Ο ΣΜΕΔΚΕΜ αναλύει τι άλλαξε με τον νέο νόμο 4782/2021 για τον εκσυγχρονισμό, την απλοποίηση και την αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων αλλά και ποια βήματα θα μπορούσαν να γίνουν ακόμα.
πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_124 της ΠΕΣΕΔΕ
Μεγ. Αλεξάνδρου 49 – 54643 Θεσσαλονίκη Τηλ. 2310-537310 FAX 2310-850865
email: info@smedekem.gr
Με τον νέο νόμο 4782/2021 για τον εκσυγχρονισμό, την απλοποίηση και την αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις αρχές του Μαρτίου 2021, έγιναν περισσότερες από 150 αλλαγές ή ενσωμάτωση τροποποιήσεων που είχαν γίνει κατά καιρούς σε άρθρα του ν. 4412/2016.
Στόχοι της προσπάθειας ήταν η απλοποίηση και διασαφήνιση των διατάξεων, η μείωση της γραφειοκρατίας, η αύξηση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών προετοιμασίας, ανάθεσης και εκτέλεσης των δημοσίων συμβάσεων, η επέκταση της χρήσης των ηλεκτρονικών εργαλείων, η αύξηση της συμμετοχής των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων και η αντιμετώπιση παθογενειών, όπως το ζήτημα των υπερβολικά χαμηλών προσφορών. Όλες αυτές οι βελτιώσεις αναμένεται αφενός να στηρίξουν τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησηςκαι, αφετέρου, να επιταχύνουν την απορρόφηση και αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων και χρηματοδοτικών διευκολύνσεων.
Οι υπέρμετρες εκπτώσεις ήταν ένα από τα προβλήματα των διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων που δεν αντιμετώπισε ο ν. 4412/2016, με αποτέλεσμα τη δημιουργία απαράδεκτων συνθηκών στην αγορά, και την παραγωγή μελετών και έργων αμφιβόλου ποιότητας.
Άποψη του ΣΜΕΔΕΚΕΜ ήταν και εξακολουθεί να είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για τις αλόγιστες εκπτώσεις έχουν οι ίδιοι οι μελετητές, που απαξιώνουν το κύρος του επαγγέλματος και υποβαθμίζουν την αξία της παροχής των υπηρεσιών τους.
Ωστόσο, αποδείχθηκε στην πράξη ότι ο μόνος τρόπος ελέγχου των μεγάλων εκπτώσεων στις προς ανάθεση συμβάσεις μελετών και τεχνικών & επιστημονικών υπηρεσιών είναι η θέσπιση κυρίως προληπτικών, αλλά και κατασταλτικών μέτρων. Στο πλαίσιο αυτό, περιλήφθηκαν οι παρακάτω αλλαγές των διατάξεων του ν. 4412/2016:
α. Εγγύηση καλής εκτέλεσης: Τροποποιήθηκε ο τρόπος υπολογισμού της εγγύησης καλής εκτέλεσης της σύμβασης, λαμβάνοντας ως βάση υπολογισμού την εκτιμώμενη αξία της σύμβασης αντί της αξίας αυτής μετά την έκπτωση.
β. Πρόσθετη εγγύηση σε περίπτωση υπέρμετρα χαμηλής οικονομικής προσφοράς: Προβλέφθηκε εξουσιοδοτική διάταξη, ειδικά για τις συμβάσεις μελετών, έργων και τεχνικών & επιστημονικών υπηρεσιών, για τον καθορισμό ορίου ποσοστού έκπτωσης, πάνω από το οποίο ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να προσκομίζει επιπλέον της εγγύησης καλής εκτέλεσης, πρόσθετη εγγύηση, αυξανόμενη κλιμακωτά βάσει του ποσοστού έκπτωσης.
γ. Ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές: Οι τροποποιήσεις του άρθρου αυτού αποδεικνύουν τη σημασία που δόθηκε από τα συναρμόδια επισπεύδοντα υπουργεία στον έλεγχο των αλόγιστων εκπτώσεων. Συγκεκριμένα:
– Κάθε προσφορά που αποκλίνει κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες από τον μέσο όρο των παραδεκτών υποβληθεισών προσφορών, ορίζεται ως «ασυνήθιστα χαμηλή» και ζητούνται, υποχρεωτικά, εξηγήσεις από τον προσφέροντα.
– Η μη υποβολής έγγραφων εξηγήσεων επάγεται την κήρυξη της προσφοράς ως απαράδεκτης και καταπίπτει η εγγυητική επιστολή συμμετοχής του διαγωνιζόμενου οικονομικού φορέα.
– Η αναθέτουσα Αρχή μπορεί να κρίνει και άλλες προφορές με μικρότερη έκπτωση ως ασυνήθιστα χαμηλές.
– Προβλέπεται ότι τα οικονομικά στοιχεία των γραπτών εξηγήσεων που παραθέτει ο διαγωνιζόμενος προς την αναθέτουσα Αρχή αποτελούν δεσμευτική συμφωνία και δεν δύνανται να μεταβληθούν σε μεταγενέστερο χρόνο.
– Προβλέπεται έκδοση υπουργικής απόφασης (αντί εγκυκλίου) για τη ρύθμιση ειδικότερων ζητημάτων σε σχέση με τη σύνταξη των εξηγήσεων και την αξιολόγηση αυτών από το αρμόδιο όργανο της αναθέτουσας Αρχής.
δ. Κριτήρια ανάθεσης των συμβάσεων: Τροποποιήθηκε ο τύπος βαθμολόγησης της οικονομικής προσφοράς, με εφαρμογή μη γραμμικής μεθόδου βαθμολόγησης, που ελαχιστοποιεί το βαθμολογικό όφελος για εκπτώσεις πέραν ενός εύλογου ορίου.
ε. Έλεγχος μελετών: Εισήχθησαν διατάξεις για τον ουσιαστικό έλεγχο των μελετών από ιδιωτικές μελετητικές εταιρείες, που θα έχουν την ευθύνη της πληρότητας και ποιότητας των μελετών.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν σημαντικά εργαλεία για το θέμα του ελέγχου των μεγάλων εκπτώσεων, και θεσμοθετήθηκαν μετά από προτάσεις και εισηγήσεις των μελετητικών οργανώσεων, που συμμετείχαν στην ομάδα εργασίας του Υπουργείου για την τροποποίηση του ν. 4412/2016.
Ωστόσο, δεν έγινε αποδεκτή από τα συναρμόδια Υπουργεία η πρόταση των μελετητικών οργανώσεων περί της βαρύτηταςτης τεχνικής και της οικονομικής προσφοράς στη συνολική βαθμολογία της προσφοράς κάθε διαγωνιζόμενου. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 86 του ν. 4412/2016, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 30 του ν. 4782/2021, προβλέπεται ότι η τεχνική και η οικονομική προσφορά έχουν βαρύτητα αντίστοιχα 70% και 30%, και μόνο με αιτιολογημένη απόφαση της αναθέτουσας Αρχής, μετά γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου μπορεί να οριστεί μικρότερο του 30% ποσοστό βαρύτητας για το κριτήριο της τιμής.
Το ποσοστό 30% για τη βαθμολόγηση της οικονομικής προσφοράς είναι πολύ υψηλό και δεν αποθαρρύνει τις μεγάλες εκπτώσεις, αφού με τον τρόπο αυτό η οικονομική προσφορά συμβάλλει σημαντικά στη διαμόρφωση της συνολικής βαθμολογίας του διαγωνιζόμενου.
Τα συναρμόδια Υπουργεία πρέπει να επανεξετάσουν το ποσοστό αυτό και να θεσμοθετηθεί ως μέγιστη βαρύτητα της οικονομικής προσφοράς 15% ή 20%, ώστε να αποδυναμωθεί η συμμετοχή της στη συνολική βαθμολογία και να υπάρξει άλλο ένα αντικίνητρο για την προσφορά μεγάλων εκπτώσεων.
