πηγή: Εργοληπτικόν βήμα Νο_115 της ΠΕΣΕΔΕ
Ο σημαντικότερος ίσως οικονομολόγος του 20ου αιώνα, ο John Maynard Keynes, είχε πει μια ρήση που έγινε διάσημη:
“Για να σωθεί η οικονομία το Κράτος πρέπει να προσλαμβάνει έναν εργάτη για να ανοίγει μια τρύπα και έναν άλλο εργάτη για να την κλείνει”.
Λέγοντας αυτά ο Keynes ήθελε να τονίσει την πολλαπλασιαστική θετική επίδραση που έχουν στην οικονομία οι δημόσιες επενδύσεις, καθώς συμβάλλουν στην ανάπτυξη, στην καταπολέμηση της ανεργίας κ.α.
Στη χώρα μας ένα από τα πρώτα θύματα της οικονομικής κρίσης, όπως συνέβαινε πάντοτε και σε μικρότερες οικονομικές κρίσεις, ήσαν οι δημόσιες επενδύσεις. Τα ποσά που εγγράφονται κάθε χρόνο στον προϋπολογισμό για δημόσιες επενδύσεις, χωρίς καν να απορροφούνται στο σύνολο τους, δεν επαρκούν ούτε για την ελληνική συμμετοχή σε συγχρηματοδοτούμενα έργα. Τα μόνα μεγάλα έργα που κατασκευάστηκαν στα χρόνια της κρίσης ήσαν τα έργα με συμβάσεις παραχώρησης (βασικά αυτοκινητόδρομοι), που είχαν υπογραφεί πριν την έναρξη της κρίσης.
Θύμα της δραστικής περικοπής των δημόσιων επενδύσεων ήσαν και οι μελέτες. Με εξαίρεση τις μελέτες του κτηματολογίου και τις με απαράδεκτες διαδικασίες ανάθεσης μελέτες των Σχεδίων Βιώσιμης Κινητικότητας (ΣΒΑΚ), που δεν αφορούν κατασκευή έργων υποδομής, δεν υπήρξε τα χρόνια της κρίσης πακέτο εκπόνησης μελετών, πλην κάποιων υδραυλικών μελετών που προκηρύχτηκαν τον τελευταίο καιρό.
Από την εποχή του πακέτου Delors και των Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων είχε διαπιστωθεί ότι η ένταξη ενός έργου σε συγχρηματοδοτούμενο ευρωπαϊκό πρόγραμμα απαιτεί την ύπαρξη μελέτης. Είχε αρχικά επιχειρηθεί μελέτες και έργα να εντάσσονται στο ίδιο πρόγραμμα συγχρηματοδότησης. Η διαδικασία αυτή αποδείχθηκε κατά κανόνα ατελέσφορη. Η διαδικασία εκπόνησης των μελετών έργων υποδομής έχει γίνει ιδιαίτερα σύνθετη, καθώς απαιτούνται πλέον περιβαλλοντικές μελέτες και μια σειρά άλλων γνωμοδοτήσεων και εγκρίσεων που οδηγούν στο να χρειάζεται χρόνος εκπόνησης που πλησιάζει το συνολικό χρόνο ενός συγχρηματοδοτούμενου προγράμματος.
Οι τρόποι χρηματοδότησης της κατασκευής ενός έργου υποδομής είναι πολλοί. Πέρα από τις καθαρές δημόσιες επενδύσεις υπάρχουν τα συγχρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα, οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) και οι συμβάσεις παραχώρησης. Είναι προφανές ότι οι διατιθέμενοι πόροι των συγχρηματοδοτούμενων ευρωπαϊκών προγραμμάτων θα πρέπει να εξαντλούνται. Αλλά και οι υπόλοιποι τρόποι χρηματοδότησης είναι αναγκαίο να χρησιμοποιούνται. Η ύπαρξη τους οφείλεται στο ότι κάθε ένας από αυτούς έχει αποδειχθεί ο καλύτερος τρόπος χρηματοδότησης για ορισμένα είδη έργων.
Ανεξάρτητα από τον τρόπο χρηματοδότησης, η ένταξη ενός έργου σε διαδικασία χρηματοδότησης προϋποθέτει την ύπαρξη μελέτης. Οι απαιτούμενες μελέτες μπορεί να βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο, αν το έργο θα εκτελεστεί για παράδειγμα με σύμβαση παραχώρησης, ενώ απαιτείται η ύπαρξη οριστικών μελετών, αν πρόκειται να χρηματοδοτηθεί από τις δημόσιες επενδύσεις. Σε κάθε περίπτωση είναι αδύνατη η οποιαδήποτε χρηματοδότηση ενός έργου υποδομής, αν δεν υπάρχουν κάποιες ελάχιστες μελέτες και εγκρίσεις που θα επιτρέπουν την κατασκευή του έργου.
Σήμερα η χώρα μας προσπαθεί να βγει από την οικονομική κρίση. Τα περισσότερα κόμματα, τουλάχιστον τα μεγαλύτερα, συμφωνούν ότι κλειδί για την έξοδο από την οικονομική κρίση είναι η ανάπτυξη της οικονομίας. Ανάπτυξη της οικονομίας όμως σημαίνει και κατασκευή έργων υποδομής. Δεν είναι μόνο για την άμεση ευεργετική επίδρασή τους στην οικονομία που αναφέρει ο Keynes. Όλοι καταλαβαίνουν ότι τουρισμός, γεωργία, βιομηχανία, εμπόριο και υπηρεσίες δε μπορούν να αναπτυχθούν χωρίς σύγχρονα λιμάνια και αεροδρόμια, χωρίς σύγχρονο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο. Και βέβαια τίποτα δε μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς σύγχρονες υποδομές στα δίκτυα τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής.
Για να μπορέσει η κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές να πετύχει το στόχο της ανάπτυξης της οικονομίας, θα πρέπει να αντιληφθεί το ρόλο των έργων υποδομής στην οικονομία.
Θα πρέπει τα αρμόδια υπουργεία να καταγράψουν τις ανάγκες της χώρας σε έργα υποδομής, να προγραμματίσουν την κατασκευή τους και να βρουν τους τρόπους χρηματοδότησής τους. Και βέβαια, επειδή για την ένταξη των έργων αυτών σε χρηματοδοτικά προγράμματα απαιτείται η ύπαρξη των αναγκαίων κατά περίπτωση μελετών, θα πρέπει να γίνει ο αντίστοιχος προγραμματισμός και να βρεθούν οι απαιτούμενοι πόροι για την εκπόνηση των μελετών.
