ’ οίκον. Είναι συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Στην πρόσφατη εκδήλωση συμμετοχής η συνολική δαπάνη για την ΠΔΜ ανέρχεται σε περίπου 13 εκατ. €, ενώ άλλα περίπου 2,5 εκατ. € θα δοθούν από ίδιους πόρους της ΠΔΜ για την εξυπηρέτηση και των επιπλέον αιτήσεων. Συνολικά περίπου 16 εκατ. € για ένα πρόγραμμα με διαπιστωμένη αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας.
Γ. Διασφάλιση και ενδυνάμωση του κεντρικού ρόλου της ΠΔΜ στον Τομέα της Ενέργειας
Η «ενεργειακή καρδιά» της Ελλάδας θα συνεχίσει να χτυπά στην Δυτική Μακεδονία. Οι τρέχουσες εξελίξεις, με την αποεπένδυση στο λιγνιτικό δυναμικό της ΔΕΗ, είναι καταλυτικής σημασίας για την Χώρα και την ΠΔΜ. Η συμφωνημένη με την Ε.Ε. πώληση μονάδων παραγωγής καθώς και η διαφαινόμενη παύση λειτουργίας παλαιών λιγνιτικών μονάδων, δημιουργεί, πέρα από την κάθετη διαφωνία μας με την εξέλιξη αυτή, ένα πρωτόγνωρο ενεργειακό τοπίο για την ΠΔΜ και την Χώρα. Προς το παρόν, ο ρόλος της ΠΔΜ ενισχύεται σημαντικά με την κατασκευή της σύγχρονης και αντιρρυπαντικής τεχνολογίας μονάδας της ΔΕΗ την Πτολεμαΐδα V. Είναι η μεγαλύτερη, σύγχρονη, ενεργειακή επένδυση στην Χώρα και στο Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας Όσον αφορά τις μονάδες που πλησιάζουν στο τέλος της λειτουργίας τους, ήδη (με την έναρξη της διαβούλευσης μετά την συμφωνία Κυβέρνησης-Ε.Ε. για την αποεπένδυση του λιγνιτικού δυναμικού της ΔΕΗ) έχουμε καταθέσει πρόταση στην ΔΕΗ ΑΕ και στο αρμόδιο υπουργείο για την εξασφάλιση επιπλέον χρόνου λειτουργίας για την μονάδα του ΑΗΣ Αμυνταίου με τον απαραίτητο εκσυγχρονισμό της σε συνεργασία και με τον ιδιωτικό τομέα (μία τροποποιημένη εκδοχή της πρότασης του ΟΟΣΑ και της ΙΕΑ του 2006). Θα είναι σημαντικό για την περιοχή και για την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Η ΔΕΗ ΑΕ σε συνεργασία με την ΠΔΜ, δημιουργεί το Διεθνές Ινστιτούτο Ενέργειας, Περιβάλλοντος και Υγείας (ΔΙΕΠΥ). Μεταξύ άλλων, σκοπός του ΔΙΕΠΥ θα είναι η ενδυνάμωση του ανθρώπινου δυναμικού της ΠΔΜ και των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (Πανεπιστήμιο, ΤΕΙ) με την προώθηση μελετών που βασικός θεματικός στόχος τους θα είναι το αλληλοεπηρεαζόμενο τρίπτυχο Ενέργεια-Περιβάλλον-Υγεία. Στα πλαίσια αυτά, και σε σχέση με το θέμα μας, ήδη έχουμε έρθει σε επαφή με το εργαστήριο Περιβαλλοντικής Μηχανικής του ΑΠΘ για την συνεργασία τους, με την απαραίτητη συμμετοχή-σύμπραξη του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, στο ζήτημα της χρήσης προϊόντων ξυλείας για την οικιακή θέρμανση στους οικισμούς της ΠΔΜ και τις επιπτώσεις του. Το θέμα έχει σημαντικές επιπτώσεις (περιβαλλοντικές και υγείας) και οφείλεται, κυρίως, στην ενεργειακή φτώχεια των νοικοκυριών.
Αντιλαμβανόμαστε ότι οι εξελίξεις στην Ενέργεια και στην Οικονομία, γενικότερα, οδηγούν σε μία Οικονομία με λιγότερες εκπομπές CO2. Δεν γνωρίζουμε αν θα είναι αμιγώς μία μονοσήμαντη οικονομία «ενός καυσίμου» (π.χ. Η2) ή/και μίγμα, το πλέον αναμενόμενο, καυσίμων, όμως, η στρατηγική μας είναι να «ενταχθούμε» σε κάθε προσπάθεια για την εφαρμογή νέων φιλικών για το Περιβάλλον μορφών ενέργειας. Ταυτόχρονα, αντιλαμβανόμαστε την αναγκαιότητα των θερμικών μονάδων της ΔΕΗ τόσο για την ενεργειακή αυτάρκεια της Χώρας όσο και για την σταθερότητα του ενεργειακού της συστήματος. Αυτό που επιθυμούμε είναι η ΠΔΜ να έχει στην διάθεσή της επαρκές και εκτεταμένο μίγμα σύγχρονων μορφών ενέργειας (ως παραγωγός η ίδια η ΠΔΜ αυτών των μορφών που μπορούν να παραχθούν με δεδομένο τον φυσικό πλούτο της περιοχής και την τεχνολογική επάρκεια των υποδομών και των ανθρώπων της), που να καλύπτει αποτελεσματικά τις ανάγκες των ανθρώπων της και να συμβάλει, οπωσδήποτε, στη συνολική κάλυψη των αναγκών της Χώρας.
Αντί επιλόγου…
Η ΠΔΜ αποτελεί και θα παραμείνει το κέντρο των ενεργειακών εξελίξεων, στην Ελλάδα και Διεθνώς. Στα πλαίσια των βραχυπρόσθεσμων και μεσομακροπρόθεσμων στόχων της στρατηγικής μας (που παρατέθηκαν συνοπτικά παραπάνω) και με την πεποίθηση πως το μεγαλύτερο συγκριτικό πλεονέκτημά μας είναι οι άνθρωποί μας, το ανθρώπινο δυναμικό μας με διαχειριστικούς όρους, στην ΠΔΜ ξεκίνησε μία ολιστική στρατηγική επίλυσης του ζητήματος της «ενεργειακής φτώχειας».
Η εμπειρία των ανθρώπων μας καθώς και η δημιουργική δυναμική της Κοινωνίας και των Θεσμών της, θα καταφέρουν το επόμενο διάστημα την άμβλυνση των τοπικών αντινομιών και την άμεση εξασθένιση του φαινομένου της ενεργειακής φτώχειας.
Η εξάλειψη αυτής της μορφής φτώχειας δεν είναι ανέφικτο (δυστυχώς όπως συνήθως συμβαίνει παγκόσμια με τις διάφορες μορφές φτώχειας) εγχείρημα. Αντίθετα, για εμάς, αποτελεί εφικτή κοινωνική υποχρέωση που μας δεσμεύει και μας επιτάσσει στον αγώνα όχι μόνο για τον άμεσο μετριασμό του φαινόμενου αλλά για την πλήρη εξάλειψή του. Τα περίπου 60-70 εκατ. € που θα επενδυθούν βραχυπρόθεσμα στην ΠΔΜ για τον σκοπό αυτό, είναι μία, οπωσδήποτε, καλή αρχή. Έπονται και άλλα, ίσως πιο σημαντικά, στο ενεργειακό εργαστήριο της Ελλάδας, στην Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας.
[1] Buildings Performance Institute Europe: Alleviating Fuel Poverty in the EU, 2014. http://bpie.eu/wp-content/uploads/2015/10/Alleviating-fuel-poverty.pdf
