Ο Σύλλογος Μελετητών Δημοσίων Έργων Κεντρικής Μακεδονίας εξηγεί στο Εργοληπτικόν Βήμα Νο_129 τα νομικά προβλήματα που παραμένουν για την αντιμετώπιση και τον έλεγχο των υπερβολικά χαμηλών οικονομικών προσφορών σε δημόσια έργα.
Έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενο άρθρο μας στις μεγάλες εκπτώσεις σε αναθέσεις συμβάσεων μελετών και παροχής τεχνικών και επιστημονικών υπηρεσιών. Επανερχόμαστε, αναφερόμενοι γενικά για τις δημόσιες συμβάσεις, αφού το πολύ σημαντικό αυτό θέμα αφορά σε εξίσου μεγάλο βαθμό και τις συμβάσεις δημοσίων έργων.
Είναι κοινώς αποδεκτό ότι το ζήτημα των υπερβολικά χαμηλών προσφορών αποτελεί από τις σημαντικότερες παθογένειες των διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, και αποτελεί αιτία για πολλές άλλες, όπως προβλήματα στην ποιότητα των μελετών και των έργων, διάλυση συμβάσεων λόγω αδυναμίας ολοκλήρωσης του αντικειμένου εκ μέρους του αναδόχου, αύξηση του συμβατικού αντικειμένου με συμπληρωματικές συμβάσεις, πολλές φορές ακροβατώντας στο όριο των διατάξεων της νομοθεσίας, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που ο ανάδοχος επιχειρεί κατά την εκτέλεση της σύμβασης να καλύψει τη ζημία που υφίσταται εξαιτίας του χαμηλού τιμήματος σε βάρος της ποιότητας ή και της ποσότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Κατά την πρόσφατη μείζονα τροποποίηση του ν. 4412/2016, υπήρξαν προτάσεις και έγιναν προσπάθειες να εισαχθεί διάταξη με ρητή πρόβλεψη αποκλεισμού οικονομικής προσφοράς που υπερβαίνει ένα «κατώφλι», το οποίο θα υπολογίζεται με βάση τον μέσο όρο του συνόλου των προσφορών που έγιναν δεκτές στον οικείο διαγωνισμό, ώστε οι υποψήφιοι να μην είναι σε θέση να το γνωρίζουν κατά τον χρόνο υποβολής του φακέλου τους. Αυτή η πρόταση είναι συμβατή με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, παρά τις όποιες αντίθετες απόψεις (βλ. απόφαση ΔΕΕ της 27.11.2001 επί των συνεκδικασθεισών υποθέσεων C-285/1999 και C-286/1999). Παρά ταύτα, η πρόταση δεν έγινε αποδεκτή από την πολιτική ηγεσία των Υπουργείων Υποδομών& Μεταφορών και Ανάπτυξης & Επιχειρηματικότητας, που ήταν συναρμόδια για την τροποποίηση του ν. 4412/2016. Αντ’ αυτής, επιβλήθηκε ο υποχρεωτικός έλεγχος των προσφορών που απέχουν περισσότερες από 10 ποσοστιαίες μονάδες από τον μέσο όρο των αποδεκτών προσφορών στον διαγωνισμό (άρθρο 88 παρ. 5α του ν. 4412/2016, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 32 του ν. 4782/2021).
Πρέπει να σημειωθεί ότι στον νόμο τέθηκαν και άλλες διατάξεις για τον έλεγχο των χαμηλών προσφορών (εγγυητικές επιστολές, έλεγχος μελετών κ.λπ.), και ειδικά στις μελέτες, η τροποποίηση του τύπου με τον οποίο υπολογίζεται η βαθμολογία της οικονομικής προσφοράς, άρχισε να δείχνει τα θετικά της αποτελέσματα.
Μετά την εφαρμογή της παρ. 5α του άρθρου 88 του ν. 4412/2016, που ισχύει εδώ περίπου ένα χρόνο, οι επιτροπές διαγωνισμών έρχονται αντιμέτωπες με ασαφείς διευκρινίσεις και εξηγήσεις, με ενδεικτικές αναφορές σε τεχνικά και οικονομικά στοιχεία, και απαιτείται ιδιαίτερη προσπάθεια για να γίνει εκτίμηση του ασυνήθιστα χαμηλού της προσφοράς, σε σχέση με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις συνθήκες της υπό ανάθεση σύμβασης.
Συνεπώς, για να έχει αποτελεσματική εφαρμογή η διάταξη αυτή, απαιτείται περαιτέρω επεξεργασία του θέματος σε βάθος, και έκδοση της απόφασης της παρ. 6 του άρθρου 88, με την οποία θα οριστούν η μέθοδος και τα κριτήρια, με βάση τα οποία μία προσφορά κρίνεται ως ασυνήθιστα χαμηλή, καθώς και ο τρόπος σύνδεσης των προσφορών με μηχανισμούς καταγραφής τιμών και παρατηρητήρια τιμών.
Η άνω απόφαση πρέπει, επίσης, να προβλέπει λεπτομέρειες σχετικά με τη μεθοδολογία που πρέπει να δίνονται οι εξηγήσεις από τον οικονομικό φορέα, καθώς και τα απαιτούμενα στοιχεία που πρέπει να συνοδεύουν την αιτιολόγηση της προσφοράς. Τα επεξηγηματικά αυτά στοιχεία, αφενός πρέπει να είναι αντικειμενικά και να μπορούν να ελεγχθούν, και αφετέρου να είναι σαφή και πλήρως κατανοητά στις επιτροπές των διαγωνισμών. Απαιτείται δηλαδή μία εξειδίκευση των στοιχείων που δίνονται στην παρ. 2 του άρθρου 88 του ν. 4412/2016, ώστε να διευκολύνονται οι επιτροπές διαγωνισμών και να επιτελούν το έργο τους με αντικειμενικότητα και ομοιομορφία, και η κρίση τους να είναι συμβατή με τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης αντιμετώπισης των οικονομικών φορέων.
Τους τελευταίους μήνες, η επίδραση των συνεχιζόμενων συνεπειών από την πανδημία του COVID-19, η ενεργειακή κρίση και ο πόλεμος στην Ουκρανία, σωρευτικά, είχαν ως αποτέλεσμα απρόβλεπτη αύξηση των τιμών των κατασκευαστικών υλικών, και σημαντικά προβλήματα στη λειτουργία της αλυσίδας εφοδιασμού. Συνέπεια αυτών ήταν οι επιπτώσεις στην ομαλή εξέλιξη συμβασιοποιημένων έργων, αλλά και η κατακόρυφη πτώση των ποσοστών έκπτωσης σε τρέχοντες διαγωνισμούς ανάθεσης έργων.
Όταν θα έχουν παρέλθει τα τραγικά αυτά γεγονότα και θα επανέλθει η ισορροπία στην παραγωγή του δημόσιου έργου, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για τον έλεγχο των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών, ώστε να μη φθάσουμε πάλι σε σημείο να γίνονται αποδεκτές οι εξηγήσεις, επειδή δεν έχει στοιχεία η επιτροπή διαγωνισμού να αποκλείσει τον οικονομικό φορέα που έδωσε την ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά.
πηγή: Εργοληπτικόν Βήμα Νο_129 της ΠΕΣΕΔΕ
